آیین نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس
مصوب نهصد و نود و هفتمین (۹۹۷) جلسه شورای عالی آموزش و پرورش تاریخ ۱۴۰۰/۴/۲۸
(بررسی شده در جلسات ۹۷۸، ۹۸۲، ۹۸۴ و ۹۹۷)
مقدمه
با عنایت به جایگاه و نقش تأثیرگذار مدیران مدارس در هدایت و راهبری تربیتِ دانش‌آموزان و تحقق اهداف تعلیموتربیت و با توجه به اصول «قانون‌مداری، عدالت‌محوری، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی» و ضرورت استقرار سازوکار های لازم برای اصلاح روش ها، روند ها، فرآیند ها و نهادینه سازی شایسته‌سالاری و تخصص‌محوری در انتخاب، انتصاب و نگهداشت مدیران توانمند و واجد صلاحیت، به استناد راهکار های ۲ـ ۲۲ و ۶ ـ ۲۲ ذیل هدف عملیاتی۲۲ از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه زیرنظام راهبری و مدیریت، «آیین نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس» به‌شرح زیر به‌تصویب می‌رسد:
ماده۱ـ تعاریف
در این آیین نامه تعاریف و اصطلاحات، در معانی مشروح زیر و همچنین به شرح مندرج در پیوست آن، به‌کار می‌رود:
۱ـ مدرسه:
سازمان آموزشی تربیتی که به منظور تحقق اهداف تربیت رسمی عمومی و فراهم‌آوردن زمینه دستیابی دانش‌آموزان به شایستگی های لازم در هر یک از دوره های تحصیلی، با ارائه مدرک تحصیلی رسمی و بر اساس ملاک ها، معیار ها و در چارچوب اهداف، سیاست ها و برنامه های مصوب وزارت آموزش و پرورش، تأسیس و اداره می شود.
۲ـ مرکز آموزشی تربیتی:
واحدی که به منظور افزایش توان علمی و تخصصی یا کسب مهارت های فنی و حرفه‌ای و تحقق اهداف و برنامه های مصوب در زمینه ها و ساحت های گوناگونی از قبیل آموزشی، پرورشی و تربیت‌بدنی، با مجوز وزارت آموزش و پرورش و بدون ارائه مدرک تحصیلی رسمی، تأسیس شده و فعالیت می‌کند.
۳ـ مدیر:
فرد واجد صلاحیتی که به‌عنوان راهبرِ آموزشی تربیتی، بر اساس مفاد این آیین نامه و در یک فرآیند نظام‌مند، از سوی آموزش و پرورش انتخاب و منصوب می شود و در چارچوب قوانین و مقررات مربوط و با همکاری و مشارکت سایر عوامل سهیم و موثر، راهبری مدرسه یا مرکز را به عهده دارد.
۴ـ صلاحیت مدیر:
مجموعه‌ای از برآیند سه صلاحیت عمومی، تخصصی و حرفه‌ای است که مدیر را قادر می‌سازد رسالت خود را در چارچوب وظایف و اختیارات و بر اساس استاندارد های مصوب ابلاغی وزارت آموزش و پرورش، به نحو شایسته‌ای انجام‌دهد.
۵ ـ گواهینامه صلاحیت مدیران:
گواهینامه‌ای که به استناد نتایج سنجش صلاحیت های سه‌گانه (عمومی، تخصصی، حرفه‌ای) در مراکز مورد تایید، از سوی وزارت آموزش‌‌وپرورش برای بازه زمانی پنج ساله صادر می شود و نشان‌دهنده توانمندی و صلاحیت فرد برای تصدی یا اشتغال در پست های مدیریت و معاونت مدرسه یا مدیریت مرکز آموزشی تربیتی است.
۶ ـ مشمولان:
منظور از «مدیر» در این آیین نامه همه مشمولان آن؛ اعم از مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی تربیتی و منظور از «مدرسه» همه مدارس و مراکز آموزشی تربیتی اعم از دولتی یا غیردولتی است. مدیر آموزگاران و معاون دبیران نیز با توجه به نقش مؤثری که در مدارس دارند، در احراز شرایط و صلاحیت های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای و سایر موارد مصرّح در متن، مشمول این آیین نامه خواهند بود.
