ابطال بومی گزینی و اعطای امتیاز بر حسب سابقه کار در آیین نامه استخدامی کارکنان دهیاری

متن دادنامه

شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۲۶۱۵۳۰۰

تاریخ تنظیم : ۱۴۰۲/۱۰/۰۹

شماره پرونده: ۱۴۰۱۳۱۹۲۰۰۰۱۰۹۷۶۶۰

شماره بایگانی شعبه : ۰۱۰۶۱۸۶

تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۱۰/۹

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای سجاد کریمی پاشاکی

طرف شکایت: هیأت وزیران

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره ۴ ماده ۱ و تبصره ۱ ماده ۴ از آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاری‌های کشور (موضوع تصویب نامه شماره ۱۳۴۵۹۹/ت۵۸۷۵۶هـ- ۱۴۰۱/۷/۳۰هیأت وزیران)

گردش کار:

شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره ۴ماده ۱، تبصره ۱ ماده ۴ و تبصره ذیل ماده ۹ از آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاری های کشور (موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ- ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

“۱- در تبصره ۴ماده ۱ اصلاحی آیین نامه مورد شکایت آمده است: «برای دهیاران متقاضی خدمت دهیاری، منوط به شرکت در آزمون عمومی به ازای هر سال سابقه خدمت به عنوان دهیار، تا سقف %۵۰ حداقل نمره قبولی به نمره آزمون آنها اضافه می شود. نحوه امتیازات متناسب با سوابق خدمت تمام وقت یا پاره وقت دهیاران در دستورالعمل موضوع تبصره ۳ این ماده پیش بینی خواهد شد«. همان طور که مشخص است طی این تبصره به دهیاران امتیاز ویژه در آزمون اختصاص داده شده است و نیز سوابق خدمت تمام وقت و پاره وقت دهیاران را به عنوان امتیاز در آزمون های جذب نیرو در دهیاری ها محسوب کرده است. نظر به اینکه چنین امتیازی در قانون برای این دسته از افراد پیش بینی نشده لذا اعطای آن تبعیض ناروا مخالف بند ۹ اصل سوم قانون اساسی بوده و نیز در آراء متعددی از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری احتساب امتیاز برای انجام خدمت، جهت احتساب در آزمون های استخدامی مخالف قوانین تلقی و حکم به ابطال مقررات مربوطه داده شده است. (دادنامه شماره ۱۳۹۹/۱۲/۲-۱۹۷۱)

۲- در تبصره ۱ماده ۴اصلاحی موضوع بند ۲تصویب نامه آمده است:

تبصره ۱- اولویت اشتغال با افراد بومی تعیین خواهد شد. اولاً: نظر به اینکه طرف شکایت این اولویت را مطلق به کار برده لذا منجر به تضییع حقوق سایر داوطلبان غیربومی و باعث حذف آنها از صحنه رقابت خواهد شد چرا که افراد بومی در جذب اولی بر غیربومی پنداشته شده اند و اعطای چنین اولویت مطلقی خارج از حدود اختیارات و تکالیف قانونی طرف شکایت و نیز مخالف بند ۹ اصل سوم قانون اساسی می باشد.

ثانیاً: تخصیص امتیاز برای افراد بومی در آزمون های استخدامی مشابه ماده ۴۴اصلاحی قانون مدیریت خدمات کشوری، مستلزم امر مقنن است که در این خصوص هیچ جوازی به طرف شکایت داده نشده است و ثالثاً: اولویت اشتغال با افراد بومی برای جذب در دهیاری ها که تابع قانون کار محسوب شده است مخالف مفاد قانون الحاق ایران به مقاوله نامه بین المللی ۱۱۱کار در اعطای اولویت جغرافیایی متقاضیان بومی نسبت به سایر متقاضیان محسوب می شود.

شورای نگهبان طی آخرین اراده ناظر بر فرآیند تقنینی خود در بررسی لایحه درآمد پایدار و هزینه شهرداری‌ها و دهیاری ها، طی نامه شماره ۱۴۰۰/۸/۱۲-۱۰۲/۲۸۱۷۳در بند ۱۱-۳اعلام نموده در «تبصره، تفویض تصویب مقررات استخدامی کلیه کارکنان شهرداری ها و دهیاری ها و … به آیین نامه مصوب هیأت وزیران با توجه به ماهیت تقنینی آن مغایر اصل ۸۵قانون اساسی شناخته شد”.

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

آیین نامه استخدامی دهیاری های کشور موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ- ۱۴۰۱/۷/۳۰هیأت وزیران

“تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ- ۱۴۰۱/۷/۳۰هیأت وزیران

وزارت کشور- سازمان اداری و استخدامی کشور

هیأت وزیران در جلسه ۱۴۰۱/۷/۲۴به پیشنهاد شماره ۱۴۰۰/۲/۶-۱۷۱۶۲وزارت کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد: آیین نامه استخدامی دهیاری های کشور موضوع تصویب نامه شماره ۳۶۹۹/ت۲۶۹۲۳هـ- ۱۳۸۳/۴/۱۳ و اصلاحات بعدی آن به شرح زیر اصلاح می‌شود:

۱- ماده ۱به شرح زیر اصلاح می شود: به کارگیری نیروی انسانی در دهیاری ها بر اساس تشکیلات مصوب و در چهارچوب قانون کار انجام خواهد شد.

