«تراز» و کاربرد آن در آزمون‌های چهارگزینه‌ای
درباره «تراز» و کاربرد آن در رتبه‌بندی داوطلبان آزمون‌های چهارگزینه‌ای
تا پیش از سال ۱۳۹۲، معیار رتبه‌بندی در آزمون وکالت، میانگین نمرات داوطلبان بود؛ اما از این سال و بدون اطلاع قبلی، معیار مرسوم تغییر کرد و به جای محاسبه میانگین نمره، نمره تراز ملاک قرار گرفت.
اما تراز چگونه محاسبه میشود؟ فرق آن با میانگین چیست و آیا معیار عادلانه‌ای برای رتبه بندی است؟
نحوه محاسبه میانگین بسیار ساده است و با توجه به فرمول زیر حساب میشود:
میانگین = (تعدادکل سؤال‌ها)/(تعداد پاسخ های غلط – ۳× تعداد پاسخ‌های درست)
در این روش همه سؤال‌ها ارزش یکسانی داشته و پاسخگویی به سؤال آسان، متوسط و یا سخت میانگین داوطلب را یکسان تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین برای محاسبه آن فقط اطلاعات خود داوطلب کافی است.
کمترین نمره خام %۳۳.۳۳- (در فرض اشتباه بودن تمام پاسخ‌ها) و بیشترین نمره خام %۱۰۰ (در فرض صحت تمام پاسخ‌ها) خواهد بود.
اما نمره تراز این گونه نبوده و هر سؤال ارزش مخصوص به خود را داراست. به عبارت دیگر سؤال آسانی که همه می‌توانند به آن جواب دهند دارای ارزش کمتر و سؤال‌های متوسط و سخت تر ارزش بالاتری دارند. همچنین با وجود ضریب برابر، دروسی که اکثریت بالایی از داوطلبان در آن میانگین خوبی کسب میکنند ارزش به مراتب کمتری از درسی دارد که میانگین کل داوطلبان در آن پایین تر است.
نمره تراز ارتباط مستقیمی با سطح علمی داوطلبان و تعداد شرکت‌کنندگان دارد به عبارت دیگر هر چه سطح علمی شرکت‌کنندگان بالاتر باشد کسب نمره تراز بالاتر سخت‌تر میشود همچنین هرچه تعداد شرکت‌کنندگان بیشتر شود تراز معیار مناسب‌تری خواهد بود.
بر همین اساس معمولاً شرکت‌کننده‌ای که معدل بالاتری دارد، تراز نمره بهتری خواهد داشت لیکن در موارد استثنایی و خاص ممکن است خلاف آن اتفاق افتد. علت آن نیز ضعف داوطلب در یک یا دو درس خاص است که منجر به کاهش «تراز نمره» او خواهد شد. به عبارت دیگر پاسخ‌دهی به سؤالی ارزش بیشتری دارد که بسیاری از داوطلبین نتوانسته باشند به آن پاسخ دهند.
نمره تراز به عوامل مختلفی بستگی دارد:
۱ــ نمره خام؛
۲ــ ضرایب دروس؛
۳- سطح دشواری سؤال‌ها؛
۴- تعداد داوطلبان شرکت کننده در آزمون؛
۵- میانگین کل شرکت کنندگان.
تراز زمانی دانش افراد را به طرز صحیحی محاسبه می‌کند که چند خصوصیت را در بر گیرد؛
منابع آزمون مشخص باشد
در آزمون امسال سؤال‌های طرح شده بود که اختلافی بود که طبق قانون مدنی یک گزینه و طبق نظر دکتر کاتوزیان گزینه دیگری پاسخ سؤال بود. ضمن اینکه در درس حقوق مدنی از قوانین خاص سؤال‌های متعددی طراحی شده بود. مسئله دیگر استاندارد بودن سؤال‌ها است؛ استاندارد از دو منظر ماهوی و شکلی قابل بررسی است. از نظر ماهوی اگر سؤال‌ها استاندارد نباشند، تعداد کمی پاسخ می دهند و همین امر باعث میشود سؤال‌های غیر استاندارد ارزش تراز بالایی پیدا کنند و نقش بخت و اقبال در آزمون بالا برود. غیر استاندارد بودن سؤال‌ها از نظر شکلی یعنی متن سؤال و گزینه‌ها و زمان تفکر و پاسخ‌دهی با فرصتی که داوطلب در اختیار دارد متناسب نباشد. این مسئله درمورد درس آیین دادرسی مدنی امسال صدق می‌کرد که به علت طولانی بودن متن سؤال‌ها، وقت زیادی از داوطلب گرفته شد و بعضاً برای پاسخ‌دهی به دروس آخر دچار مشکل شدند.
