مقدمه:
بررسی تاریخ فرهنگ و تمدن بشری نشان می دهد که آراستگی ظاهری و رفتاری انسان ها در هر مقطع و در هر قومی نشان دهنده عظمت، بلوغ و بالندگی فرهنگی هر جامعه است. فرهنگ و تمدن اسلام و ایران به عنوان یکی از برجسته ترین و پیشروترین نمادهای تمدنی بشر همیشه مورد توجه سایر اقوام و ملل بوده و هست. علاوه بر این همراه با تاسیس دانشگاه و مراکز علمی ساحت معنوی و مقدس علم برای انسان باعث شده است تا دانشمندان، دانشجویان و تعامل گران با این حوزه همیشه در محیط اجتماعی دانشگاه بالاتر از استانداردهای رایج اجتماع رفتار کرده و ساحت مقدس دانشگاه را پاس بدارند.
از اینرو آراستگی ظاهری و شئون فرهنگی و رفتاری افراد در محیط دانشگاه در دستور کار همه دست اندرکاران این حوزه قرار گرفته و در تمامی محیط های دانشگاهی استانداردهای لازم تعریف شده است. این موضوع در دانشگاه هایی که در معرض خرده فرهنگ های ناشی از جذب دانشجویان خارجی قرار دارد بیش تر مورد توجه قرار می گیرد.
از آنجائیکه امروزه به دلیل پدیدآمدن شبکه های اطلاع رسانی و ارتباطی فاصله بین باورها، اعتقادات و فرهنگ ها و شئون فرهنگی و رفتاری افراد مختلف بسیار کم شده و هویت اصیل فرهنگی جوامع علمی را دستخوش هرج و مرج قرار داده است لازم است تا آحاد جامعه دانشگاهی نسبت به این مساله حساس بوده و هویت جوامع علمی را پاس بدارند.
جامعه دانشگاهی ایران اسلامی نیز منبعث از تعالیم بلند اسلامی و فرهنگ برجسته و هویت ایرانی باید نسبت به این دارایی ارزشمند خود حساس بوده و برای حفظ این شئون تلاش نماید و دانشگاه آزاد اسلامی باید نماد پایبندی به این شئون در تمامی زمینه ها باشد. در این خصوص آیین نامه ها و دستورالعمل های متعددی در راستای حفظ آراستگی ظاهری و شئون فرهنگی و رفتاری اعضای خانواده دانشگاه در جمهوری اسلامی ایران تدوین و ابلاغ شده است که منبعث از این مصوبات و دستورالعمل آراستگی و شئون فرهنگی و رفتاری دانشگاه در موارد ذیل ابلاغ می گردد تا در کلیه واحدهای دانشگاهی اجرا گردد:
۱- اصول اجرایی
۱-۱- تقدم اقدامات ایجابی معرفتی و تشویقی بر اقدامات بازدارنده براساس شیوه های امر به معروف و نهی از منکر در امر عفاف و پوشش(مانند: برگزاری کارگاه های مختلف آموزشی با موضوع عفاف و پوشش، مسابقات علمی و فرهنگی، اردوهای فرهنگی مرتبط، سخنرانی و جلسات پرسش و پاسخ، کرسی های آزاد اندیشی و …).
۱-۲-شناسایی و بهکارگیری نیروها و کارکنان آگاه، توانمند و شایسته و عامل به مبانی دینی عفاف و پوشش، برای انجام فعالیت های فرهنگی، ارشادی، اجرایی و تبلیغی در این خصوص.
۱-۳- آموزش های مورد نیاز برای کارکنان انتظامات دانشگاه، به منظور رعایت حرمت و کرامت دانشگاهیان(استادان، دانشجویان و کارکنان).
۱-۴- تشکیل کارگروه آراستگی و شئون فرهنگی رفتاری و تشکیل منظم جلسات آن، بر اساس شرایط لازم و برای ایجاد وحدت رویه در واحدهای دانشگاهی(اعضا و شرح وظایف هر یک در مواد بعدی این دستورالعمل ذکر شده است).
۱-۵- بررسی وضعیت آراستگی ظاهری و پوشش استادان، دانشجویان و کارکنان دانشگاه مبنی بر ارزش های اسلامی، مطابق این دستورالعمل و پایش فعالیت ها و برنامه ها و اخذ آمارها و خود ارزیابی واحدها از این منظر و ارائه گزارش دورهای.
۱-۶- جلب مشارکت همه دانشگاهیان، مردم، نهادها و هیأت امنای دانشگاه در اجرای این دستورالعمل.
۲ – اقدامات معرفتی
۱-۲- بالا بردن سطح آگاهی و باور دانشگاهیان(اعضای هیأت علمی، دانشجویان و کارکنان) از طریق تبیین دیدگاه های اسلام در خصوص عفاف و پوشش، آسیب های اجتماعی و تحکیم ارزش ها، مبانی استحکام روابط خانواده، مهارت های زندگی و سبک زندگی اسلامی- ایرانی با برگزاری کارگاه های آموزشی.
۲-۲- معرفی الگوهای مناسب با بهرهگیری از سیره عملی معصومین(ع)، بزرگان علمی، ادبی و فرهنگی منطبق با مقتضیات زمان و مکان در مناسبتهای مختلف و سخنرانی استادان متخصص و بانوان خارجی و تازه مسلمان شده و محجبه در موضوع عفاف و پوشش.
۳-۲- تبلیغ و اطلاعرسانی گسترده مواد مختلف این دستورالعمل به استادان، دانشجویان و کارکنان در قالب بنر- پیامک و تابلوهای دانشگاه و اعلام در صفحه اینترنتی آنان.
۴-۲- بهرهگیری از مرکز مشاوره دانشگاه با حضور مشاوران و کارشناسان مذهبی و فرهنگی.
۵-۲- ایجاد زمینه فکری و اندیشهای برای دانشگاهیان در زمینه عفاف و پوشش اسلامی با برگزاری کرسیهای آزاداندیشی، مناظره، جلسات هماندیشی و نشست های تخصصی.
۶-۲- شناسایی و تشویق استادان و دانشجویان نمونه در حوزه عفاف و پوشش در دانشگاه و برگزاری کارگاه های توجیهی برای آنان به منظور مشارکت حداکثری در این حوزه.
تبصره: تشویق و معرفی استادان و دانشجویان برتر در حوزه عفاف و پوشش، با اهدای تندیس و هدایای نقدی قابل توجه در مراسم و اعیاد و اولویت بخشی به آنان برای استفاده از سهمیه رایگان شرکت در اردوهای منتخبان و اردوهای زیارتی و سیاحتی در سطح واحد(دو بار در سال)، استان و ملی(یک بار در سال) و تخفیف مناسب شهریه دانشجویی برای دانشجویان.
۷-۲- ایجاد شبکه های همیاران فرهنگی متشکل از دانشجویان علاقهمند، مؤمن و انقلابی.
۸-۲- پشتیبانی از اجرای مسابقات فرهنگی و هنری به صورت مجازی یا حضوری مرتبط با موضوع عفاف و پوشش.
۹-۲- بستر سازی برای تولید و ارائه محصولات فرهنگی مانند کتاب، لوح فشرده و اقلام مربوط به موضوع عفاف و پوشش.
۱۰-۲- حمایت مالی از پایان نامه های برتر دانشجویی، طرح های پژوهشی و کتاب های مرتبط با موضوع گسترش فرهنگ عفاف و پوشش با استفاده از بودجه فرهنگی و پژوهشی دانشگاه در قالب تفاهمنامه میان معاونت فرهنگی و دانشجویی و معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه.
-۳- ضوابط مورد توجه در تعیین مصادیق مجاز و غیر مجاز پوشش و ظاهر آرایی
الف)- مصادیق مجاز:
رعایت پوشش و ظاهر هر فرد دانشگاهی در حدود و چارچوب های شرع مقدس اسلام، متناسب با شأن، منزلت و عرف دانشگاه و هم سو با فرهنگ اسلامی و ملی ایران.
ب)- مصادیق غیر مجاز:
پوشش مغایر با شرع مقدس اسلام، فرهنگ اسلامی و ملی و شأن و عرف دانشگاه و مصداق ترویج فرهنگ و سبک غربی و نماد عرفان های نوظهور، فرقه های انحرافی و شیطان پرستی.
۴- پوشش و ظاهر موجه دانشگاهیان( بانوان و آقایان) :
۱-۴- پوشش بدو ورود، محوطه، کلاس درس و آزمایشگاه:
۱-۱-۴- پوشش باید ساده، آراسته و متناسب با شأن دانشگاهیان باشد و از پوشاک غیر مجاز و نامتعارف نباشد.
۲-۱-۴- پوشش بانوان مناسب است چادر با استفاده از مانتوی مناسب، با شلوار و مقنعه و یا روسری با رنگ متعارف و جوراب و یا پوشش مانتوی زیر زانو- آستین بلند، با شلوار و مقنعه و با رنگ متعارف و جوراب باشد(از مصادیق غیر مجاز نباشد).
همچنین مو و اندام زن در حدود حجاب شرعی پوشانده شود. (تمامی ضوابط پوشش باید برای بخش های بالینی، حرفه ای و آزمایشگاهی نیز رعایت شود. ضمن اینکه پوشیدن لباس یونیفورم در این بخش ها لازم است).
۳-۱-۴- وشش آقایان لازم است پیراهن آستین بلند و شلوار ساده و رسمی با رنگ ساده باشد. لازم است اندام مرد نیز در حد متعارف پوشیده باشد یعنی نازک، بدن نما و چسبان نباشد.
۲-۴- پوشش خوابگاه ها و ورزشگاه ها
۱-۲-۴- پوشش محیط خوابگاه باید متعارف با اماکن خوابگاهی باشد. پوشیدن لباس راحتی به ویژه بانوان در هر شرایطی در فضای عمومی خوابگاه ممنوع است.
۲-۲-۴- با توجه به تفکیک جنسیت محیط های ورزشی، پوشش اختصاصی هر رشته ورزشی می تواند متناسب با همان محیط و ورزش استفاده شود.
۵- مصادیق پوشش و آراستن غیر مجاز بانوان
۱-۵- استفاده از کلاه بدون مقنعه.
۲-۵- استفاده از روسری های نازک و کوتاه، شال به تنهایی و… یا خارج شدن مو از جلوی سر و پشت مقنعه.
۳-۵- استفاده از دامن جایگزین شلوار برای بانوان به غیر از موارد خاص مانند بیمار یا افراد باردار.
۴-۵- استفاده از شلوار کوتاه، چسبان، استریج و یا شلواری که تعمداً پاره یا وصله دار باشد.
۵-۵- مانتوهای نامناسب: کوتاه، چاکدار، آستین کوتاه(ساق دست نما)، چسبان، دارای رنگ تند و زننده.
۶-۵- چادرهای نامناسب از قبیل: چادر نازک و توری.
۷-۵- استفاده از پوشش مجامع غیرمناسب برای محیط دانشگاهی نظیر: پوشش محافل جشن- محیط های تفریحی و ورزشی و مکان های استراحت.
۸-۵- آرایش هایی که در صورت و ناخن جنبه زیبایی دارد و موجب جلب توجه دیگران می شود.
۹-۵- استفاده افراطی از جواهرات در صورت(نگین بینی یا دندان)، دست و پا(زنجیر پا) که مغایر با عرف دانشگاه باشد(استفاده از جواهرات و زیور آلات متعارف محیط های اداری و دانشگاهی مانند حلقه یا انگشتر ازدواج بلامانع است).
۶- مصادیق پوشش و آراستن غیر مجاز آقایان
۱-۶- آرایش و پیرایش غیر متعارف مو مانند بافتن مو و درست کردن مو به صورت تیغ تیغی و یا نماد فرقه ای خاص.
۲-۶- لباسهای اندامی، تنگ و چسبان با آستین های خیلی کوتاه حلقه ای یا رکابی یا یقه خیلی باز، شلوارک، لباس راحتی، شلوارهای فاق کوتاه، تنگ یا چسبان و نازک و شلوارهایی که تعمداً پاره یا وصله باشد
۶ -۳- استفاده از پاپیون و کراوات.
۶ -۴- استفاده از زیورآلات اعم از گردن بند، زنجیر، مچ بند، دستبند و گوشواره طلا.
۶ -۵- استفاده از آرایش مو مانند مش کردن، بافتن مو در بالای سر و…
۶ -۶- برداشتن ابرو.
۷- مصادیق پوشش و آراستن غیر مجاز مشترک آقایان و بانوان
۱-۷- چاپ هر گونه نقوش و کلمات زننده و رکیک یا علایم و نشانههای گروههای انحرافی، تصاویر زن، الفاظ رکیک، عبارات مبتذل، تصاویر فکاهی و پوچ و بی معنا، شعارهای قومی و نژادی، تبلیغات تجاری زننده و توهین آمیز بر روی پوشش، مچ بند، پیشانی بند، کمربند، انگشتر و کیف.
۲-۷- خالکوبی در نواحی قابل رویت بدن.
۸- رفتارها و روابط مغایر شؤون اخلاقی و شرعی
۱-۸- هرگونه رفتاری که با اصول رفتار سازمانی، ضوابط و مقررات اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی کلاس درس، آزمایشگاه، خوابگاه و محیط و فضای دانشگاه مغایر بوده(مطابق مقررات کمیته انضباطی).
۲-۸- استفاده نادرست از فضای مجازی که منجر به بروز موارد ضد اخلاقی شود.
۹-روش اجرا برای دانشجویان ناآگاه و یا متخلف:
۱-۹- گام اول- تذکر محترمانه و صریح به افرادی که در پوشش و شئون اخلاقی، مقررات پوشش و شئون اخلاقی را رعایت نمی کنند.
تبصره: اعمال بند ۱ این ماده توسط بخش انتظامات دانشگاه با رعایت جنسیت و بر اساس مفاد اعلامی در تابلوی ورودی دانشگاه می باشد.
۲-۹- گام دوم- در صورت عدم توجه به تذکر شفاهی، دانشجویان برای مشاوره به معاونت فرهنگی و دانشجویی راهنمایی می شوند تا توسط کارشناس فرهنگی(ترجیحاً همجنس) همراه با اخذ تعهد کتبی، مورد مشاوره قرار گیرند.
۳-۹- گام سوم- در صورت عدم توجه به موارد مندرج در تعهد کتبی، موضوع در نشستی با حضور نمایندگان معاونت فرهنگی و دانشجویی و حراست دانشگاه به اطلاع خانواده دانشجو می رسد. این نشست به دعوت معاونت فرهنگی و دانشجویی واحد صورت میگیرد. در صورت عدم امکان برگزاری نشست حضوری، موضوع، به صورت تلفنی اطلاع داده می شود.(برای افراد مجرد تماس با پدر و مادر و یا سرپرست وی و برای افراد متأهل با همسر وی ارتباط برقرار خواهد شد).
۴-۹- گام چهارم- در صورت عدم توجه، دانشجو همراه با کپی تعهدنامه کتبی و کپی کارت دانشجویی به کمیته انضباطی ارجاع می شود.
