آیین­‌نامه کاهش مصرف کیسه­‌های پلاستیکی

وزارت کشور ـ وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ وزارت نفت

وزارت صنعت، معدن و تجارت ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ـ وزارت آموزش و پرورش ـ وزارت جهادکشاورزی

وزارت راه و شهرسازی ـ سازمان حفاظت محیط زیست  ـ سازمان ملی استاندارد ایران

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

هیأت وزیران در جلسه ۲۰/۷/۱۴۰۱ به پیشنهاد شماره۲۷۹۶۶/۱۰۰/۱۴۰۰ مورخ ۲۶/۸/۱۴۰۰ سازمان حفاظت محیط‌زیست و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه­‌های پلاستیکی را به شرح زیر تصویب کرد:

آیین­‌نامه کاهش مصرف کیسه­‌های پلاستیکی

ماده۱ـ در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:

۱ـ قانون: قانون مدیریت پسماندها ـ مصوب ۱۳۸۳ـ .

۲ـ سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.

۳ـ پسماند: مواد موضوع بند (ب) ماده (۲) قانون مدیریت پسماندها و آیین­نامه اجرایی آن موضوع تصویب­نامه شماره ۲۸۴۸۸/ت۳۲۵۶۱هـ مورخ ۱۰/۵/۱۳۸۴ و اصلاحات بعدی آن.

۴ـ مدیریت اجرایی پسماند: شخصیت موضوع بند (ج) ماده (۲) قانون.

۵ ـ بازیافت: فرایند موضوع بند (۳) ماده (۱) آیین‌نامه اجرایی قانون موضوع تصویب­نامه شماره ۲۸۴۸۸/ت۳۲۵۶۱هـ مورخ ۱۰/۵/۱۳۸۴ و اصلاحات بعدی آن.

۶ ـ کیسه‌های پلاستیکی (محصولات پلیمری دیواره نازک): محصولات پلیمری عمدتاً پلی‌اتیلنی و پلی‌پروپیلنی، تک‌لایه و یا چندلایه که عمدتاً برای مصارفی نظیر کیسه‌های فروشگاهی، کیسه‌های زباله (خانگی، فروشگاهی، بیمارستانی و خدماتی)، دستکش‌های یکبار مصرف و سفره‌های یکبار مصرف به کار می‌روند.

۷ـ کیسه‌های پلاستیکی زیست‌تخریب‌پذیر: کیسه‌های پلاستیکی حاوی مواد یا پلیمرهایی که قابلیت تخریب و تجزیه توسط ریزجاندار (میکرو ارگانسیم)‌های موجود در محیط طبیعی را در بازه زمانی مشخص(بطور متوسط بین (۲) تا (۱۰) ماه حسب شرایط محیطی) دارند و محصول نهایی فرایند تخریب این پلیمرها آب، دی‌اکسیدکربن و مواد غیرمضر است.

۸ ـ کیسه‌های سازگار با محیط زیست: کیسه‌هایی با منشا زیستی مانند کیسه‌های کاغذی و پارچه‌ای که قابلیت مصرف مجدد دارند و استفاده از آنها در محیط آسیب کمتری به محیط زیست وارد می‌کند.

۹ـ تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی: کارخانجات و واحدهایی که کیسه‌های پلاستیکی را تولید می‌نمایند.

ماده۲ـ در اجرای ماده (۴) قانون، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف است ترتیبی اتخاذ نماید تا تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از (۲۵) میکرون ، از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه طی یک برنامه پنج­ساله، سالانه بیست درصد (۲۰%) از ظرفیت تولیدی خود را با کیسه‌های سازگار با محیط زیست یا زیست‌تخریب‌پذیر جایگزین نمایند. وجوه هزینه شده برای این محل، به موجب ماده (۵) آیین‌نامه اجرایی بندهای (ب)، (ج) و (د) ماده (۴۵) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین موضوع تصویب­نامه شماره ۱۰۶۹۳۵/ت۱۶۴۱۰هـ مورخ ۲۱/۹/۱۳۷۵ و اصلاحات بعدی آن، جزء هزینه­های قابل قبول مالیاتی تولیدکنندگان مربوط محاسبه خواهد شد. شیوه‌نامه تشویقی این ماده توسط وزارتخانه­های امور اقتصادی و دارایی و صنعت، معدن و تجارت و سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی ابلاغ خواهد شد.

ماده۳ـ در اجرای ماده (۴) قانون، وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری وزارت کشورموظف است حسب مورد، در راستای کاهش تولید پسماند و محدود نمودن تولید، توزیع و مصرف کیسه‌های پلاستیکی، ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، شیوه‌نامه‌های مربوط را با لحاظ موارد زیر تهیه و اجرا کند:

۱ـ ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز میوه‌­فروشی­‌ها.

۲ـ ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از (۲۵) میکرون.

۳ـ ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از (۶۰) میکرون در فروشگاه‌های زنجیره‌ای.

۴ـ استفاده از سیاست‌های تشویقی برای استفاده مجدد مشتریان از اقلام سازگار با محیط زیست.

۵ ـ منظور نمودن امتیازاتی بر روی کارت عضویت فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای در صورت عدم دریافت کیسه پلاستیکی.

۶ ـ الزام تولیدکنندگان به افزایش ضخامت کیسه­‌های پلاستیکی و سایر اقلام پلاستیکی مانند دستکش و سفره یکبار مصرف به بیش از (۲۵) میکرون به منظور امکان بازیافت و استفاده مجدد.