تعداد سؤال‌ها آسان، متوسط و دشوار مشخص باشد
اما معمولاً به طور دوره‌ای سؤال‌ها برخی دروس تماماً سخت یا تماماً آسان و متوسط است و این تناسب رعایت نمی‌شود. برای مثال درس حقوق مدنی در آزمون امسال تعداد سؤال‌های سخت بسیاری داشت که هرکدام حاوی نکات ظریفی بود و نیازمند دقت بیشتری بود. علاوه بر این لازم است بارم‌بندی صحیحی برای دروس اعمال شود و سؤال‌ها روی یک مبحث خاص تمرکز نداشته باشد. درس اصول فقه در این آزمون حاوی سؤال‌های متعددی از مباحث مفهوم و تخصیص بود. از آن جا که ممکن است داوطلبان معمولا بر اساس بارم‌بندی پیشبینی شده به مطالعه دروس بپردازند، تمرکز سؤال‌ها بر روی یک یا چند مبحث می تواند ناعادلانه باشد.
مطلبتون اشتباه هست، تراز در مورد هر سوال سنجیده نمیشه، بلکه تراز با معدل هر درس سنجیده میشه، این مطلب رو پارسال خوندم و توی جواب دادن تست‌ها می‌رفتم سراغ سوالهای سخت ولی از وقتی فهمیدم این مطلب شما اشتباه هست دیگه سوالهای سخت رو اگر ۵۰ ۵۰ هم باشه جواب نمی‌دم، لطفا مطلبتون رو بروز کنید تا کسی مثل من توسژ مطلب اشتباه شما به مشکل نخوره
در مورد موضوع سوالهای اختلافی که به کرات از سوی دوستان مطرح میشه توجه شما را باز هم به این موضوع جلب میکنم که اولا ماهیت حقوق به گونه ای است که براحتی حتی در
بدیهی ترین موارد هم شما با نظرات مختلف و برداشتهای گوناگونی مواجه میشوید و علت صدور رای وحدت رویه و نظریه های مشورتی هم همین است.بنابراین فکر اینکه یک مجموعه سوال میتواند خالی از سوالات به اصطلاح اختلافی باشد ناشی از عدم درک ماهیت حقوق توسط متوسلین به این بهانه برای توجیه عدم موفقیت احتمالی خودشان است.شاهد این مورد هم نظرات در اختبار محترم راجع به سوالات ازمون است که بعضا حتی داوطلبان در مورد متن صریح ماده هم نظرات مختلفی دارند و ایرادی هم به انها نیست.ولی وجود این سوالات هم چون برای همه هست نه فقط برای من و شما نمیتواند بگوییم وصف عادلانه سلب شده است.البته باب شدن این اصلاح بیشتر ناشی از عملکرد موسسات است که به واسطه ان میخواهند اشتباه در پاسخگویی خود و یا احیانا عدم موفقیت داوطلبان خود را توجیه کنند وگرنه خیلی از سوالاتی که به نام اختلافی نام برده میشوند واقعا اختلافی نیست و به نظرم استفاده دوستمان از عبارت ۲۰ سوال اختلافی برای تمثیل بود وگرنه به نظر بنده به ۵ عدد هم نمیرسد ولی همین ۵ عدد یا کمتر هم چون برای همه است نه فقط برای من بی عدالتی نیست.در ضمن تشخیص اینکه سوالی بین علما اختلافی است نیاز به مطالعه و علم زیاد دارد و اینطور نیست که برای هر داوطلبی موقع کنکور این اختلاف گیج کننده شود و لازم است خیلی حسن ظن به علم خودتان نداشته باشید چرا که ان کسی هم که سر جلسه کنکور به اختلافی بودن سوالی پی میبرد حتما نظر غالب را هم میداند ولی به هر حال سوالات اختلافی به نظر من در حقوق اجتناب ناپذیر است و لااقل در این ازمون انقدری نبوده که این همه قابل بحث باشد.