تبصره ۱ : استادان و کارکنانی که نسبت به مقررات عفاف و پوشش بیاعتنا هستند حسب گزارش های رسیده به ترتیب به معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی و گزینشکارکنان معرفی می شوند. در صورت عدم رعایت مجدد موازین و مقررات، به
معاونت فرهنگی و دانشجویی برای ارجاع به کمیته انتظامی اساتید و هیأت رسیدگی به تخلفات اداری واحد معرفی می شوند.
تبصره ۲ :کمیته آراستگی فردی واحد می تواند برای موارد خاص و ساختار شکنانه نسبت به ممانعت موقت از ورود به دانشگاه تصمیم گیری نماید و پرونده افراد خاطی را به کمیته انضباطی جهت رسیدگی قانونی ارجاع دهد.
تبصره ۳ :کانال های خبررسانی، سایت های اینترنتی و هرگونه امکان دسترسی در فضای مجازی که توسط اساتید یا دانشجویان ویژه کلاس های آموزشی ایجاد می شوند، مشمول این دستور العمل می باشند.
۱۰- کارگروه مرکزی آراستگی فردی دانشگاه
۱-۱۰- این کارگروه به منظور رصد، پایش و ارزیابی موضوع آراستگی فردی در دانشگاه و همچنین اعمال مفاد این دستورالعمل در سازمان مرکزی دانشگاه تشکیل می شود.
۲-۱۰- اعضای کارگروه مرکزی آراستگی فردی دانشگاه را اعضای شورای فرهنگی دانشگاه تشکیل می دهند. رییس شورا به عنوان رییس و دبیر شورا به عنوان دبیر این کارگروه خواهند بود.
۱۱- تشکیل کارگروه آراستگی و شئون فرهنگی رفتاری (اعضاء و شرح وظایف)- واحدهای جامع و بسیار بزرگ
الف) – اعضای کارگروه:
1-۱۱- رئیس واحد(رئیس کارگروه).
2-۱۱- معاون فرهنگی و دانشجویی واحد(دبیر کارگروه).
3-۱۱- معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی واحد
4-۱۱- مسؤول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در واحد یا معاون فرهنگی ایشان(عضو).
5-۱۱- مدیر فرهنگی یا رئیس اداره و یا کارشناس فرهنگی و اجتماعی واحد.
6-۱۱- دو نفر از مدیران گروه یا اعضای هیأت علمی علاقه مند به اصلاح وضعیت(۲ نفرعضو هیأت علمی خانم) به انتخاب معاون فرهنگی و دانشجویی واحد.
7-۱۱- مدیر حراست واحد.
8-۱۱- رئیس بسیج اساتید واحد.
9-۱۱- مسئول بسیج کارمندان.
10-۱۱- مسئول بسیج دانشجویی واحد.
11-۱۱- مسئول مرکز مشاوره امین در هر واحد
12-۱۱- مدیر امور اداری واحد
تبصره ۱: مسئول دبیرخانه کارگروه آراستگی و شئون فرهنگی رفتاری، کارشناس فرهنگی خواهر کانون آراستگی و شئون فرهنگی رفتاری واحد است.
تبصره ۲: در واحدهای دیگر غیر از واحدهای جامع مستقل و بسیار بزرگ و مراکز استانها، کارگروه آراستگی و شئون فرهنگی رفتاری با عضویت مسئولان متناظر با اعضای تعریف شده در کارگروه فوق تشکیل و به انجام وظایف خود می پردازند.
ب)- شرح وظایف کارگروه :
۱۳-۱۱- رئیس کارگروه، مسئولیت حسن اجرای این دستورالعمل را دارد.
۱۴-۱۱- دبیر کارگروه، به عنوان مجری و هماهنگ کننده بخش های مختلف و برنامه ریزی اجرایی دستورالعمل با بهرهمندی از ظرفیت معاونت فرهنگی و دانشجویی و سایر بخش هاست.
