آیین‌نامه اجرایی احراز عنوان ضابط دادگستری
مصوبه شماره ۹۰۰۰/۷۰۱۴۵/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۸/۶/۶ رئیس قوه قضاییه
در اجرای تبصره ۲ ماده ۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و اصلاحیه آن و به پیشنهاد وزیر دادگستری “آیین‌نامه اجرایی احراز عنوان ضابط دادگستری” به شرح مواد آتی است:
فصل اول: تعاریف
ماده ۱- معانی اصطلاحات به‌کاررفته در این آیین‌نامه به شرح زیر می‌باشد:
الف- ضابطان دادگستری: کلیه فرماندهان، افسران، درجه‌داران نیروی انتظامی آموزش‌دیده، مقامات و مأمورانی که به‌موجب قوانین خاص در حدود وظایف محول شده ضابط محسوب می‌شوند.
ب- کارت ویژه ضابط دادگستری: کارتی است متحدالشکل، حاوی عکس، هویت، شماره شناسایی اختصاصی، حوزه محل اشتغال و تاریخ صدور که به دستور دادستان و امضای مقام مجاز سازمان متبوع صادر می‌شود و معرفی آن است که صاحب کارت، مجاز به انجام وظایف محوله به‌عنوان ضابط دادگستری می‌باشد.
پ- دوره‌های آموزشی: مجموعه آموزش‌هایی است که برای کسب مهارت‌های لازم و انجام وظایف قانونی برای ضابطان دادگستری برگزار می‌شود.
ت- دادستان: دادستان عمومی و انقلاب حوزه قضایی شهرستان.
ماده ۲- فرماندهان نیروی انتظامی حوزه‌های قضایی بخش، شهرستان و استان‌ها و کلیه افسران و درجه‌دارانی که وظیفه سازمانی آنها مبارزه با انواع جرائم و پیشگیری از وقوع جرم می‌باشد، مکلف‌اند با اعلام دادستان دوره‌های آموزشی لازم را زیر نظر مرجع فضایی مربوط طی نموده و کارت ویژه ضابط دادگستری را دریافت کنند.
تبصره- صدور کارت مذکور به‌صورت الکترونیکی بلامانع است.
ماده ۳- مأمورانی که گزارش آنان به‌موجب قانون به‌منزله گزارش ضابطان دادگستری است از قبیل مأموران شهرداری و مأموران جهاد کشاورزی و همچنین مأمورانی که در قانون صراحتاً به ضابط بودن آنها اشاره نشده، اما قانوناً تکالیفی مشابه ضابطان دادگستری به آنها محول گردیده، نظیر بازرسان و کارشناسان مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی و بازرسان . وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، مشمول این آیین‌نامه نبوده و حسب مورد مشمول قوانین خاص خود می‌باشند.
ماده ۴- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و کلیه نهادهایی که به‌موجب قانون ضابط محسوب می‌شوند، موظف‌اند به تعداد کافی برای انجام وظایف مربوط به امور ضابطان افراد واجد
شرایط موردنیاز را تأمین و در اختیار یگان‌های تابعه در استان‌ها و شهرستان‌های سراسر کشور قرار دهند. دادستان‌ها موظف‌اند هر شش ماه یک‌بار وضعیت ضابطان. کمبودها و نیازهای آنان را برای انعکاس به فرماندهی نیروی انتظامی و سایر مراجع ذیربط به دادستان کل کشور اعلام کنند تا در جهت هماهنگی و پیگیری لازم اقدام شود.
فصل دوم: آموزش
ماده ۵- معاونت منابع انسانی قوه قضاییه دوره‌های آموزش خاص ضابطان دادگستری را با لحاظ اهداف زیر طراحی می‌نماید:
الف- ارتقاء دانش حقوقی؛
ب- توانمندسازی و افزایش مهارت شغلی؛
پ- کمک به افزایش سطح کیفی مرحله کشف جرم در نظام دادرسی کیفری؛
ت- کمک به‌سرعت و دقت در رسیدگی‌های کیفری؛
ث- آموزش مهارت‌های رفتاری از قبیل رعایت حقوق شهروندی و کرامت انسانی اشخاص؛
ج- آموزش سامانه مدیریت پرونده قضایی (سمپ) در زمینه ورود اطلاعات و مکاتبات مکانیزه با مراجع قضایی؛
ماده ۶- از طریق دوره‌های آموزشی مربوط دانش‌آموختگان باید به توانایی‌های لازم ازجمله موارد زیر نائل گردند:
الف- شناخت موضوعات مهم و اساسی حقوق کیفری ماهوی؛
ب- شناخت موضوعات مربوط به صلاحیت و تشکیلات سازمان‌های کیفری؛
پ- توانایی تشخیص نحوه تفکیک جرائم مشهود از غیر مشهود؛
ت- تشخیص نوع وظایف و اختیارات آنها در جرائم مشهود و غیرمعهود؛
ث- توانایی تشخیص مسئولیت‌های کیفری و مدنی ناشی از اعمال زیان‌بار ضابطان؛
ج- توانایی و شناخت لازم جهت همکاری و تعاون با سایر مراجع قضایی در امور کیفری؛
چ- شناخت ادله اثباتی جرم و آثار آن.