ماده۲ـ هدف
نهادینه‌سازی شایسته‌سالاری در فرآیند انتخاب، انتصاب و نگهداشت مدیران
ماده۳ـ شرایط و صلاحیت ها
داوطلبان تصدی مدیریت یا معاونت، باید حائز شرایط و صلاحیت های سه‌گانه زیر باشند:
الف) عمومی
داوطلبان علاوه بر شرایط عمومی مندرج در قوانین و مقررات مربوط، باید حائز شرایط زیر باشند:
۱ـ دارا بودن صلاحیت های اعتقادی، اخلاقی و رفتاری؛
۲ـ متأهل بودن؛
تبصره ـ در مدارس دولتی چنانچه امکان انتصاب فرد حائز این شرط وجود نداشته باشد، تصمیم‌گیری در این مورد به عهده «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس (موضوع ماده۶ این آیین نامه)» است.
۳ـ برخورداری از ویژگی های شخصیتی مانند حُسن خُلق، اعتماد‌به نفس، روحیه مشارکت‌جویی، فعالیت های گروهی و توانایی برقراری ارتباط و تعامل سازنده با دیگران، محبوبیت، مقبولیت و حُسن شهرت در بین همکاران و سرآمدی در ویژگی هایی چون قانون‌گرایی، خداباوری، دین‌مداری و تعهد اجتماعی انقلابی؛
۴ـ برخورداری از سلامت کامل روانی و توانایی جسمانی لازم برای حُسن انجام وظایف و مأموریت ها.
ب) تخصصی
شرایط و شایستگی های تخصصی شامل رشته و مدرک تحصیلی، سابقه تجربی مرتبط با دوره تحصیلی، سنوات خدمت و نوع استخدام است:
۱ـ۱ـ برای احراز پست مدیریت در مدارس با جمعیت دانش‌آموزی بیش از دویست‌وپنجاه نفر و مجتمع های آموزشی، داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد مرتبط با مدیریت و حداقل ۸ سال سابقه تجربی(آموزشی تربیتی) که سه سال آن سابقه معاونت در دوره تحصیلی موردنظر باشد، الزامی است.
۱ـ۲ـ برای احراز پست مدیریت در مدارس با جمعیت دویست‌وپنجاه دانش‌آموز و کمتر از آن، مناطق کم‌برخوردار، عشایری و روستایی، داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و حداقل ۶ سال سابقه تجربی(آموزشی تربیتی) که دو سال آن سابقه معاونت در دوره تحصیلی موردنظر باشد، الزامی است.
تبصره۱ـ دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر و مرتبط با مدیریت، در اولویت انتصاب خواهند بود.
تبصره۲ـ برای تصدی مدیریت هنرستان های فنی و حرفه‌ای و کاردانش، دارابودن مدرک تحصیلی در یکی از رشته های فنی و حرفه‌ای الزامی است. دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و بالاتر در رشته های غیرمرتبط با فنی و حرفه‌ای که مدرک تحصیلی قبلی آنان(فوق‌دیپلم یا بالاتر) مرتبط با رشته فنی و حرفه‌ای باشد، در احراز پست مدیریت هنرستان، مدرک تحصیلی آنان مرتبط تلقی می شود.
تبصره۳ـ درصورت نبود فرد دارای مدرک تحصیلی در سطوح فوق‌الذکر و رشته مرتبط با مدیریت، برای انتخاب و انتصاب افراد با مدرک تحصیلی پایین‌تر یا رشته غیرمرتبط، داشتن گواهینامه گذراندن دوره های «مدیریت آموزشگاهی» از دانشگاه های وابسته به وزارت آموزش و پرورش یا سایر مؤسسات مورد تایید، الزامی است.
۱ـ۳ـ انتصاب افراد در پست مدیریت مرکز آموزشی تربیتی با داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و ۵ سال سابقه تجربی (آموزشی تربیتی) و با احراز سایر شرایط مصرّح در این آیین نامه، انجام می شود.
۱ـ۴ـ انتصاب افراد در پست های مدیر آموزگار یا معاون‌دبیر با داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و ۳ سال سابقه تجربی (آموزشی تربیتی) و با احراز سایر شرایط مصرّح در این آیین نامه انجام می شود.