میگن به فرض ۲۰ تا سوال غیر استاندارد باشه شما اون بیست تا رو کنار بزار برو بقیه رو بزن… تازه وقتت رو هم تقسیم کن!!!!!
انگار ما علم غیب داریم که کدوم سوال غیر استاندارد و اختلافیه که وقتشو تقسیم کنیم…
توی اون استرس وحشتناک که گاها آدم به مسلمات خودش هم شک میکنه ما تا بیایم سوال رو بخونیم تا متوجه بشیم بفهمیم اختلافیه بعد یاد وعده ی صریح جناب کشاورز بیفتیم که امسال از اختلافیها سوال نخواهند داد… وقت اون سوال که تموم شده هیچ وقت سوال بعدی هم گرفته شده…
اصلا چرا باید در آزمونی که یک سال برای طرح سوالاتش زمان دارن بیست تا سوال انقدر اختلافی باشه؟؟؟
من واقعا متوجه نمیشم چرا سوالات نباید استاندارد باشه
چرا توی درس مدنی باید از کیفری سوال بیاد؟ من کیفری رو ۹۵ درصد زدم با کلید هیچ موسسه ای هم نگاه نکردم همه رو خودم از توی قانون و وحدت رویه در آوردم جوابا رو
اما مدنی رو سی و پنج درصد زدم واقعا چرا؟؟؟ سوال ۱۹ مدنی رو با اینکه ماده ی کیفری رو حفظ بودم فکر کردم باید طبق مسوولیت مدنی جواب بدم نه طبق آ.دک و غلط زدم… چون در مخیلاتم هم نمیگنجید که سوال درس مدنی از قانون آیین دادرسی کیفری باشه… فکر کردم شباهتش با ماده ۲۵۹ کیفری یک تله ی تستیه…
هنوزم فکر میکنم همه اشتباه میکنن و باورم نمیشه…
نیازی به داشتن علم غیب نیس…
عدم تسلط بر سوالات
عدم زمانبندی صحیح
اضطراب
و …
دوست بزرگوار شما به راحتی میتونستید ۹۰ سوال رو بدون کمبود وقت و نگرانی ای جواب بدین دیگه این ربطی به سوالات غیراستاندارد و دوپهلو نداره… واسه اینکه از این بهونه گیریای دوستان کم بشه میگیم برای مثال ۲۰ سوال «غیراستاندارد!» بود تا ثابت بشه که عدم تسلط و کمکاری یا نحوه اشتباه مطالعه باعث شده که بعضی از دوستان نتیجه رضایتمندی رو کسب نکنن… وئلا آزمون امسال تقریبا از نظر چینش سوالات و نحوه نگارش مانند آزمون وکالت ۹۴ بود… همین
در مورد سخت بودن و احتمالا اختلافی بودن سوالات وکالت و همچنین کمبود زمان به نسبت حجم سوالات نظر دوستان را به این مورد جلب میکنم که سوالات اگر دارای موارد فوق هم باشد چون برای همه بوده و سوالات من و زمان من با بقیه داوطلبان تفاوتی نداشته بنابراین خدشه ای به وصف عادلانه بودن سوالات وارد نمیکند.اگر مثل ازمون مشاوران به گفته شرکت کنندگان برای گروهی اصلاحیه بخوانند و برای گروهی نخوانند و یا گروه دیگر کتاب و جزوه دنبال داشته باشند و گروهی خیر این موارد غیر عادلانه است نه اینکه برای همه مثلا زمان یکی باشد.من معتقدم اتفاقا یکی از نمودهای تسلط و مطالعه بیشتر باید در سرعت در پاسخگویی نشان داده شود و قطعا کسی که بیشتر و بهتر مطالعه داشته زمان کم ازمون میتواند برای او اتفاقا برگ برنده باشد و موجد وصف عادلانه بودن بیشتر ازمون.
