آیین نامه اجرایی بندهای (الف) و (ب) ماده (۹) قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی راجع به مؤسسات (صندوق های) تضمین
ماده ۱– در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
۱– قانون: قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی – مصوب ۱۳۹۸-.
۲– شورا: شورای راهبری مؤسسات (صندوق های) تضمین موضوع ماده (۴) این آیین نامه.
۳– مؤسسه (صندوق) تضمین: مؤسسه (صندوق) تضمین غیردولتی موضوع ماده (۹) قانون که با تأیید و تصویب شورا موافقت اصولی، مجوز تأسیس و فعالیت گرفته است.
۴- ضمانت نامه: سندی که به موجب آن، مؤسسه (صندوق) تضمین به طور غیرقابل برگشت، متعهد می شود به محض اعلام و مطالبه هر میزان از وجه مندرج در آن توسط ذی نفع، با رعایت این آیین نامه، وجه مطالبه شده را به ذی نفع پرداخت نماید.
۵- ابزار تضمین: ضمانت نامه صادره مورد نیاز بخش تولیدی و خدماتی کشور اعم از ضمانت نامه های تعهد پرداخت، شرکت در مناقصه یا مزایده، پیش پرداخت، حسن انجام تعهدات، حسن انجام کار و استرداد کسور وجه الضمان، ضمانت نامه گمرکی و سایر ضمانت نامه های تعهدات قراردادی (داخلی و خارجی) و حسب نیاز سایر ابزارهای تضمین مورد نیاز بخش های تولیدی و خدماتی.
۶– دبیرخانه: دبیرخانه شورای راهبری مؤسسات (صندوق های) تضمین موضوع ماده (۸) این آیین نامه.
۷– سامانه: سامانه ثبت، پیگیری و استعلام اطلاعات کلیه ضمانت نامه های صادره از سوی مؤسسات (صندوق های) تضمین، موضوع ماده (۱۵) این آیین نامه.
۸– ضمانت خواه: کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که تعهداتی را به موجب روابط پایه در قبال ذی نفع برعهده دارند و برای تضمین ایفای آن تعهدات، از مؤسسه (صندوق) تضمین تقاضای صدور ضمانت نامه می نمایند.
۹– ذی نفع: شخص حقیقی و حقوقی که ضمانت نامه به نفع وی صادر می شود.
۱۰– رابطه پایه: قرارداد، شرایط مناقصه /مزایده یا هر رابطه حقوقی دیگری بین ضمانت خواه و ذی نفع که ضمانت نامه بر اساس آن صادر شده است.
۱۱- ضمانت نامه شرکت در مناقصه / مزایده: ضمانت نامه ای که به منظور ضمانت اجرای پیشنهادات ضمانت خواه در مناقصه یا مزایده صادر می شود.
۱۲- ضمانت نامه حسن انجام تعهد: ضمانت نامه ای که به منظور موظف نمودن ضمانت خواه به اجرای دقیق، صحیح و به موقع تعهدات مندرج در رابطه پایه در مقابل ذی نفع در انجام موضوع رابطه پایه صادر می شود.
۱۳- ضمانت نامه پیش پرداخت: ضمانت نامه ای که به منظور حصول اطمینان ذی نفع از این امر که وجوه پیش پرداختی به ضمانت خواه به مصرف دیگری غیر از انجام تعهدات مندرج در رابطه پایه نمی رسد، صادر می گردد.
۱۴- ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان (حسن انجام کار): ضمانت نامه ای که به منظور حصول اطمینان ذی نفع از صحت کار انجام شده توسط ضمانت خواه، پس از تحویل قطعی موضوع رابطه پایه صادر می گردد.
۱۵- ضمانت نامه تعهد پرداخت: ضمانت نامه ای که به منظور قبول پرداخت دیون ضمانت خواه به ذی نفع در سررسید معین و مطابق با مفاد رابطه پایه، صادر می گردد.
۱۶- ضمانت نامه گمرکی: ضمانت نامه ای که به منظور تضمین تعویق یا تقسیط پرداخت حقوق ورودی صادر می شود.