۱ـ۵ـ معلمان دارای حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی، با احراز شرایط مصرّح در این آیین نامه، در صورت داشتن حداقل ۵ سال سابقه تجربی(آموزشی تربیتی) در هر یک از دوره های تحصیلی می‌توانند در پست معاونت مدارس، منصوب شوند.
۲ـ داوطلب انتصاب در هر یک از پست های مدیریت یا معاونت، باید مستخدم رسمی آموزش و پرورش باشد، به استثنای مدیران یا معاونان مدارس غیردولتی و مدیران مراکز آموزشی تربیتی غیردولتی.
۳ـ در زمان انتصاب مدیران و معاونان، داشتن حداقل ۴ سال از سنوات خدمتی فرد تا بازنشستگی، الزامی است.
تبصره ـ در صورتی که فرد واجد صلاحیت مطابق بند های ذیل شرایط تخصصی (سطح مدرک تحصیلی، سابقه تجربی، سنوات خدمت و نوع استخدام) در مناطق کم‌برخوردار، روستایی و عشایری برای تصدی مدیریت مدرسه وجود نداشته باشد، با اخذ مجوز یک ساله از «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس»، موضوع ماده۶ این آیین نامه، انتصاب فرد مورد نظر تا تعیین فرد واجد شرایط، بلامانع است.
ج) حرفه‌ای
شایستگی های حرفه‌ای به شرح زیر است:
۱ـ اخلاق حرفه‌ای (روابط انسانی سازنده، نظم و انضباط، قانون‌مداری، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی، اتقان در کار، امانتداری و صداقت، پاسداری از شأن و منزلت معلمی، رعایت حرمت و کرامت مخاطبان و ذی‌نفعان)
۲ـ دانش حرفه‌ای (آشنایی با قوانین و مقررات مربوط، آشنایی با اسناد بالادستی و تحولی، آشنایی با مراجع سیاست‌گذار و قانون‌گذار در زمینه آموزش و پرورش، آشنایی با فلسفه تعلیموتربیت اسلامی، آشنایی با دانش مدیریت و رهبری، آشنایی با مهارت های IT و یک زبان‌خارجی)
۳ـ توانمندی ها و مهارت ها (توانایی برنامه‌ریزی، هماهنگی، سازماندهی، تصمیم‌گیری، نظارت‌و ارزشیابی، خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی، توانایی انجام و پیشبرد کار های گروهی و تیمی و ترغیب و تشویق، توانایی ارتقای مستمر خود و کارکنان، پژوهندگی، توانایی خلق فرصت های آموزشی تربیتی، توانایی بکارگیری و توسعه فناوری های نوین، م هارت استفاده از سامانه های موردنیاز، تقویت انگیزه برای یادگیری مداوم، توانایی جلب مشارکتِ عوامل سهیم و مؤثر در تربیت به‌ویژه دانش‌آموزان، معلمان، خانواده، رسانه ها و نهاد های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی)
ماده۴ـ توسعه، ارتقا و سنجش شایستگی ها
وزارت آموزش و پرورش موظف است:
۱ـ سازوکار های لازم برای تأمین، تربیت، توانمندسازی و سنجش و پایش مستمر عملکرد مدیران را طراحی و ابلاغ نماید. اجرای این امر به عهده دانشگاه های وابسته به وزارت آموزش و پرورش و سایر مراکزِ مورد تایید، می‌باشد.
۲ـ رشته های تحصیلی یا دوره های توانمندسازی با عنوان «مدیریت آموزشگاهی» را ایجاد و راه‌اندازی کند. این اقدام شامل تعریف، برنامه‌ریزی درسی و اجرای پودمانی منجر به اخذ مدرک کارشناسی ارشد مدیریت آموزشگاهی و گواهینامه دوره های کوتاه‌مدت ارتقای حرفه‌ای مدیران به‌وسیله دانشگاه های تربیت معلم و سایر مؤسسات و مراکز مورد تایید وزارت آموزش و پرورش می شود.
تبصره ـ شرکت در دوره های توانمندسازی و کسب گواهینامه مربوط، برای مشمولان این آیین نامه الزامی است.