در مورد سختی ازمون وکالت هم به نظرم این ازمون از لحاظ عادلانه بودن قابل قیاس با ازمون مشاوران نیست.شما نگاهی به سوالات مدنی و یا جزا مشاوران بیندازید و مطمئن باشید اگر سوالات وکالت در این حد بود تمام رقبای اصلز هر کانونی این سوالات را بالای ۹۰ درصد پاسخ میدادند و انوقت چه تفاوتی باید میان کسی که مفهومی و عمیق مطالعه کرده با کسی که مثلا نگاهی گذرا به کتاب نظم دکتر کاتوزیان انداخته باید باشد؟؟؟!!!!
در مورد سوالات اختلافی هم اختلاف میان موسسات در پاسخگویی ملاک اختلافی بودن نیست و مثلا به نظر بنده به اتفاق ،همه موسسات سوال ۵۱ تجارت و ۸۱ و ۱۰۰ جزا را اشتباه پاسخ داده اند و اگر احتمالا و احیانا کلید خلاف نظر انها باشد نمیتوان گفت اینها سوالات اختلافی است .نهایتا میتوان گفت سوالات خیلی مشکل و سخت بوده اند و نه اختلافی.و چون برای همه نوع سوالات یکی بوده بنابراین ناعادلانه هم نبوده.
جناب دیبا مدنی را شما چند درصد پاسخ داده اید؟
سوال ۵۱ متضامنا صحیحه،،
سوال ۱۰۰فقط خیر،،،
با سلام‌خدمت شما دوست گرامی چون بسیاری از عزیزان هستند که با گذاشتن درصد مخالف هستند و از طرفی خود من هم عقیده ای مبنی بر این مطلب ندارم تنها به این بسنده میکنم که سال۹۵ مدنی من۵۰ درصد بود اما امسال به مراتب راضی تر و بهتر بود با سپاس
منبع مطالعاتی امسال خودتون رو اگر تمایل دارید اعلام کنید…
دقیقا همینه
ولی بعضی دوستان فکر میکنند برا بقیه حتما سوالات یا زمان ازمون متفاوت بوده
سلام شما منظورتون اینکه سوالات اختلافی بی عدالتی نیست !؟ تجربه نشون داده سوالات اختلافی حذف نمیشه پس یک گزینه صحیح اعلام میشه .در این صورت عده ای که با وجود صحیح بودن جواب نمره منفی براشون محاسبه میشه. وحقشون به راحتی پایمال میشه بی عدالتی نیست ! از نظر شما بی عدالتی پس چیه ؟ پس باید گفت تو ازمونی که می تونه مسیر زندگی مارو تغییر بده باید ضریب بالایی رو برا شانس قائل شد به جای سطح علمی. ۲۰ سوال اختلافی کم نیست ! در ضمن انتقادات من رو پای این نذارید چون مقبول نمیشم دارم توجیه می کنم من سال اولی که شرکت کردم به امید خداقبول میشم
کاملا با نظر اقای امید موافقم،سال گذشته من مدنی رو انقدر مفهومی خونده بودم که حد و‌حساب نداشت، ولی یهو کسانی که فقط متن قانون رو خونده بودن درصداشون به شدت از من بالاتر رفت.ولی امسال باز از مفهومی خواندن نه تنها مدنی بلکه سایر دروس .هم قافل نشدم به عنوان مثال برای مسولیت مدنی سه منبع کتاب مرجع خوندم و….و‌هبچ موسسه ای هم‌نرفتم…به هر حال نظر حضرت عالی بسیار دقیق و متین است و جای هیچ شبه و اختلافی باقی نمیگذارد .به امید موفقیت شما دوست عزیز .نکته سنج و دقیق
واستون آرزوی موفقیت و قبولی تو هر آزمونی رو دارم دیدگاه واقع گرایانه شما نسبت به آزمون امسال جای تحسین داره