۱۷– مؤسسه (صندوق) تضمین عمومی: مؤسسه (صندوق) تضمینی که فعالیت آن مقید نشده است.
۱۸– مؤسسه (صندوق) تضمین تخصصی: مؤسسه (صندوق) تضمینی که فعالیت آن مقید به یک یا چند رشته فعالیت تولیدی یا خدماتی شده است.
۱۹– مؤسسه (صندوق) تضمین منطقه ای: مؤسسه (صندوق) تضمینی که فعالیت آن مقید به یک یا چند استان و شهرهای آن شده است و عمده فعالیت های آن در همان استان(ها) متمرکز شده است.
۲۰– مؤسسه (صندوق) تضمین متقابل: مؤسسه (صندوق) تضمینی که توسط تشکل های حرفه ای، اتحادیه ها و یا اعضای یک صنف جهت مشارکت متقابل اعضا در خطرپذیری (ریسک) صدور ضمانت نامه برای یکدیگر، تشکیل شده است.
ماده ۲– موضوع فعالیت مؤسسات (صندوق های) تضمین عبارت است از:
۱- ارائه انواع ابزارهای تضمین مورد نیاز بخش تولیدی و خدماتی کشور به صورت مستقیم یا اتکایی به شرح مندرج در این آیین نامه.
۲- ارائه سایر خدمات در حوزه تضمین در چهارچوب اساسنامه.
ماده ۳– مؤسسات (صندوق های) تضمین، دارای شخصیت حقوقی غیردولتی و استقلال مالی و اداری هستند و با رعایت قوانین و مقررات عمومی کشور ذیل قانون تجارت فعالیت می کنند.
تبصره ۱– مؤسسات (صندوق های) تضمین عمومی، تخصصی و منطقه ای در قالب شرکت های سهامی خاص یا عام ایجاد شده و مؤسسات (صندوق های) تضمین متقابل در قالب شرکت های تعاونی تأسیس خواهند شد. ضوابط اختصاصی تأسیس و اداره هر یک از انواع مؤسسات (صندوق های) تضمین با رعایت قوانین و مفاد این آیین نامه توسط شورا تصویب خواهد شد.
تبصره ۲– سایر مؤسسات و صندوق های غیردولتی فعال در حوزه تضمین، می توانند با اخذ مجوز از شورا، به عنوان مؤسسات (صندوق های) تضمین، با رعایت قوانین و مفاد این آیین نامه و سایر ضوابط اجرایی مرتبط فعالیت کنند.
ماده ۴– به منظور اعطا و لغو مجوز، هدایت و نظارت بر فعالیت های مؤسسات (صندوق های) تضمین در چهارچوب قوانین، شورای راهبری مؤسسات (صندوق های) تضمین به شرح زیر تشکیل می شود:
۱- قائم مقام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (رییس شورا).
۲- معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی.
۳- معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت.
۴- معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات.
۵- معاون رییس سازمان برنامه و بودجه کشور.
۶- معاون معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رییس جمهور.
۷- معاون رییس سازمان بورس و اوراق بهادار.
۸- معاون رییس کل بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
۹- دبیر شورا.
تبصره ۱– نحوه اداره جلسات شورا به تصویب شورا می رسد.
تبصره ۲– شورا مکلف است هر ماه حداقل یک جلسه تشکیل و در خصوص درخواست های واصله ظرف یک ماه نسبت به موافقت یا عدم موافقت اعلام نظر نماید.
ماده ۵– وظایف شورا عبارت است از:
۱– صدور موافقت اصولی تأسیس، مجوز تأسیس و فعالیت مؤسسات (صندوق های) تضمین.
۲– تأیید صلاحیت حرفه ای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل مؤسسات (صندوق های) تضمین.
۳– تأیید ضوابط ناظر بر تمدید، تعلیق یا ابطال مجوز مؤسسات (صندوق های) تضمین تهیه شده توسط دبیرخانه.
۴– حمایت از ایجاد مؤسسات (صندوق های) تضمین در سراسر کشور و در حوزه های تخصصی مختلف.
