مشروح قرار موقت دادگاه لاهه در دعوای ایران و امریکا منتشر شد
بیانیه وزارت امور خارجه در واکنش به قرار دیوان بین‌المللی دادگستری
پایگاه خبری اختبار- وزارت امور خارجه در واکنش به صدور قرار موقت از سوی دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه در پرونده شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده بیانه ای صادر کرد. همچنین مشروح رأی دادگاه لاهه درباره ایران منتشر شد.
به گزارش اختبار به نقل پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، پیرو ثبت شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه دولت ایالات متحده آمریکا به دلیل اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران و درخواست از دیوان برای صدور قرار موقت، امروز، ۱۱ مهرماه ۱۳۹۷، دیوان بین‌المللی دادگستری قرار موقت خود را به اتفاق آراء صادر و طی آن، ضمن احراز صلاحیت خود برای رسیدگی به این دعوا و اینکه قرار صادره الزام آور و لازم الاتباع بوده و موجد تعهدات بین‌المللی برای مخاطبین آن می باشد، اعلام کرد که دولت ایالات متحده ملزم است طبق تعهدات بین‌المللی خود وفق عهدنامه ۱۳۳۴ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی، موانع ناشی از اقداماتش به موجب تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) در ارتباط با صادرات اقلام زیر به جمهوری اسلامی ایران را برطرف نماید:
دارو و تجهیزات پزشکی؛ اقلام غذایی و کشاورزی؛ قطعات و تجهیزات هواپیما وخدمات تامین و نگهداری لازم برای ایمنی هواپیمایی.
دیوان هم چنین در قرار خود ایالات متحده آمریکا را ملزم کرده است تضمین نماید تا مجوزهای لازم برای موارد مشمول در بند فوق را صادر و پرداخت ها و معاملات مربوط به آنها انجام شود.
دیوان در ادامه همچون آرای قبلی و در پرتو رویه قضایی خود، عبارتی را ذکر کرده است که در پاره ای قرار موقت های قبلی خود نیز شبیه آن را درج کرده و به موجب آن، از طرفین می خواهد از هر اقدامی که ممکن است اختلاف جاری نزد دیوان را تشدید یا تطویل نموده یا حل و فصل آن را پیچیده کند، خودداری نمایند. با توجه به موضوع شکایت (اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران)، طبعا دولت ایالات متحده آمریکا مسئولیت مضاعفی در این خطابِ دیوان دارد.
دیوان در قرار خود هم چنین با رد ادعاها و نظرات حقوقی دولت آمریکا، به صراحت ذکر کرده است که موارد مورد درخواست ایران در دادخواستی که داده است، منحصراً به نقض های احتمالی عهدنامه ۱۳۳۴ (مستند دعوا از سوی ایران) مربوط بوده و به هیچ یک از مفاد برجام اشاره ندارد. از نظر دیوان، حقوق مورد اشاره از سوی ایران مبتنی بر تفسیر عهدنامه ۱۳۳۴ بوده و برخی از موارد مندرج در تصمیم ۸ می آمریکا (همزمان با خروج از برجام)، به عنوان مثال، فسخ مجوزهای اعطاء شده برای واردات از ایران، محدودیت های اعمال شده بر تعاملات مالی و ممنوعیت اقدامات تجاری، قابلیت تحت تاثیر قراردادن حقوق مورد استناد ایران به موجب عهدنامه ۱۳۳۴ را دارد.
حقوق خاص و مشخصی که جمهوری اسلامی ایران به موجب عهدنامه ۱۳۳۴ به آنها استناد کرده است، می تواند آثار غیرقابل جبرانی به دنبال داشته باشد و لذا از منظر حقوقی باورپذیر است.
جمهوری اسلامی ایران از تصمیم دیوان بین‌المللی دادگستری به عنوان رکن قضایی اصلی سازمان ملل متحد و صدور قرار موقت آن علیه اقدام غیرقانونی دولت آمریکا در بازگرداندن تحریم های یکجانبه که با خروج این کشوراز برجام صورت گرفته است، استقبال می کند و قویا انتظار دارد که دولت آمریکا با تجدید نظر در سیاست های غلط و دیرینه خود در نقض مقررات و تعهدات بین‌المللی، عضوی مسئولیت پذیر و عادی در عرصه جامعه جامعه بین‌المللی باشد.
