آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین و شناسایی خانوارهای ایرانی و اتباع خارجی
موضوع بند (۲) تبصره (۸) الحاقی به ماده (۱۶۹) مکرر قانون مالیات های مستقیم
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (با همکاری وزارتخانه های کشور و امورخارجه) و به استناد بند (۲) تبصره (۸) الحاقی به ماده (۱۶۹) مکرر قانون مالیات های مستقیم ـ مصوب ۱۳۹۹ـ، آیین‌نامه نحوه تعیین و شناسایی خانوارهای ایرانی و اتباع خارجی موضوع بند یادشده را به شرح زیر تصویب کرد:
ماده۱ـ در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
۱ـ وزارت: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
۲ـ سازمان: سازمان ثبت‌احوال کشور.
۳ـ پایگاه خانوار: پایگاهی که به منظور ثبت‌نام خانوار ایرانی و یا اصلاح ساختار و تغییرات آتی آن در سازمان ایجاد شده است.
۴ـ خانوار معمولی: افرادی که بر اساس رابطه خویشاوندی سببی یا نسبی درجه یک از طبقه اول موضوع ماده (۸۶۲) قانون مدنی شامل پدر، مادر و اولاد و وجود وابستگی اقتصادی و معیشتی با یکدیگر زندگی می‌کنند.
۵ ـ خانوار مؤسسه ای: محجورین، معلولین غیرقابل توان‌بخشی، سالمندان نیازمند و سایر افرادی که به موجب قوانین و مقررات مربوط از نظر اقتصادی و معیشتی تحت نگهداری یکی از نهادهای حمایتی قرار داشته تا زمان استمرار شرایط مذکور، در ذیل نهاد حمایتی مربوط و به عنوان خانوار مؤسسه‌ای منظور خواهند شد.
۶ ـ سرپرست خانوار: زوج یا زوجه و یا فرد دیگری که بر اساس ضوابط قانونی، عهده‌دار مدیریت خانوار میباشد.
۷ـ دستگاه‌های اجرایی: دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده (۲۹) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران.
۸ ـ نهاد حمایتی: سازمان بهزیستی کشور و کمیته امداد امام خمینی (ره) حسب مورد.
ماده۲ـ در هر خانوار معمولی، زوج به عنوان سرپرست و سایر اشخاص خانوار به عنوان عضو محسوب میشوند. شرایط تغییر سرپرست و اعضای خانوار به شرح زیر است:
۱ـ ازدواج: در صورتی که هریک از اعضای خانوار ازدواج دائم یا منقطع ثبت‌شده در دفاتر اسناد رسمی نماید، از عضویت خانوار پیشین کسر میشود. زوج و زوجه، خانوار جدید با سرپرستی زوج و عضویت زوجه را تشکیل می‌دهند.
تبصره۱(اصلاحی ۱۴۰۱)ـ در صورتی که مرد قبل از ازدواج، سرپرست خانوار و فاقد همسر یا فرزند باشد، زوجه به عنوان عضو به خانوار وی افزوده میشود و چنانچه دارای همسر یا فرزند باشد، زوجه جدید و زوج، خانوار جدیدی به سرپرستی زوج و عضویت زوجه تشکیل می‌دهند.
تبصره۲ـ در صورتی که زن قبل از ازدواج، سرپرست خانوار باشد، آن خانوار منحل شده و خانم و اعضای خانوار منحل شده به عضویت خانوار جدید با سرپرستی زوج در می‌آیند.
۲ـ طلاق در ازدواج دائم، انقضا یا بذل مدت در ازدواج منقطع: در صورت وقوع طلاق در ازدواج دائم یا انقضا یا بذل مدت در ازدواج منقطع ثبت‌شده در دفاتر اسناد رسمی، زوجه از خانوار قبلی منفک شده و در صورتی که سن وی بالای (۱۸) سال تمام باشد، خانوار جدیدی به سرپرستی وی تشکیل میشود. در صورتی که سن زوجه کمتر از (۱۸) سال باشد، زوجه به عنوان عضو به خانوار قبل از ازدواج منجر به طلاق اضافه میشود.