۵– هدایت و راهبری مؤسسات (صندوق های) تضمین به منظور ارائه انواع ابزارهای تضمین مورد نیاز بخش تولیدی و خدماتی کشور.
۶– تهیه و انتشار گزارش های دوره ای از وضعیت و کیفیت ارائه خدمات.
۷ – شناسایی چالش های حقوقی مؤسسات (صندوق های) تضمین و ارائه پیشنهاد اصلاح قوانین در این حوزه به مراجع ذی صلاح قانونی.
۸– تسهیل همکاری فیمابین مؤسسات (صندوق های) تضمین اعم از صدور ضمانت نامه های مشارکتی (کنسرسیومی).
۹– تعیین کارمزد صدور ضمانت نامه بر اساس نوع ضمانت نامه.
تبصره– شورا می تواند برخی از وظایف اجرایی خود را به دبیرخانه تفویض نماید.
ماده ۶– نظارت بر مؤسسات (صندوق های) تضمین توسط شورا در چهارچوب قانون و این آیین نامه از طریق شیوه های زیر انجام می پذیرد:
۱– تعیین موارد لازم الرعایه در تهیه اساسنامه مؤسسه (صندوق) تضمین و تأیید اساسنامه مؤسسات (صندوق های) تضمین یا تدوین اساسنامه نمونه.
۲– تأیید صورتجلسات ثبتی مؤسسات (صندوق های) تضمین قبل از ارسال به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور.
۳– تدوین و تصویب دستورالعمل ها، ضوابط و شیوه نامه های مرتبط با این آیین نامه.
۴– تصویب انواع ضمانت نامه های قابل ارائه توسط مؤسسات (صندوق های) تضمین.
۵– تصویب ضوابط نظارتی برای مؤسسات (صندوق های) تضمین.
۶– تصویب دستورالعمل راه اندازی سامانه.
۷– تعیین انواع نسبت های نظارتی اعم از نسبت تعهدات به سرمایه، نسبت دارایی های نقد و نظارت بر اجرای آنها، تعیین شاخص های رتبه بندی مؤسسات (صندوق های) تضمین و انجام رتبه بندی سالیانه.
۸(اصلاحی ۱۴۰۲/۲/۱۳)– برخورد با مؤسسات (صندوق های) تضمین متخلف و اعمال تنبیهات متناسب با تخلفات، شامل سلب صلاحیت حرفه ای اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل، لغو مجوز تأسیس یا تبدیل مؤسسه (صندوق) تضمین
۹– تدوین و ابلاغ دستورالعمل شرایط احراز صلاحیت حرفه ای و سلب صلاحیت حرفه ای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل.
(منسوخ)تبصره– نحوه و تعیین مصادیق برخورد با مؤسسات (صندوق های) تضمین متخلف و اعمال تنبیهات، به موجب دستورالعملی خواهد بود که ظرف چهار ماه پس از تشکیل شورا به تصویب شورا می رسد.
ماده ۷– نماینده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفظ منافع ملی در چهارچوب سیاست های کلی نظام و با رعایت قوانین و مقررات مربوط مکلف به حضور و عضویت در مجامع و اتحادیه های منطقه ای و بین المللی ذی ربط می باشد.
ماده ۸– دبیرخانه شورا در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مستقر است و دبیر شورا توسط رییس شورا منصوب می شود.
تبصره– دبیرخانه برای تهیه گزارش های ارزیابی عملکرد سالانه و دوره ای مؤسسات (صندوق های) تضمین، می تواند به صورت ادواری و یا در مواقع لزوم، مدارک و هرگونه مستندات مؤسسه (صندوق) تضمین و هرگونه اماکن متعلق به مؤسسه (صندوق) تضمین یا تحت اختیار یا نظارت (کنترل) وی را مورد بازرسی قرار دهد و ارائه اطلاعات، مدارک و گزارش هایی را از مؤسسه (صندوق) تضمین درخواست نماید.