۱۵-۱۱- معاون آموزشی واحد، مسئول رصد رفتار و پوشش استادان و رسیدگی به گزارش ها بر اساس آییننامه های مرتبط هیأت انتظامی اساتید و دستورالعمل عفاف و پوشش است.
۱۶-۱۱- مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، متولی برنامه های آموزشی مرتبط و همکاری در اقدامات معرفتی در موضوع عفاف و پوشش است.
۱۷-۱۱- اعضای هیأت علمی عضو، ارائه بازخوردهای مربوط به اجرای آییننامه و آسیب شناسی مسائل فرهنگی و پایش روند اجرایی کار.
۱۸-۱۱- حراست واحد، مسئول آموزش نیروهای مرتبط و اجرای گامهای ۱ تا ۴ آییننامه(بخش روش اجرا برای دانشجویان ) با بهره گیری از عوامل انتظامات است.
۱۹-۱۱- مسئول بسیج دانشجویی، استفاده از ظرفیت دانشجویان بسیجی برای ترویج و توسعه فرهنگ آراستگی فردی.
۲۰-۱۱- مرکز مشاوره واحد، ارائه مشاوره به افراد معرفی شده.
۲۱-۱۱- مدیر امور اداری واحد، رصد وضعیت پوشش و رفتار کارکنان.
۲۲-۱۱- کارگروه باید وضعیت واحد را از منظر رعایت آراستگی ظاهری در تمامی ایام سال رصد و بررسی کند و متناسب با وضعیت و شرایط موجود تصمیمات لازم را اتخاذ و به موقع اجرا بگذارد.
۲۳-۱۱- تعیین سهمیه برای مراسم تجلیل از اعضای هیأت علمی، کارکنان و دانشجویان و میزان هزینه هدایا.
تبصره: مناسب است مراسم تجلیل از دانشگاهیان در طول سال و در اعیاد مختلف انجام شود و برای تجلیل از دانشجویان سهمیه بیشتری نسبت به کارکنان و اساتید در نظر گرفته شود.
۲۴-۱۱- تشکیل جلسه کارگروه حداقل یکبار در ماه جهت برنامهریزی فعالیتهای مربوط به این دستورالعمل و سایر برنامه های پیشنهادی و ارزیابی میزان همکاری بخش های مختلف در اجرای آن.
۲۵-۱۱- ارسال پیشنهادها و نقطه نظرات کارگروه پس از مرحله یک ساله به معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه(سازمان مرکزی) جهت تکمیل طرح.
۱۲- مسئولان اجرای دستورالعمل
۱-۱۲- بر اساس این دستورالعمل، رؤسای دانشگاههای مراکز استان، رؤسای واحدهای دانشگاهی و رؤسای دانشکده ها، هر یک مسئول اجرای این دستورالعمل در مجموعه زیر نظر خود هستند. همچنین مدیران گروههای آموزشی و مدیران اداری هر واحد دانشگاهی، نسبت به اجرای این دستورالعمل در میان اعضای هیأت علمی و کادر اداری دانشگاه، مسئولیت دارند.
۲-۱۲- در واحدهایی که با توجه به مقتضیات شهر و استان، پوشش برتر(چادر) در دانشگاه رسمیت دارد ابلاغ بخش هایی از این آییننامه که سایر پوشش ها را برای خواهران تجویز میکند ضرورت ندارد.
۱۳- همه واحدها و مراکز دانشگاهی موظفند تابلو حاوی مقررات و ضوابط پوشش و شئون رفتاری در دانشگاه آزاد اسلامی را در فرم و رنگ یکسان(که پیوست این دستورالعمل می باشد) در مدخل ورودی واحدها، بگونه ای که قابل رؤیت و مطالعه برای همه افراد باشد، نصب نمایند.
این دستورالعمل در ۱۳ بند در تاریخ ۱۳۹۷/۰۶/۱۲ به تصویب شورای فرهنگی دانشگاه رسید و از تاریخ ابلاغ لازم الإجراست.