تبصره- تعیین مواد درسی و سرفصل‌های آموزشی به عهده معاونت منابع انسانی قوه قضاییه می‌باشد.
ماده ۷- آموزش ضابطان نظامی و صدور کارت برای آنان، بر اساس آیین‌نامه موضوع تبصره ماده ۶۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ است.
ماده ۸- دادستان مکلف است به‌طور مستمر دوره‌های آموزش حین خدمت را جهت کسب مهارت‌های لازم و ایفاء وظایف قانونی برای ضابطان دادگستری برگزار نماید. دادستان میتواند دوره‌های آموزشی ضابطان را به معاونت منابع انسانی قوه قضاییه واگذار نماید.
ماده ۹- هر یک از دستگاه‌ها، در موارد مصرح قانونی، ضابطان خاص خود که وثاقت و مورد اعتماد بودن آنان بر اساس قوانین و مقررات تعیین صلاحیت شغلی کارکنان، مورد تأیید باشد را تعیین و جهت آموزش اولیه به دادستان معرفی می‌نماید.
تبصره- با توجه به محدود بودن تعداد ضابطان خاص، محل آموزش آنان میتواند به‌صورت متمرکز در تهران با مراکز استان‌ها باشد.
ماده ۱۰- معاونت منابع انسانی قوه قضاییه میتواند برای کسانی که با معرفی دادستان، به‌صورت حضوری و یا مجازی در برنامه آموزشی ضابطان شرکت و در آزمون مربوط نمره قبولی کسب نمایند. گواهی گذراندن دوره آموزش و قبولی در آزمون صادر نماید.
ماده ۱۱- مرجع آموزش ضابطان دادگستری میتواند به کسانی که در برنامه آموزشی ضابطان شرکت کنند ولی نمره قبولی کسب ننمایند. دو ماه مهلت دهد تا خود را برای آزمون مجدد آماده کنند و در صورت قبولی، گواهی گذراندن دوره آموزشی و قبولی در آزمون صادر نماید و در صورت عدم قبولی باید به دستگاه متبوع آنان اعلام گردد یا از ضابط بودن آنان صرف‌نظر شود و یا حداقل پس از یک سال در صورت احراز آمادگی جهت آزمون (سوم) معرفی شوند.
فصل سوم: صدور کارت ویژه ضابط دادگستری
ماده ۱۲- کارت ویژه ضابط دادگستری پس از احراز وثاقت ضابط و دریافت گواهینامه گذراندن دوره آموزشی زیر نظر مرجع قضایی مربوط و به دستور دادستان توسط نهاد متبوع ضابط صادر می‌شود.
ماده ۱۳- نمونه کارت متحدالشکل ویژه هر یک از ضابطان عام و خاص دادگستری توسط دادستانی کل کشور تهیه و به ضابطان مربوط و دادسراهای سراسر کشور ابلاغ می‌شود.
ماده ۱۴- مدت اعتبار کارت ویژه ضابط دادگستری از تاریخ صدور چهار سال است، سازمان‌های متبوع ضابطان برای تمدید کارت باید حداقل دو ماه قبل از انقضای اعتبار آن جهت بررسی وثاقت و صدور مجوز تمدید اعتبار آن مراتب را به مرجع قضایی مربوطه اعلام کنند.
تبصره ۱- تمدید کارت مذکور منوط به تأیید استمرار وثاقت توسط دادستان است.
تبصره ۲(اصلاحی ۱۴۰۲)– در صورت انتقال یا ماموریت ضابط از یک حوزه قضایی به یک حوزه قضایی دیگر و عدم اتمام مدت اعتبار کارت ضابطیت وی نیازی به صدور کارت جدید نیست و ضابط میتواند با کارت سابق خود وظایف ضابطیت را حسب مورد تحت نظارت و ریاست دادستان یا رئیس دادگاه بخش حوزه قضایی جدید انجام دهد مگر اینکه به تشخیص مقامات مذکور نیاز به طی دوره آموزشی جدید داشته باشد که در این صورت اقدام مقتضی جهت آموزشهای لازم معمول خواهد شد.
متن سابق: در صورت انتقال ضابط از یک حوزه قضایی به حوزه قضایی دیگر. استمرار انجام وظایف ضابطیت منوط به تأیید دادستان و صدور کارت مذکور در حوزه جدید خواهد بود.
ماده ۱۵- چنانچه ضابطانی که برای آنها کارت ویژه ضابط دادگستری صادر گردیده، فاقد شرایط قانونی گردند؛ به تشخیص دادستان با رئیس حوزه قضایی بخش نسبت به ابطال کارت آنها اقدام خواهد شد. در صورت اعتراض سازمان متبوع ضابط، دادستانی کل کشور تصمیم مقتضی اتخاذ خواهد نمود.