ماده ۹– سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مکلف است ثبت تأسیس و تغییرات مؤسسات (صندوق های) تضمین موضوع این آیین نامه را منوط به دریافت مجوز از شورا نماید.
تبصره– شورا (دبیرخانه) موظف است در چهارچوب قوانین، زیر ساخت های لازم جهت تبادل الکترونیکی مجوزها و ضوابط ناظر به نامگذاری و مجوز ثبت صندوق های مذکور را با همکاری سازمان تدوین و ابلاغ نماید.
ماده ۱۰– شورا موظف است ظرف شش ماه پس از تشکیل، دستورالعمل های ناظر بر تعیین حدود نظارتی را متناسب با انواع مؤسسات (صندوق های) تضمین، میزان سرمایه و سابقه فعالیت آنها تهیه و ابلاغ نماید. مؤسسه (صندوق) تضمین پس از اخذ مجوز فعالیت در چهارچوب دستورالعمل‌های مصوب شورا، مجاز به فعالیت در حوزه صدور انواع ضمانت نامه می باشد.
تبصره– سایر انواع ضمانت نامه ها، مشروط بر این است که حداقل یک ماه کاری قبل از صدور اولین ضمانت نامه، مؤسسه (صندوق) تضمین موضوع را به اطلاع شورا رسانده باشد و شورا با صدور آن مخالفت ننموده باشد.
ماده ۱۱– مؤسسه (صندوق) تضمین، ضمانت نامه را در قالب قرارداد موضوع ماده (۱۰) قانون مدنی صادر می نماید. تعهدات ناشی از صدور ضمانت نامه از رابطه پایه و سایر روابط و قراردادهای مربوط مستقل بوده و اختلافات میان ضمانت خواه و ذی نفع و یا ایرادات و ادعاهای مربوط به آنها، در تعهد مؤسسه (صندوق) تضمین به پرداخت وجه ضمانت نامه به ذی نفع، مؤثر نخواهد بود.
ماده ۱۲– انتقال ضمانت نامه های قابل انتقال به غیر و تنزیل آن توسط مؤسسه (صندوق) تضمین صادرکننده ضمانت نامه، منوط به ثبت هم‌زمان رویداد در سامانه موضوع ماده (۱۵) این آیین نامه بلامانع است. شورا مجاز است محدودیت لازم را در این خصوص در سامانه مربوط پیش بینی نماید.
تبصره– در صورتی که مطالبات قراردادی از طریق کارگزاری (فاکتورینگ) در چهارچوب ماده (۸) قانون و آیین نامه اجرایی آن موضوع تصویب نامه شماره ۸۳۸۰۶ /ت۵۷۷۴۹هـ مورخ ۲۲ /۷ /۱۳۹۹ واگذار شود، انتقال تضامین ارائه شده به انتقال دهنده، صرفاً به پذیرنده مطالبات قراردادی و در چهارچوب آیین نامه اجرایی یادشده بلامانع است.
ماده ۱۳– مؤسسه (صندوق) تضمین مکلف است قبل از صدور ضمانت نامه، امتیاز اعتباری وضعیت بدهی جاری و غیرجاری و چک برگشتی ضمانت خواه را از سامانه یکپارچه اطلاعاتی مشتریان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران استعلام نماید. در خصوص اشخاص حقوقی، استعلام یادشده علاوه بر شخص حقوقی، شامل صاحبان امضای مجاز و اعضای هیئت مدیره آن اشخاص نیز می گردد.
ماده ۱۴– نوع و میزان وثایق بابت صدور انواع ضمانت نامه، بر اساس ضوابطی تعیین خواهد شد که هیئت مدیره مؤسسه (صندوق) تضمین تعیین و ابلاغ می نماید. هیئت مدیره مؤسسه (صندوق) تضمین موظف است وثایق موضوع این ماده را به نحوی تعیین نماید تا در صورت عدم ایفای تعهدات از سوی ضمانت خواه، حقوق مؤسسه (صندوق) تضمین در حداقل زمان و با کمترین هزینه، استیفا شود.