اضافه می نماید، دکتر جمشید ممتاز، استاد برجسته حقوق بین‌الملل و قاضی اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در بیانیه ای تفصیلی که در ارتباط با صدور قرار موقت به دیوان ارائه کرده است، نظرات خود را تشریح کرده است. ایشان ضمن اشاره به اینکه به قرار صادره دیوان رای مثبت داده است، تاکید کرده که ضرورت داشت دیوان به سایر حوزه های مهم از جمله به عنوان مثال، فروش هواپیما و اجرای سفارش هایی که تاکنون صورت پذیرفته می پرداخت. همچنین مناسب بود دیوان بین‌المللی دادگستری آمریکا را ملزم می ساخت از اقداماتی که شرکت ها و اتباع کشورهای ثالث را از داشتن روابط تجاری با آمریکا بازمی دارد، خودداری کند. ایشان با اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام را تأیید نموده است، آن را یک واقعیت عینی مرتبط با اختلاف دانسته که تعهداتی را برای همه دولت های عضو ملل متحد از جمله آمریکا ایجاد کرده است. از آن گذشته، بر مبنای گزارش های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان نهاد ذیصلاح فنی، اعتبار توجیهات آمریکا برای وضع مجدد تحریم ها زیر سوال می رود. دکتر ممتاز همچنین مشروعیت تحریم های ثانویه ایالات متحده را از منظر حقوقی به چالش کشیده است، زیرا دامنه فراسرزمینی داشته و هدف آنها اثرگذاری مستقیم بر نحوه چینش روابط خارجی دولت های حاکم و مستقل است و این نقض اصل بنیادین عدم مداخله به نحو مصرح در منشور ملل متحد می باشد.
سابقه موضوع:
دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۵ تیرماه ۱۳۹۵ و در واکنش به اقدام دولت آمریکا در اِعمال مجدد تحریم های غیرقانونی یکجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران متعاقب تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ دولت امریکا نزد دیوان بین‌المللی دادگستری، به عنوان رکن اصلی قضایی سازمان ملل متحد، شکایتی را ثبت نمود.
دولت جمهوری اسلامی ایران همزمان با ثبت این شکایت، از دیوان بین‌المللی دادگستری درخواست کرد با توجه به آثار مخرب، زیانبار و جبران ناپذیر تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ دولت آمریکا در اعمال و تشدید تحریم های یکجانبه که نقض صریح مفاد و ترتیبات عهدنامه ۱۹۵۵ به شمار می آیند، قرار موقتی را در این رابطه صادر کند.
شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده آمریکا نزد دیوان از این رو صورت گرفته است که در عهدنامه ۱۹۵۵تصریح شده که هریک از طرفین می توانند اختلافات ناشی از تفسیر یا اجرای این عهدنامه را به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع دهند. عهدنامه مذکور کماکان معتبر است و هیچ یک از طرفین تاکنون از ترتیبات پیش بینی شده در آن جهت فسخ عهدنامه استفاده نکرده اند. به عبارتی، عهدنامه تا زمانی که یکی از طرفین فسخ آن را اعلام ننماید، معتبر باقی خواهد ماند.
عهدنامه ۱۹۵۵ برای طرفین معاهده متضمن تعهداتی در حمایت از اتباع یکدیگر در قلمرو سرزمین طرف دیگر از جمله در زمینه واردات و صادرات، نقل و انتقالات پولی، رعایت حقوق و منافع مکتسبه و منع رفتار تبعیض آمیز و همچنین آزادی تجارت بین دو سرزمین است.
پیش از این جمهوری اسلامی ایران در دعوای سکوهای نفتی (۱۳۷۱) مبنای شکایت خود را عهدنامه مذکور اعلام کرده بودند و دیوان نیز برمبنای آن، ضمن احراز صلاحیت خود به دعوای طرفین رسیدگی کرده است. دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۵ دعوایی را علیه ایالات متحده آمریکا به دلیل ضبط و توقیف اموال بانک مرکزی به استناد عهدنامه مذکور مطرح نموده که فرایند قضایی آن در مرحله احراز صلاحیت می باشد.
از آنجایی که رسیدگی ماهوی به شکایات مطروحه در دیوان بین‌المللی دادگستری بعضا طولانی و زمان بر است، هریک از طرفین دعوا می توانند به منظور حفظ حقوق خود که ممکن است تا رسیدگی ماهوی به دعوا و صدور رای نهایی در معرض خطر قرار گیرد، از دیوان درخواست قرار موقت نمایند.
بر اساس رویه دیوان بین‌المللی دادگستری در صدور قرار موقت، بایستی صلاحیت اولیه دیوان برای رسیدگی به ماهیت اختلاف، باور پذیری حقوق ماهوی (پیوند کافی بین اقدامات متخلفانه طرف مقابل و نقض حقوق درخواست کننده و همچنین بین اقدامات درخواستی و حقوق ماهوی طرف درخواست کننده)، ضرورت و فوریت صدور دستور موقت و وارد آمدن زیان های غیرقابل جبران در صورت عدم اتخاذ اقدامات موقتی از سوی دیوان احراز گردد.