سلام اقا امید حرفتون صحیح است اما یه نکته رو عرض کنم ،اختلاف بیشتر بین موسساته از یک طرف از طرف دیگر بین موسسات با ارا وحدت رویه.به عنوان مثال سوال یک جزا رو موسسات گفتن شاید بتوان قائل به نسخ رای وحدت رویه فلان شد ،ایا به نظر شما با شاید میتوان جواب یک سوال را به طور حتمی داد؟ اختلاف نظر در کلید با سوالات در عجولانه منتشر کردن کلید موسسات است …فردایی که کلید اصلی امد .میگویند سوال اختلافی بوده …مگر نه اینکه همه ما کتاب مرجع میخانیم تا قدرت تفسیر پیدا کنیم .کدام کتاب مرجع را به عنوان مثال در مورد همین سوال سراغ دارید که گفته باشد این رای نسخ شده؟ من که ندیدم..توی نت برخی از اساتید نوشتن و برخی دیگر مخالفت کردن.فکر نکنم طراح سوال دیگر انقدر از داوطلب انتظار داشته باشد که بتواند تشخیص دهد ایا رای وحدت نسخ شده یا نه ..اگر هم چنین باشد که دیگر بسیار اجحاف است ..مطلبی هم در مورد ۷۵ صحیح ۲۵ غلط یا ۷۰ صحیح ۲۰ غلط نوشته بودین که اولی میشود ۶۷ صحیح خالص دومی میشود ۶۳ صحیح خالص که بسیار متفاوت است در نتیجه.به هر حال به نظر من سوالات دوپهلو بود نه اختلافی
دقیقا خودتون دارید اشاره میکنید به همین نکته، خب وقتی داوطلبی که میدونه این نوع سوالات (مخصوصا مثال شما) چند پهلو و غیراستاندارده چرا جوابشونو میده؟ چرا زمانش رو بین سوالای دیگه تقسیم نمیکنه تا کمبود وقت نیاره؟ داوطلبین وقتی میدونن آزمون با چنین نگارشی طرح شده باید تو این سوالات شک راه نده و ازش بگذره کسی که اندازه کافی مطالعه داشته باشه و سرجلسه اندوختشو پیاده کنه قطعا با پاسخ صحیح سوالای دیگه قبول میشه همه ما میدونیم بعضی از سوالا طولانی و خارج از عرف ۱ دقیقه بود همه سوالات غیراستاندارد نبود نهایتش ۲۰ سوال چندپهلو و طولانی بود
یه نکته دیگه هم یادآورشم که با آزمونی که برگزارشد با ۶۰ الی ۷۰ سوال پاسخ صحیح و ۲۰ الی ۲۵ نزده، قبولی داوطلبین قطعیه امسال نسبت به سال قبل ریزش تراز داریم اینو درنظربگیرین که قطعا درصدا نسبت به پارسال پایینتره چون به قول همه دوستان آزمون غیراستاندارد و چندپهلو بود و فلان و بهمان…
آزمونی که برگزارشد سنجشی بود بین کسایی که قانونخوانن و قانوندان… کسایی که از شکشون دس برداشتن و اون سوالارو رها کردن با کسایی که دیدگاه ۱۰۰ درصدی داشتن و پاسخ اشتباه زدن…
امیدوارم هرکسی اندازه زحمتاش جواب بگیره و به آرزوهاش برسه…
با سلام.
آقا امید نظرتون کاملاً درسته. من دقیقآ همین کار رو کردم و از سوالات اختلافی سریع رد شدم و رفتم سراغ سایر سوالات تا وقتم تلف نشه. با وجود اینکه خیلی از سوالات رو نزدم، معدلم حدود ۱۳ شد. امیدوارم شهر کرج قبول بشم.
ضمن اینکه باید بگم که از تجربیات سال قبل خودم هم بیشترین بهره رو گرفتم و وقتم رو تقسیم کردم و بی خودی درگیر تست های دو یا چند پهلو نشدم.
بسیار عالی تبریک میگم… شما زحمت خودتونو کشیدین و سرجلسه دونستین چیکار کردین… منتظر نتیجه نباش در لحظه زندگی کن … به امید موفقیت