ماده۵ ـ شرایط تغییر و برکناری
ملاک تغییر و برکناری(عزل) مدیران، مفاد قانون رسیدگی به تخلفات اداری (مصوبه مجلس شورای اسلامی ۱۳۷۲/۰۹/۲۳) و آیین نامه اجرایی بند «ج» و تبصره۲ ماده ۵۴ قانون مدیریت خدمات کشوری (مصوبه هیأت وزیران ۱۳۹۱/۰۱/۲۷) و سایر مقررات و ضوابط حاکم، خواهد بود.
ماده۶ ـ ساختار و سازمان اجرایی
برای اجرای مطلوب این آیین نامه، «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس» در سطح هر یک از ادارت آموزش و پرورش مناطق، شهرستان یا ناحیه، با وظایف و ترکیب زیر تشکیل می شود:
الف) وظایف
۱) بررسی و تایید شرایط و شایستگی های داوطلبان با استفاده از روش ها و ابزار های مناسب از قبیل آزمون، مصاحبه، مشاهده عملکرد، نظرخواهی از ذی‌نفعان؛
تبصره ـ چنانچه داوطلب پست مدیریت از کارکنان همان مدرسه باشد، کسب نظر مشورتی شورای مدرسه، الزامی است.
۲) بررسی برنامه های داوطلبان تصدی مدیریت؛
۳) بررسی و تصمیم‌گیری در خصوص انتخاب، انتصاب، ابقا، جابجایی و برکناری مشمولان، بر اساس مفاد این آیین نامه و قوانین و مقررات مربوط؛
۴) بررسی و اعطای مجوز در موارد خاص (تبصره ذیل بند۲ از بخش الف و تبصره ذیل بند۳ از بخش ب در ماده ۳ و تبصره۳ بند ج ماده ۶)
۵) برنامه‌ریزی برای اجرای سازوکار های شناسایی، نگهداشت و توانمندسازی مدیران و معاونان؛
۶) بررسی گزارش نتایج ارزیابی عملکرد مدیران و معاونان و لزوم کسب میانگین حداقل ۸۵ درصد امتیاز ارزشیابی سالانه در دو سال منتهی به انتصاب فرد یا دوره چهارساله خدمت فرد در پست مدیریت برای تمدید مدیریت؛
۷) تهیه و ارایه گزارش ها و نتایج بررسی ها و پیگیری مصوبات.
ب) ترکیب اعضا
۱ـ مدیر آموزش و پرورش منطقه (رییس کمیته)
۲ـ معاونان آموزشی، پرورشی و برنامه‌ریزی
۳ـ مسئول ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات
۴ـ مسئول امور اداری (دبیر کمیته)
۵ ـ مسئولان آموزشی تربیتی دوره تحصیلی مربوط (به تناسب نوع مدرسه)
۶ و۷ـ دو نفر صاحب‌نظر در حوزه مدیریت، به‌ویژه مدیریت‌آموزشی برای هریک از مناطق، با معرفی دانشگاه فرهنگیان و به انتخاب شورای معاونان منطقه
۸ و۹ـ دو نفر از مدیران دوره های تحصیلی، به انتخاب مدیران مدارس
تبصره۱ـ ابلاغ اعضای کمیته در مهرماه هرسال، توسط رییس منطقه صادر می شود.
تبصره۲ـ رییس کمیته می‌تواند به تناسب موضوع، از صاحب‌نظران و سایر مسئولان ذی ربط، بدون داشتن حق رأی، در جلسات دعوت کند.
تبصره۳ـ جلسات کمیته با حضور رییس و حداقل دو سوم اعضا، رسمیت می‌یابد و مصوبات آن با رأی اکثریت حاضرین، قابل اجراست.
تبصره۴ـ به منظور تمهید مقدمات لازم، از جمله تشکیل جلسات و پیگیری امور، دبیرخانه کمیته مذکور، بدون ایجاد تشکیلات جدید، در زیرمجموعه امور اداری مناطق تشکیل و وظایف زیر را عهده دار است:
۱ـ تمهید مقدمات، تهیه دستورکار و اقدام برای اجرای مصوبات جلسات با هماهنگی رییس کمیته؛
۲ـ شناسایی واجدین شرایط مدیریت یا معاونت مدارس و مراکز آموزشی تربیتی و تشکیل بانک اطلاعاتی؛
۳ـ تهیه گزارش های تحلیلی و آماری سالانه از وضعیت مدیریت در مدارس و مراکز آموزشی تربیتی؛
۴ـ مستندسازی و نگهداری سوابق فعالیت های کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس با استفاده از ظرفیت فناوری های نوین.