قرار موقت صادره از سوی دیوان بین‌المللی دادگستری همانند آراء آن برای طرفین دعوا الزامی و لازم الاجراء است. در صورت عدم اجرای دستور دیوان توسط هریک از طرفین دعوا، ارجاع موضوع به شورای امنیت از سوی طرف دیگر قابل بررسی است. در این صورت، شورای امنیت می تواند در صورت مقتضی، اقدام به صدور قطعنامه ای به منظور الزام طرف دیگر دعوا به اجرای دستور موقت دیوان نماید. علاوه بر این کشورهای مخاطب رای دیوان، هزینه سیاسی و اعتباری زیادی را در سطح بین‌المللی در صورت عدم اجرای قرار موقت دیوان خواهند پرداخت. ضمن آنکه سایر دولت ها معمولاً در روابط بین‌المللی خود به ویژه رابطه با کشورهای طرف دعوا به تصمیمات اتخاذ شده از سوی دیوان در قرار موقت توجه خواهند داشت.
همچنین در بیانیه وزارت امور خارجه آمده است:
به نام خدا
جمهوری اسلامی ایران با استقبال از تصمیم دیوان بین‌المللی دادگستری به عنوان رکن اصلی قضایی سازمان ملل متحد و صدور قرار موقت این محکمه علیه اقدام غیرقانونی دولت آمریکا در بازگرداندن تحریم های یک جانبه که با خروج این کشور از برجام صورت گرفت، تصمیم دیوان را که با اتفاق آراء اتخاذ شده است، نشانه بارز دیگری در تأیید حقانیت جمهوری اسلامی ایران و غیرمشروع و ظالمانه بودن تحریم های آمریکا علیه مردم و شهروندان کشورمان می داند.
این محکمه جهانی با تصریح بر اینکه قراری که صادر کرده، الزام آور و لازم الاتباع بوده و موجد تعهدات بین‌المللی می باشد، اعلام کرد که دولت ایالات متحده ملزم است طبق تعهدات بین‌المللی خود موانع ناشی از اقداماتش به موجب تصمیم های غیرقانونی که با خروج از برجام اتخاذ کرده، از جمله موانعی که در مسیر روابط تجاری ایران در حوزه های مشخصی برقرار کرده، برطرف نماید.
دیوان هم چنین در قرار خود ایالات متحده آمریکا را ملزم کرده است تا تضمین نماید مجوزهای لازم برای موارد مشخص شده در قرار را صادر کرده و پرداخت ها و معاملات مربوط به آنها را انجام دهد. دیوان بین‌المللی دادگستری هم چنین در این قرار بر قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که برجام را تأیید کرده، صحه گذاشته است.
وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران با دیوان بین‌المللی دادگستری در قرار موقت صادره هم عقیده است که برای رسیدگی به شکایت ایران علیه ایالات متحده صلاحیت اولیه خود را محرز دانسته و بدین ترتیب تلاش های دولت آمریکا و وکلای آن در رد صلاحیت دیوان و فرار از مسئولیت حقوقی را خنثی کرده است. دیوان در قرار خود هم چنین با رد ادعاها و نظرات حقوقی دولت آمریکا، به صراحت ذکر کرده است که موارد مورد درخواست ایران منحصرا به نقض های احتمالی عهدنامه مورد استناد جمهوری اسلامی ایران مربوط می باشد و اینکه حقوق خاص و مشخصی که جمهوری اسلامی ایران به موجب عهدنامه به آنها استناد کرده است، می تواند آثار غیرقابل جبرانی به دنبال داشته باشد.
در نتیجه و در پرتو تأیید مجدد دیوان بین‌المللی دادگستری بر حقانیت جمهوری اسلامی ایران و صحه گذاشتن بر رویکرد غیرمشروع و غیرقانونی دولت آمریکا، امروز افکار عمومی جهانی و تمامی کشورهای مستقل با اطمینان خاطر بیشتری مصمم است اراده خود مبنی بر احترام به توافقات بین‌المللی، احترام به حقوق بین‌الملل و احترام به مسئولیت دولت ها را در قالب حفظ و اجرای برجام بیش از پیش به نمایش بگذارد.
قرار صادره از سوی دیوان بین‌المللی دادگستری هم چنین بار دیگر نشان داد که این دولت آمریکاست که با سیاست های غلط و افراطی خود و در نتیجه زیاده خواهی های خود در قبال دیگر کشورها، روز به روز منزوی تر می شود و بایستی از عادت غلط و اعتیاد ناپسند خود در اعمال تحریم های ظالمانه و غیرقانونی علیه مردم و شهروندان دست کشیده و به عضوی مسئولیت پذیر و کشوری عادی در جامعه بین‌المللی تبدیل شود. در این مسیر جامعه بین‌المللی و کشورهای مستقل مسئولیت مضاعفی به عهده دارند تا این کشور را که سابقه ای طولانی از نقض عهد و عدم تمکین به تعهدات و الزامات بین‌المللی خود دارد، در تلاش‌های غیرقانونی اش ناکام گذارند.