…………

تبصره ۴- برای دهیاران متقاضی خدمت در دهیاری، منوط به شرکت در آزمون عمومی به ازای هر سال سابقه خدمت به عنوان دهیار تا سقف %۵۰ حداقل نمره قبولی به نمره آزمون آنها اضافه می شود نحوه محاسبه امتیازات متناسب با سوابق خدمت تمام وقت یا پاره وقت دهیاران در دستورالعمل موضوع تبصره ۳ این ماده پیش بینی خواهد شد.

۲- ماده ۴ به شرح زیر اصلاح می شود:

ماده ۴- داوطلبان استخدام در دهیاری باید دارای تمامی شرایط زیر باشند:

۱- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
۲- تدین به یکی از ادیان به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
۳- دارا بودن حداقل ۲۰سال سن در زمان ثبت نام
۴- التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
۵- دارا بودن کارت پایان خدمت نظام وظیفه یا معافیت دائم از آن برای متقاضیان مرد
۶- عدم اعتیاد به مواد مخدر و دخانیات
۷- دارا بودن حداقل گواهینامه پایان دوره متوسطه (دیپلم)
۸- حسن شهرت اجتماعی و نداشتن سابقه محکومیت جزایی مؤثر
۹- داشتن توانایی جسمی انجام کاری که برای آن استخدام می شود.

تبصره ۱- اولویت اشتغال با افراد بومی تعیین خواهد شد”.

علی رغم ارسال و ابلاغ نسخه دوم دادخواست و ضمائم آن برای طرف شکایت تا زمان رسیدگی به پرونده پاسخی واصل نگردیده است.

در اجرای ماده ۸۴قانون دیوان عدالت اداری پرونده به هیأت تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری ارجاع و هیأت مذکور به موجب دادنامه شماره ۱۴۰۲/۸/۲۰-۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۲۱۵۱۴۶۲ تبصره ذیل ماده ۹ از آیین نامه اصلاحی استخدامی دهیاری های کشور (موضوع تصویب نامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ- ۱۴۰۱/۷/۳۰ هیأت وزیران) را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

رسیدگی به تبصره ۴ماده ۱و تبصره ۱ماده ۴ از آیین نامه ذکر شده در دستورکار هیأت عمومی قرار گرفت. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۱۰/۹با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

الف- براساس برخی از آرای صادره در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری از جمله دادنامه شماره ۷۴۳ مورخ ۱۳۹۶/۸/۹و شماره ۱۹۷۱ مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۲ این هیأت مقرراتی که براساس آنها سابقه خدمت در محاسبه نمره آزمون تأثیرگذار بوده، مغایر با بند ۹ از اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشخیص و ابطال شده است. با عنایت به مراتب فوق، تبصره ۴ ماده ۱ آیین‌نامه اصلاحی استخدامی دهیاران (موضوع تصویبنامه شماره ۱۳۴۵۹۹/ت۵۸۷۵۶هـ مورخ ۱۴۰۱/۷/۳۰هیأت وزیران) که متضمن حکم مشابهی است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ماده ۱۲و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

ب- اگرچه براساس ماده ۴۴ قانون مدیریت خدمات کشوری موضوع بومی‌گزینی تجویز شده، ولی این امر تنها ناظر بر مستخدمان دولت و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری است و شامل مشمولان قانون کار (مانند دهیاران) نمی‌شود و در واقع بومی‌گزینی یک امتیاز خاص قانونی محسوب می شود که در نقطه مقابل اصل منع تبعیض در استخدام و اشتغال قرار دارد و به همین جهت در هر مورد که قابلیت اعمال دارد باید از سوی قانونگذار تجویز شود. لذا با توجه به اینکه قانونگذار در قوانین مرتبط با مشمولین قانون کار تا کنون بومی‌گزینی را تجویز نکرده است، در نتیجه این موضوع در مورد دهیاران نیز که مشمول قانون کار هستند، قابل اعمال نیست و هیأت عمومی دیوان عدالت اداری هم براساس آراء قبلی خود از جمله دادنامه شماره ۲۳۵۸- ۲۳۵۹ مورخ ۱۳۹۸/۷/۳۰ و دادنامه شماره ۳۳۲۲ مورخ ۱۳۹۸/۱۱/۲۹ بومی گزینی را صرفاً برای مناطق محروم قابل ابطال تشخیص نداده است. با عنایت به مراتب فوق، تبصره ۱ماده ۴ آیین‌نامه اصلاحی استخدامی دهیاران (موضوع تصویبنامه شماره /۱۳۴۵۹۹ت۵۸۷۵۶هـ مورخ ۱۴۰۱/۷/۳۰هیأت وزیران) خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

حکمتعلی مظفری- رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری