مصاحبه اختصاصی پایگاه خبری اختبار با محمدامیر قدوسی رتبه ۱ آزمون دکتری ۹۸ در گرایش حقوق عمومی
• برای مخاطبان اختبار مختصری درباره پیشینه تحصیلی و شغلی‌تان بفرمایید.
محمد امیر قدوسی هستم. متولد سال ۱۳۶۹ در تهران و دانش‌آموخته حقوق دانشگاه مفید. یکی از خوش‌اقبالی‌های خودم را تحصیل در این دانشگاه بسیار خوب می‌دانم. هیئت علمی این دانشگاه اساتیدی هستند که سابقه تحصیل و تدریس در حوزه و دانشگاه را دارند و این فرصت مغتنمی است برای آشنایی توامان با علوم اسلامی و دانش جدید. پس از فارغ‌التحصیلی از مقطع لیسانس پس از هفت ترم تحصیلی، رتبه نخست آزمون کارشناسی‌ارشد حقوق عمومی کل کشور را در سهمیه آزاد کسب نمودم. هم اکنون در کنار فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاهی خودم به تدریس و مشاوره و نیز کارآموزی در کانون وکلای دادگستری مرکز اشتغال دارم.
• چندمین بار بود که در آزمون دکتری شرکت می‌کردید؟
من یک‌بار قبلا در آزمون دکتری شرکت کرده بودم و آن بار هم رتبه ۴ سهمیه آزاد را کسب کرده بودم. شاید خوب باشد این نکته را هم خدمت عزیزان عرض کنم که من علی‌رغم داشتن امکان استفاده از سهمیه ایثارگران، در تمام آزمون‌های تحصیلات تکمیلی، چه ارشد و چه دکتری، رتبه‌هایم در سهمیه آزاد و بدون استفاده از سهمیه ایثارگران بوده است.
• انگیزه‌تان از تحصیل در مقطع دکتری چیست؟ چرا به کارشناسی‌ارشد بسنده نکردید؟
تحصیل در مقطع دکتری در واقع آماده شدن برای ارائه دکترین است. تمام تلاش من این است که به لطف و مدد الهی بتوانم در حوزه حقوق عمومی و فلسفه حقوق پس از کسب صلاحیت‌های توصیفی و تحلیلی، به ارائه دکترین برای حل مشکلات کشور در اداره سپهر عمومی بپردازم و به عقلانی، حقوق‌بشری، اخلاقی و کارآمدتر شدن نظام سیاسی کشورم بدون هرگونه جنجال‌آفرینی و در یک فضای اکادمیک کمک کنم.
• برای ادامه تحصیل کدام دانشگاه را مد نظر دارید؟
به طور کلی در رشته حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی وجه نظری و فلسفی‌تری دارد و نگاه آرمان‌خواهانه و انتقادی دارد و دانشگاه تهران وجه تکنیکال‌تری دارد و در حوزه فقه سیاسی به نوعی پشتیبان نظری نظم موجود محسوب می‌گردد. دانشگاه علامه طباطبایی هم این سال‌ها به پیروی از ممشای دانشگاه شهید بهشتی مشهور شده است. انتخاب دانشگاه و پذیرفته شدن در آن تابع عوامل مختلفی است و نمی توان در مورد آن نسخه واحدی تجویز کرد.
• رزومه‌تان برای مرحله مصاحبه چطور است؟
خوشبختانه من به سبب حضور فعال در کنفرانس‌ها و همایش‌ها و انجام کارهای پژوهشی با اساتید و سابقه تحصیلی طولانی اسلامی و حقوقی و سابقه رتبه نخست ارشد و دکتری نسبت به مسئله مصاحبه مشکلی نداشته و به لطف خداوند بزرگ بسیار امیدوار بوده‌ام.