تبصره- کارت مذکور در مواردی از قبیل بازنشستگی، فوت، اخراج، از دست دادن صلاحیت با تغییر سمت و انتصاب در شغلی که ضابط بودن آنها منتفی شود باید توسط سازمان متبوع فوراً اخذ و جهت ابطال به مرجع قضایی مربوط تحویل شود.
فصل چهارم: مسائل اجرایی
ماده ۱۶- در راستای تحقق کامل اهداف قانون‌گذار و همچنین به‌منظور ایجاد هماهنگی و فراهم کردن زمینه اجرای دقیق و صحیح این آیین‌نامه واحد نظارت و ارزیابی آموزش ضابطان دادگستری در دادستانی کل کشور تشکیل می‌شود، دادستان کل کشور مکلف است سالانه گزارشی از فعالیت‌ها و اقدامات انجام‌شده و اثربخشی آن تهیه و به رئیس قوه قضاییه ارائه نماید.
ماده ۱۷- مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه با هماهنگی دادستان کل کشور و دستگاه‌های مربوط و رعایت ملاحظات حفاظتی و امنیتی، بانک اطلاعات ضابطان دادگستری را به‌گونه‌ای که مقامات قضایی مرتبط با ضابطان بتوانند به آن دسترسی داشته باشند در سامانه پرونده قضایی (cms) پیش‌بینی و ایجاد می‌نماید.
تبصره- ارسال اطلاعات، گزارش‌ها و مکاتبات ضابطان دادگستری با مراجع قضایی با هماهنگی سازمان متبوع، از طریق این سامانه انجام خواهد شد.
ماده ۱۸ (اصلاحی ۱۴۰۱)– به منظور رعایت ملاحظات حفاظتی و امنیتی کارت ویژه ضابط دادگستری سازمان اطلاعات فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران سازمان اطلاعات سپاه پاسداران وزارت اطلاعات حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح و مرکز حفاظت و اطلاعات قوه قضائیه، براساس اطلاعات هویت سازمانی آنها به شرحی که توسط دستگاه امنیتی ذیربط مشخص و معرفی می شود صادر خواهد شد.
متن سابق- به‌منظور رعایت ملاحظات حفاظتی و امنیتی، کارت ویژه ضابط دادگستری سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، وزارت اطلاعات، حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح و مرکز حفاظت‌واطلاعات قوه قضاییه بدون درج کد ملی و بر اساس اطلاعات هویت‌سازمانی آنها به شرحی که توسط دستگاه امنیتی ذیربط مشخص و معرفی می‌شود، صادر خواهد شد.احراز وثاقت و صدور گواهی آموزشی و نظارت بر صدور کارت ضابطان شاغل در ستاد مرکزی دستگاه‌های مزبور بر عهده دادستان عمومی و انقلاب تهران است و نتیجه به دادستانی کل اعلام می‌شود.
ماده ۱۹- هزینه دوره‌های آموزشی نظیر حق‌التدریس، تهیه و تکثیر منابع درسی و همچنین وسایل کمک‌آموزشی، بنا به پیشنهاد دادستان کل کشور و معاونت منابع انسانی قوه قضاییه در اجرای ماده ۵۶۷ قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب ۱۳۹۲، همه‌ساله جهت درج در بودجه کل کشور از طریق معاونت راهبردی قوه قضاییه اقدام می‌شود.
ماده ۲۰- کلیه نهادهایی که طبق قانون ضابط محسوب می‌شوند مکلف‌اند فهرست افراد دارای شرایط ضابطیت را جهت احراز وثاقت و گذراندن دوره آموزشی ویژه ضابطان دادگستری به دادستان شهرستان با رئیس حوزه قضایی بخش معرفی کنند. نهادهای مذکور پس از صدور کارت ویژه ضابط دادگستری، تصویر آن را برای درج در پرونده ضابطان در اختیار دادستان شهرستان با رئیس حوزه قضایی بخش قرار خواهند داد.
تبصره- عدم رعایت این ماده و همچنین ماده ۲ این آیین‌نامه از مصادیق تخلف از ماده ۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری و مشمول ماده ۶۳ آن قانون است.
ماده ۲۱- نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه به عهده معاون اول قوه قضاییه است. چنانچه مقامات قضایی و یا دستگاه‌های ذیربط در خلال اجرای این آیین‌نامه با موارد اختلافی، مبهم و یا مسکوت مواجه گردند که مستلزم اصلاح آیین‌نامه باشد، موضوع را به معاون اول قوه قضاییه منعکس و مقام مذکور عنداللزوم مراتب را در اجرای تبصره ۲ ماده ۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب ۱۳۹۲ به وزیر دادگستری اعلام می‌کند.
ماده ۲۲- این آیین‌نامه در ۲۲ ماده و ۸ تبصره در تاریخ ۱۳۹۸/۶/۱ به تصویب رئیس قوه قضاییه رسید و از تاریخ تصویب لازم‌الاجرا است. آیین‌نامه اجرایی احراز عنوان ضابط دادگستری مصوب ۱۳۹۴/۶/۳۱ لغو می‌شود.
سید ابراهیم رئیسی