ماده۴ـ به منظور کاهش تولید و انتشار ریز (میکرو)پلاستیک‌ها در طبیعت، تولید انواع کیسه‌های پلاستیکی حاوی افزودنی جهت شکستن زنجیره‌های پلیمری و تبدیل آن به ریز (میکرو)پلیمرها که نفوذپذیری بالایی به محیط زیست و به ویژه آب‌های زیرزمینی دارند، ممنوع می‌باشد.

ماده۵ ـ وزارتخانه­های صنعت، معدن و تجارت و کشور مکلفند گزارش سالیانه از میزان تولید، عرضه و درصد کاهش تولید و حذف تدریجی کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از (۲۵) میکرون را به سازمان ارائه نمایند.

ماده۶ ـ دستگاه‌های مسئول حسب مورد و با همکاری اتاق ایران و انجمن ملی صنایع پلیمر ایران، موظفند استانداردهای تخصصی مرتبط با کیسه‌های پلاستیکی زیست‌تخریب‌پذیر را تدوین و پس از طرح در کمیسیون‌های فنی، جهت تصویب در کارگروه (کمیته‌)های ملی استاندارد به سازمان ملی استاندارد ایران ارائه نمایند.

تبصره۱ـ کلیه تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی زیست‌تخریب‌پذیر موظفند برای محصولات زیست‌تخریب‌پذیر خود استانداردهای ملی یا بین‌المللی مربوط را رعایت نمایند.

تبصره۲ـ سازمان موظف است جهت ارزیابی مواد زیست‌تخریب‌پذیر، فهرست آزمایشگاه‌های تأیید صلاحیت شده توسط سازمان ملی استاندارد ایران به عنوان آزمایشگاه‌های معتمد را در پایگاه اطلاع رسانی خود معرفی نماید.

تبصره۳ـ تولیدکنندگان محصولات و کیسه‌های پلاستیکی زیست‌تخریب‌پذیر که پروانه کاربرد علامت استاندارد مربوط به محصول خود را بر اساس ضوابط سازمان ملی استاندارد ایران اخذ نموده‌اند، موظف به درج نشان زیست‌تخریب‌پذیر بر روی محصولات تولیدی خود می‌باشند.

ماده۷ـ مدیریت اجرایی پسماندهای عادی در خارج از محدوده و حریم شهرها و روستاها با همکاری وزارت راه و شهرسازی موظف است با ایجاد ساز و کار لازم، نسبت به جمع‌آوری کیسه‌های پلاستیکی رها شده در محیط و پیرامون محورهای مواصلاتی با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی­ربط و مشارکت اصناف، مراکز و مجتمع‌های خدماتی و رفاهی اقدام نماید.

تبصره ـ کلیه بنگاه‌های اقتصادی (اعم از واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی) که در راستای حفظ محیط زیست و انجام مسئولیت اجتماعی، با هماهنگی سازمان (ادارات کل حفاظت محیط‌زیست استان) نسبت به پاکسازی و جمع‌آوری کیسه‌های پلاستیکی و سایر پسماندهای رهاشده در محیط خارج از شهرها و روستاها (از جمله محورهای مواصلاتی، مناطق کوهستانی، نواحی ساحلی و تالاب‌ها ) اقدام می‌نمایند، می‌توانند هزینه‌های مربوط را در حساب هزینه‌های محیط زیستی خود لحاظ نمایند. هزینه‌های مذکور به موجب ماده (۵) آیین‌نامه اجرایی بندهای (ب)، (ج) و (د) ماده (۴۵) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین موضوع تصویبنامه شماره ۱۰۶۹۳۵/ت۱۶۴۱۰هـ مورخ ۲۱/۹/۱۳۷۵ و اصلاحات بعدی آن و با تأیید ادارات کل حفاظت محیط زیست استان محل فعالیت بنگاه، جزو هزینه‌های قابل قبول مالیاتی آنان منظور خواهد شد.

ماده۸ ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است در راستای حفاظت از خاک و محیط زیست ، نسبت به اطلاع ‌ رسانی و ابلاغ ممنوعیت رهاسازی کلیه پلاستیک‌های مصرفی در اراضی زراعی و باغی به کشاورزان اقدام و بر حسن اجرای آن نظارت نماید. با مستنکفین برابر جرائم و مجازات­های مقرر در قانون حفاظت از خاک ـ مصوب ۱۳۹۸ـ رفتار خواهد شد.

ماده۹ـ سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است طبق برنامه یکپارچه تبلیغاتی در راستای فرهنگ‌سازی و تغییر الگوی رفتاری خانوار برای کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی، نسبت به تهیه و پخش برنامه‌های آموزشی برای تشویق به تغییر رفتار داوطلبانه فروشندگان و مصرف‌کنندگان اقدام نماید.

تبصره ـ سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران از تبلیغ محصولاتی که باعث افزایش مصرف کیسه‌های پلاستیکی می‌گردد، ممانعت بعمل آورد.

ماده۱۰ـ وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی مکلفند نسبت به اطلاع‌رسانی و آموزش اثرات مخرب محیط زیستی ناشی از مصرف ‌یکباره کیسه‌های پلاستیکی و رهاسازی آنها در طبیعت اقدام و برای اصلاح الگوی مصرف از طریق تفکیک از مبدأ، مصرف مجدد و تشویق به استفاده از محصولات سازگار با محیط زیست در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی اقدام نمایند.

معاون اول رئیس‎جمهور ـ محمد مخبر