• منابع و شیوه مطالعه‌تان به چه شکل بود؟ برنامه‌ریزی خاصی داشتید؟ بیشتر روی چه منابعی سرمایه‌گذاری کردید؟
یک. ابتدا بر این نکته انگشت میگذارم که آزمون کارشناسی ارشد و دکتری تفاوتهای مهمی با هم دارند. سؤالات آزمون کارشناسی ارشد، بیشتر از متن کتب اساتید پیشکسوت حقوق عمومی و شاگردان نامدار آنان طرح می‌گردد. در حالی که سؤالات آزمون دکتری علاوه بر اینکه به این کتب چشم دارد، گوشهچشمی نیز به آخرین مقالات در حوزۀ حقوق عمومی، خصوصاً حقوق اداری دارد و هر ساله از متن مقالات جدید در این دانشها سؤالاتی طرح میشود. از این روست که کسب درصدهای نزدیک به ۱۰۰ در آزمون کارشناسی ارشد حقوق عمومی امری دستیافتنی است؛ اما تعدد منابع و گسترۀ حوزههای طرح سؤال در آزمون دکتری به‌اندازه‌ای است که حتی رتبۀ یک آزمون دکتری در سالهای اخیر نیز در دروس تخصصی درصدی بین ۶۰ تا ۷۰ کسب کرده است. مثلاً درصد دروس تخصصی این‌جانب در آزمون دکتری امسال۶۳.۷۰ بوده است و درصد دروس تخصصی برخی دوستانی که رتبۀ زیر ۵ کسب کردهاند تقریباً ۵۰ بوده است. این در حالی است که من در آزمون کارشناسی ارشدِ حقوق عمومی که در آن نیز رتبۀ نخست کسب کردم، درس حقوق اداری را تقریباً ۹۲ درصد و درس متون فقه را تقریباً ۸۹ درصد زدم. در واقع موفقیت در آزمون دکتری وابستگی جدی به تنوع حوزۀ مطالعاتی در دروس تخصصی (حقوق اساسی، حقوق اداری و متون فقه) و آشنایی با جدیدترین مقالات و حاشیهها و شروح در این حوزهها دارد و ارتباط مهمی نیز با مهارت و شجاعت «پاسخندادن به سؤالاتی که هیچ اطلاعی از پاسخ درست آنها نداریم» دارد. خصوصاً در درس حقوق اداری، لااقل حدود ۲۵ درصد سؤالات امسال از این سنخ بوده است.
دو. در آزمون کارشناسی ارشد و دکتری دو درس حقوق اساسی و حقوق اداری، نقش تعیین‌کننده‌ای در نتیجۀ نهایی دارد. ضریب این دروس در آزمون کارشناسی ارشد (۲) و در آزمون دکتری (۴) است. این در حالی است که در آزمون کارشناسی ارشد دروس زبان تخصصی حقوقی، حقوق بین‌الملل عمومی و متون فقه ضریب (۱) دارند. در آزمون دکتری نیز دروس زبان عمومی و استعداد تحصیلی ضریب (۱) دارند. البته در آزمون سراسری دکتری درس متون فقه هم ضریب (۴) دارد.
سه. سؤالات متون فقه در آزمون کارشناسی ارشد تقریباً از تمام ابواب کتابِ الروضه البهیه فی شرح اللعمه الدمشقیه طرح می‌گردد. ولی سؤالات متون فقه در دورۀ دکتری صرفاً از دو باب جهاد و ولایت طرح میشوند که منبع اصلی سؤالات باب جهاد، کتاب الجهاد شرح لمعه و کتاب الجهاد جواهر الکلام شیخ محمدحسن نجفی است و منبع اصلی سؤالات باب ولایت عموماً کتاب عوائد الایام فاضل نراقی و مبحث ولایت کتاب البیع شیخ انصاری و ولایت‌فقیه امام خمینی(ره) در کتاب البیع و دروس درس خارج فقه ایشان در نجفِ اشرف است.
چهار. منبع اصلی برای مطالعۀ درس متون فقه در دورۀ کارشناسی ارشد، ترجمۀ دکتر علی شیروانی از کتاب لمعه، علاوه بر متن زبان اصلی آن و نیز کتاب النضید فی شرح اللمعه الشهید، اثر حجتالاسلام و المسلمین قاروبی است و منبع اصلی برای مطالعۀ درس متون فقه در دورۀ دکتری علاوه بر دو کتاب فوق (صرفاً در بحث جهاد) متن اصلی کتبی است که در نکتۀ سوم نام برده شد.
پنج. از درس حقوق بین‌الملل عمومی در دورۀ دکتری سؤالی طرح نمیگردد و منبع اصلی برای مطالعۀ این درس در آزمون کارشناسی ارشد کتاب حقوق بین‌الملل عمومی دکتر ضیایی بیگدلی است.
شش. سؤالات زبان در آزمون کارشناسی ارشد از زبان تخصصی حقوقی است؛ در حالی که سؤالات این درس در آزمون دکتری، صرفاً زبان عمومی است. برای پاسخگویی به سؤالات زبان تخصصی علاوه بر سواد عمومی گرامری و واژگانی زبان انگلیسی تسلط به واژگان تخصصی حقوقی ضروری است.
هفت. سؤالات استعداد تحصیلی آزمون دکتری ارتباط وثیقی با مهارتهای فهم و تفسیر متن و دانش منطق دارد. در واقع پاسخگویی به بخش مهمی از سؤالات استعداد تحصیلی وابسته به مهارت استظهار درست کلام است که نیازمند آشنایی با دانش منطق و اصول فقه است. یکی از عوامل موفقیت من در پاسخگویی به سؤالات استعداد تحصیلی سابقۀ طولانی در تحصیل دانش منطق و اصول فقه بوده است. علاوه بر سؤالاتی که صبغۀ درک مطلب دارند تعداد زیادی از سؤالات استعداد تحصیلی به مهارتهای ریاضی داوطلب مربوط میشوند که در پاسخگویی به سؤالات این بخش نیز سابقۀ تحصیل من در رشتۀ ریاضیفیزیک به یاریام آمد.
هشت. منابع اصلی برای پاسخگویی به سؤالات درس حقوق اساسی در آزمون کارشناسی ارشد و دکتری منابع زیرند؛ اگرچه نگارنده به هیچ روی منکر ارزش و اهمیت سایر کتاب‌های تألیفی در این حوزه نیست و دست نویسندگان دانشمند کتابهایی را که نامشان در فهرست زیر نیامده است، میبوسد و از آنان پوزش میطلبد:
ـ حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، نوشتۀ دکتر ابوالفضل قاضی شریعتپناهی؛
ـ حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، نوشتۀ دکتر سید محمد هاشمی؛
ـ حقوق اساسی تطبیقی، نوشتۀ دکتر هریسینژاد؛
ـ حقوق اساسی، نوشتۀ دکتر منوچهر طباطبایی مؤتمنی؛
ـ قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، نوشتۀ دکتر امیر ساعد وکیل و دکتر پوریا عسکری؛
ـ اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان؛
(با توجه به اهمیت بسیار نظرات تفسیری شورای نگهبان در آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکتری، مطالعۀ با دقت این کتاب به داوطلبان محترم اکیداً توصیه میشود.)
ـ کلیات حقوق اساسی، نوشتۀ دکتر محمدرضا ویژه؛
ـ حقوق اساسی تطبیقی، نوشتۀ دکتر بیژن عباسی لاهیجی.
نُه. ضمن تأکید بر ارزش سایر کتاب‌های تألیفی در این حوزه، منابع اصلی برای پاسخگویی به سؤالات درس حقوق اداری در آزمون کارشناسی ارشد و دکتری، منابع زیرند:
ـ حقوق اداری، نوشتۀ دکتر منوچهر طباطبایی مؤتمنی؛
ـ حقوق اداری، نوشتۀ دکتر امامی و دکتر استوار سنگری؛
ـ حقوق اداری، نوشتۀ دکتر موسیزاده؛
ـ حقوق اداری تطبیقی، نوشتۀ دکتر منوچهر طباطبایی مؤتمنی؛
ـ حقوق اداری تطبیقی، نوشتۀ دکتر مهدی هداوند؛
ـ حقوق اداری تطبیقی، نوشتۀ دکتر بیژن عباسی لاهیجی؛
ـ قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری در نظم حقوقی کنونی، نوشتۀ دکتر علی مشهدی؛
ـ فرهنگ اصطلاحات حقوق اداری، نوشتۀ دکتر علی مشهدی.
نکتۀ مهم: در کنار مطالعۀ منابع فوق آشنایی با مُر قانون و صریح الفاظ قوانین دیوان عدالت اداری، قانون محاسبات عمومی، قانون رسیدگی به تخلفات اداری، مجموعه قوانین مربوط به گزینش، قانون تشکیل شوراها و شهرداریها و سایر قوانین مربوط به سرفصلهای حقوق اداری ایران، اکیداً توصیه میشود.
ده. تجربۀ سالهای اخیر نشان داده، مطالعۀ مقالات اساتید شاخص دانشگاههای شهید بهشتی، تهران، علامه طباطبایی، قم، مازندران و… در حوزۀ حقوق اساسی و حقوق اداری سهم بسزایی در پیشیگرفتن از سایر داوطلبان، خصوصاً رتبههای تک‌رقمی آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکتری دارد و میزان تسلط به آخرین نظریات و حرکت در مرزهای دانش حقوق اداری و حقوق اساسی تعیینکنندۀ رتبههای زیر ۱۰ خواهد بود.
یازده. کتاب بسیار خوب و مختصر حقوق اداری دکتر نجارزادۀ هنجنی، انتشارات دوراندیشان را به کسانی که فرصت مطالعۀ منابع اصلی حقوق اداری را ندارند یا کسانی که درصدد شناخت منبع مختصر، اما نسبتاً کاملی برای جمعبندی روزهای آخر هستند، اکیداً توصیه میکنم. کتاب حقوق اساسی مدرسان شریف و کتاب متون فقه دکتری حقوق عمومی و حقوق بین‌الملل دکتر موسیزاده (اگرچه نیاز به ویراستاری جدی دارد) برای کسانی که مشکل کمبود وقت دارند تا حدودی دستگیر و راهگشا است.
دوازده. شرکت در آزمون‌های آزمایشی یکی از بهترین ابزارها برای افزایش مهارتهای آزمونی و برنامه‌ریزی و زمانبندی مطالعاتی است. آزمون‌های آزمایشی مدرسان شریف و چتر دانش از مشهورترین آزمون‌های آزمایشی تحصیلات تکمیلیاند. این‌جانب شخصاً تجربۀ موفق و رضایتبخشی از شرکت در آزمون‌های آزمایشی مدرسان شریف داشتهام.
سیزده. منابع آزمونی در رشتۀ حقوق عمومی عمدتاً منابع تکنیکال و ناظر به «هستها»ی نظم حقوق ما هستند. در حالی که گوهر و مقصود اصلی حقوق عمومی، مباحث فلسفۀ حقوق و جنبههای بایدانگارانۀ ادارۀ سپهر عمومی است. یک حقوقدان عمومی واقعی باید با مباحث فلسفۀ حقوق اُنس بگیرد و دغدغۀ آزمونها که بیشتر سویۀ فرمالیستی و تکسچوال ذهن او را تقویت میکنند نباید موجب شوند که دانشپژوه این حوزه از موضوعات نظری و فلسفی حقوق عمومی غافل بماند و دچار رشد کاریکاتوری، محافظهکارانه و غیرهمهجانبه گردد.
کتاب دوجلدی حق و مصلحتِ دکتر محمد راسخ، هم برای تقویت وجه نظری و فلسفی حقوق عمومی اکیداً توصیه میشود و هم به درک درست و انتقادی ما از متون قانونی و واقعیتهای کنونی نظم حقوقیمان کمک شایانی میکند. پوشیده نیست تسلط به این مباحث به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در موفقیتهای آزمونی / مصاحبهای ما نیز سهم بسزایی خواهد داشت.
و حرف آخر؟
لازم است از همه اساتید عزیزم خصوصاً اساتید راهنما و مشاور پایان نامه‌ام با نام «مبانی حقوق عمومی مشروطه و حکومت دینی» یعنی دکتر محمد راسخ فیلسوف حقوق، دکتر ابوالقاسم فنایی فیلسوف اخلاق و دکتر قاری سیدفاطمی استاد حقوق بشر و حقوق بین‌الملل تشکر کنم.