تبصره (الحاقی ۱۴۰۱)– در ازدواجهای مجددی که منجر به طلاق یا بذل مدت ازدواج میشوند زوجه و فرزندانی از ایشان که رابطه نسبی با زوج ندارند از خانوار قبلی منفک شده زوجه و فرزندان وی به خانوار قبل از ازدواج منجر به طلاق اضافه میشوند
۳ـ ولادت: در صورتی که سرپرست یا هریک از اعضای خانوار صاحب فرزند شود، فرزند جدید به عنوان عضو به خانوار اضافه میشود، مشروط به آنکه حضانت فرزند با شخص دیگری نباشد.
۴ـ حضانت: در صورتی که بر اساس قوانین و مقررات یا احکام صادره از مراجع قضایی یکی از والدین یا شخص دیگری عهده‌دار حضانت فرزند شود، محضون به عنوان عضو به خانوار حاضن اضافه میشود.
۵(اصلاحی ۱۴۰۱)ـ قیمومیت: در صورتی که بر اساس رأی صادره از مراجع قضایی برای فردی قیم مشخص شود، مشروط بر آنکه تحت حضانت شخص ثالثی نباشد، مولی‌علیه به عنوان عضو به خانوار قیم افزوده میشود.
در شرایطی که قیم سرپرست چند خانوار باشد، امکان اضافه کردن مولی علیه به هر خانواری که مدنظر سرپرست خانوار است وجود خواهد داشت.
۶ـ فوت: در صورت فوت هر یک از اعضای خانوار، شخص متوفی از خانوار کسر میگردد.
در صورت فوت سرپرست خانوار، شخص متوفی از خانوار کسر و یک نفر از اعضای خانوار بر اساس اولویت‌های زیر به عنوان سرپرست محسوب میشود:
- الف ـ زوج متوفی.
- ب ـ زوجه متوفی.
- پ ـ بزرگترین فرزند پسر متوفی مشروط بر آنکه سن وی بالای (۱۸) سال باشد.
- ت ـ بزرگترین فرزند دختر متوفی مشروط بر آنکه سن وی بالای (۱۸) سال باشد.
- ث ـ بزرگترین عضو بالای (۱۸) سال خانوار.
- ج ـ حکم مرجع قضایی.
۷ـ در موارد زیر سرپرست خانوار تغییریافته و یکی دیگر از اعضای خانوار به عنوان سرپرست محسوب میشود:
- الف ـ در صورتی که سرپرست خانوار به طور رسمی یکی دیگر از اعضای خانوار را با توافق یکدیگر به عنوان سرپرست مشخص نماید.
- ب ـ در صورت حجر و غائب و مفقودالاثرشدن سرپرست خانوار با حکم مراجع قضایی.
- پ ـ وجود حکم مرجع قضایی مبنی بر بدسرپرستی و تعیین سرپرست جدید.
۸ (اصلاحی ۱۴۰۱)ـ در موارد زیر بنا به درخواست سرپرست یا عضو خانوار، امکان تشکیل خانوار جدید بدون وقوع واقعه ازدواج وجود خواهد داشت:
متن سابق: در موارد زیر اعضای خانوار امکان تشکیل خانوار جدید را بدون وقوع واقعه ازدواج خواهند داشت:
- الف ـ ناسازگاری هریک از اعضای بالای (۱۸) سال خانوار با سرپرست با حکم مراجع قضایی.
- ب ـ وسع اقتصادی اعضای بالای (۱۸) سال.
- پ ـ در صورت خروج از تحت قیمومت با حکم مراجع قضایی.
تبصره۱ـ در خانوارهایی که از اشخاص ایرانی و غیرایرانی تشکیل شده‌اند، یک نفر از اشخاص ایرانی بر اساس اولویت‌های بند (۶) این ماده وظیفه سرپرستی را بر عهده خواهد داشت.
تبصره۲ـ در موارد تغییر سرپرست خانوار، سرپرست جدید باید بالای (۱۸) سال و غیرمحجور باشد. در صورت عدم وجود عضو بالای (۱۸) سال و غیرمحجور در خانوار و تا زمان تعیین سرپرست از طرف مراجع صاحب صلاحیت، خانوار مذکور بدون سرپرست تلقی میشود.
تبصره۳ـ سایر مصادیق به همراه سازوکار اجرایی این ماده از جمله نحوه ثبت‌نام متقاضیان جدید، مستندات و اقلام اطلاعاتی لازم و موارد جزیی مربوط به قواعد و ضوابط تعیین یا تغییر اعضا و سرپرست خانوار طی دستورالعمل‌هایی، توسط کارگروهی که با مسئولیت وزارت و عضویت نمایندگانی از سازمان و وزارتخانه‌های راه و شهرسازی، امور اقتصادی و دارایی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، اطلاعات، امور خارجه، سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان اداری و استخدامی کشور و کمیته امداد امام خمینی (ره) تشکیل میشود، تهیه و ابلاغ میگردد. مصوبات کارگروه با ابلاغ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در تعیین خانوار و سرپرست آن ملاک عمل خواهد بود.
ماده۳ـ در هر خانوار مؤسسه‌ای، نهاد حمایتی به عنوان سرپرست و اشخاصی که به موجب قوانین و مقررات مربوط از نظر اقتصادی و معیشتی تحت نگهداری نهاد مذکور هستند به عنوان عضو محسوب میشوند.
ماده۴ـ در اجرای بند (۲) تبصره (۸) ماده (۱۶۹) مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور، مکلف به ثبت درخواست و اقلام اطلاعاتی خانوار خود در پایگاه خانوار میباشند. وزارت امور خارجه مکلف است اطلاع‌رسانی لازم را در این زمینه به عمل آورده و همکاری و هماهنگی لازم را با سازمان معمول نماید.
ماده۵ ـ احراز وسع اقتصادی اشخاص موضوع جز (ب) بند (۸) ماده (۲) این آیین‌نامه بر عهده وزارت میباشد. سازمان مکلف است درخواست ثبت خانوار جدید این اشخاص را جهت بررسی و اندازه گیری وسع به وزارت منعکس نموده و با توجه به نتیجه ارزیابی وزارت اقدام نماید. دستورالعمل وسع اقتصادی توسط وزارت با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی، کمیته امداد امام خمینی (ره) و معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور تهیه و ابلاغ خواهد شد.
تبصره ـ وزارت مکلف است در بررسی و احراز موضوع، با توجه به اطلاعات موجود در پایگاه ملی اطلاعات رفاه ایرانیان و مواردی نظیر بیمه پردازی متقاضی به یکی از صندوقهای بازنشستگی و یا اطلاعات مالی و اقتصادی آنان، اقدام نماید.
ماده۶ ـ سازمان موظف است بر اساس اطلاعات موجود در پایگاه اطلاعات اقتصادی خانوار موضوع بند (پ) ماده (۱) آیین‌نامه اجرایی ماده (۷) قانون هدفمندکردن یارانه ها موضوع تصویب نامه شماره ۲۸۶۱۰/۴۴۵۲۰ مورخ ۱۱/۲/۱۳۸۹ نسبت به ایجاد پایگاه خانوار بر اساس ضوابط این آیین‌نامه ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه به نحوی اقدام نماید که اعمال تغییرات در ترکیب ساختار خانوار به صورت خودکار و هوشمند صورت پذیرد.
تبصره۱ـ سازمان موظف است کلیه اطلاعاتی که به نحوی از انحا موجب تغییر در ترکیب خانوار میشوند را به صورت الکترونیکی از مراجع ثبت اطلاعات دریافت نماید. کلیه مراجع دارنده اطلاعات مذکور موظف به ارایه اطلاعات به صورت الکترونیک و رایگان به سازمان میباشند.
تبصره۲ـ مادامی‌که ارتباط الکترونیک جهت تبادل اطلاعات برقرار نشده است، اشخاص خواهان اعمال تغییرات می‌توانند علاوه بر درگاه پایگاه خانوار با مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت، دفاتر پستی، دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی و ارایه مدارک مثبته بر اساس مصوبات کارگروه موضوع تبصره (۳) ماده (۲) این آیین نامه، نسبت به ثبت درخواست اعمال تغییرات بر اساس تعرفه‌ای که به تصویب کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات می‌رسد، اقدام نمایند.
تبصره۳ـ آن دسته از خانوارهای ایرانی و خانوارهای اتباع خارجی که اطلاعات خانوارهای آنها در پایگاه اطلاعات اقتصادی خانوار وجود ندارد، موظفند با سازوکار اعلامی از طرف کارگروه موضوع تبصره (۳) ماده (۲) این آیین‌نامه اطلاعات مربوط به خانوارهای خود را ثبت نمایند.
تبصره۴ـ سازمان مکلف است با همکاری وزارت اطلاعات نسبت به برقراری ارتباط الکترونیک با پایگاه یکپارچه اطلاعات هویتی اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی موضوع ماده (۲۱) آیین نامه اجرایی ماده (۱۴) الحاقی قانون مبارزه با پولشویی موضوع تصویب نامه شماره ۹۲۹۸۶/ت۵۷۱۰۱هـ مورخ ۲۲/۷/۱۳۹۸ به نحوی اقدام نماید که اطلاعات خانوارهای متشکل از اعضای ایرانی و اتباع خارجی در هر دو پایگاه یکسان باشد.
ماده۷ـ تعیین افراد تبعی خانوار در سازمانها و صندوقهای بیمه اجتماعی جهت استفاده از خدمات بیمه پایه سلامت، تابع مصوبات دولت و مراجع قانونی ذیربط میباشد.
ماده ۸ ـ داده و اطلاعات مورد نیاز برای پایگاه خانوار براساس مصوبات کارگروه تعامل پذیری دولت الکترونیکی موضوع مصوبه شماره ۱۰۴۵۳۳/۹۷ مورخ ۱۲/۱۰/۱۳۹۷ شورای عالی فضای مجازی توسط دستگاه های مسئول به صورت الکترونیکی ارایه میشود. سازوکارهای ایجاد، باید به نحوی باشد که پس از سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، هرگونه تغییر در اطلاعات دستگاه های مسئول که منجر به تغییر در پایگاه خانوار میشود در همان روز کاری به صورت الکترونیکی از طریق مرکز ملی تبادل اطلاعات در پایگاه خانوار اعمال شده و این پایگاه به سایر دستگاهها ارایه سرویس نماید.
ماده۹ـ سازمان مکلف است اطلاعات پایگاه خانوار را به صورت مستمر به‌روزرسانی نماید و در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط از جمله مصوبات شورای عالی فضای مجازی و کارگروه تعامل پذیری دولت الکترونیکی امکان دسترسی لازم را به صورت رایگان برای وزارت، وزارتخانه های راه و شهرسازی، امور خارجه، اطلاعات و امور اقتصادی و دارایی (سازمان امور مالیاتی کشور)، مرکز آمار ایران و سازمان هدفمندسازی یارانه ها و سایر دستگاه‌های اجرایی ذیربط فراهم آورد.
تبصره ـ دستگاه‌های اجرایی مکلفند در تشخیص ساختار خانوار به منظور ارایه خدمات به خانوارهای کشور از مفاد این آیین نامه تبعیت نمایند.
ماده۱۰ـ کارگروه مذکور در تبصره (۳) ماده (۲) این آیین‌نامه وظیفه پیگیری انجام تکالیف ذکرشده در این آیین‌نامه برای دستگاه‌های اجرایی را به عهده داشته و موظف است در مقاطع زمانی شش ماهه گزارش عملکرد خود را به هیأت وزیران ارایه نماید.
معاون اول رئیس جمهور ـ محمد مخبر