ج) صدور ابلاغ:
ابلاغ مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی تربیتی به استناد گزارش کارشناسی کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس، و رعایت تبصره های زیر، از سوی رییس/ مدیر آموزش و پرورش منطقه صادر می شود.
تبصره۱ـ ابلاغ مدیران مدارس، برای یک دوره چهار ساله و ابلاغ سایر مشمولان، برای دوره یک ساله صادر می شود و تمدید آن مشروط به نتایج ارزیابی عملکرد و رعایت سایر شرایط، خواهد بود.
تبصره۲ـ در انتصاب مدیران و معاونان، رعایت تطابق جنسیت با دانش‌آموزان، الزامی است. مدارس چندپایه، روستایی، عشایری و مدارسِ پسرانه دانش‌آموزانِ با نیاز های ویژه در دوره های ابتدایی و اولِ متوسطه، در صورت نبود فرد حائز این شرط، از این قاعده مستثنی هستند و بکارگیری مدیرِ زن در آن دسته از مدارس ابتدایی پسرانه که بیشتر کارکنان آن ها زن هستند، بلامانع است.
تبصره۳ـ صدور ابلاغ مدیریتِ همزمان برای یک نفر، در دو مدرسه یا مرکز آموزشی تربیتی، ممنوع است.
در مناطقی که برای پست مدیریت در دو نوبت یک مدرسه با کمبود نیروی‌انسانی مواجهند با رعایت مصلحت دانش‌آموزان و آنچه که شرایط مدرسه ایجاب می‌نماید، با اخذ مجوز از کمیته ذی ربط، صدور ابلاغ هر دو نوبت برای یک نفر در پست مدیریت، بلامانع خواهد بود.
تبصره۴ـ در انتخاب و انتصاب مدیران مدارسِ دارای ضوابط و مقررات مصوب از مراجع ذی صلاح، رعایت مفاد این آیین نامه نیز الزامی است.
تبصره۵ ـ ادارات آموزش و پرورش مکلفند در هنگام صدور ابلاغ جدید مدیریت، طبق این آیین نامه عمل نمایند و هرگونه انتصاب، ابقا، تغییر، برکناری یا جابجایی مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی تربیتی، باید مستند به مفاد این آیین نامه باشد.
ماده۷ـ نظارت و ارزشیابی
مسئولیت نظارت جامع و مستمرِ چگونگی اجرای این آیین نامه و عملکرد مدیران، بر اساس ملاک ها و شاخص های ابلاغی، به عهده وزارت آموزش و پرورش است.
ماده۸ ـ استلزامات:
وزارت آموزش و پرورش موظف است:
۱ـ شیوه‌نامه اجرایی این آیین نامه را حداکثر ظرف مدت سه ماه تهیه و با امضای وزیر آموزش و پرورش ابلاغ نماید.
۲ـ گزارش عملکرد اجرای آیین نامه را سالانه به شورای عالی آموزش و پرورش ارائه کند.
۳ـ دوره های توانمندسازی بدو و حین خدمت مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی تربیتی را طراحی و اجرا نماید.
۴ـ سازوکار های لازم از قبیل افزایش فوق‌العاده های مدیریت را با هماهنگی مراجع ذی ربط برای ایجاد انگیزه، تشویق و رقابت ورود افراد دارای صلاحیت و شایستگی به پست های مدیریتی در مدارس و مراکز آموزشی تربیتی فراهم نماید.
۵ ـ حداکثر ظرف مدت چهار سال، سازوکار های لازم برای سنجش و تطبیق وضعیت مشمولان فعلی این آیین نامه را به گونه ای فراهم کند که پس از اتمام زمان مذکور، برای تمام مدیران و معاونان «گواهینامه صلاحیت مدیران» صادر شده باشد.
ماده۹ـ مقررات مغایر:
با تصویب و ابلاغ این آیین نامه، تمام مصوبات و دستورالعمل های مغایر، لغو و بلااثر می شود.