ماده ۱۵– به منظور رصد و نظارت (کنترل) کلیه اطلاعات مربوط به ضمانت نامه های صادره توسط مؤسسات (صندوق های) تضمین، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است سامانه ای را با قابلیت های زیر ایجاد و راه اندازی نماید:
۱- ثبت کلیه ضمانت نامه ها در سامانه.
۲- بررسی اطلاعات مالی ضمانت خواه و سایر اطلاعات مالی ضمانت خواه و سایر اطلاعات از وضعیت مالی کلیه متقاضیان ضمانت نامه.
۳- قابلیت استعلام وضعیت ضمانت نامه های ثبت شده.
تبصره– مؤسسات (صندوق های) تضمین موظف به همکاری کامل با دبیرخانه در راستای اجرای این سامانه هستند.
ماده ۱۶– به منظور نظارت (کنترل) مطالبات غیرجاری مؤسسات (صندوق های) تضمین، دبیرخانه شورا موظف است ترتیباتی اتخاذ نماید تا پس از ثبت اطلاعات پرداخت وجه ضمانت نامه به ذی نفع و پیش از تسویه بدهی توسط ضمانت خواه بدهکار، از صدور ضمانت نامه جدید برای فرد بدهکار جلوگیری شود.
تبصره– بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است این اطلاعات را در سامانه یکپارچه اطلاعاتی مشتریان ثبت نموده و به اطلاع بانک ها و سایر مؤسسات (صندوق های) اعتباری برساند.
ماده ۱۷– مؤسسه (صندوق) تضمین موظف است گزارش های لازم از نحوه سرمایه گذاری و مدیریت خطرپذیری (ریسک) نقدینگی، اطلاعات مربوط به صورت های مالی و همچنین گزارش عملکرد هیئت مدیره و رویدادهای با اهمیت طی دوره مالی را در مقاطع زمانی سالانه برای دبیرخانه ارسال نماید.
تبصره– به منظور پایداری وضعیت اقتصادی و مالی مؤسسات (صندوق های) تضمین و ایجاد ثبات در بازارهای مالی، شورا در چهارچوب قوانین، شیوه نامه سرمایه گذاری مؤسسات (صندوق های) تضمین و مدیریت خطرپذیر (ریسک) نقدینگی را تدوین و ابلاغ می نماید. مؤسسات (صندوق های) تضمین موظفند نسبت به تهیه گزارش سرمایه گذاری های فوق هر سه ماه یکبار اقدام نمایند.
ماده ۱۸– مؤسسه (صندوق) تضمین موظف است بازرس قانونی و حسابرس خود را از بین مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران که در فهرست حسابرسان معتمد و مورد تأیید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سازمان بورس و اوراق بهادار حسب مورد وجود دارد، انتخاب کند و قرارداد خود را به گونه ای تنظیم نماید که بازرس یا حسابرس، با رعایت این آیین نامه و شیوه نامه های مرتبط، مقررات داخلی مؤسسه (صندوق) تضمین، ثبت صحیح حساب های مشتری را بررسی و در مورد آنها در گزارش سالیانه خود اظهارنظر نماید. هزینه این رسیدگی بر عهده مؤسسه (صندوق) تضمین است و در قرارداد مربوط پیش بینی می شود.
ماده ۱۹– بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می تواند در چهارچوب ضوابط مصوب شورا نسبت به سلب صلاحیت حرفه ای اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل و سایر اقدامات انضباطی و نظارتی مقتضی در مورد مؤسسه (صندوق) که از قوانین و مقررات مربوط و همچنین مفاد اساسنامه مصوب تخطی نموده اند، اقدام نماید.
ماده ۲۰- ضمانت نامه های صادره توسط مؤسسات (صندوق های) تضمین در زمره سایر ضمانت نامه های مجاز دستگاه های موضوع ماده (۲) قانون بوده و کارفرمایان مجازند به عنوان جایگزین ضمانت نامه بانکی، نسبت به قبول آن اقدام کنند. سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است این موضوع را در شرایط عمومی پیمان درج نماید.
ماده ۲۱– ضمانت های مؤسسات (صندوق های) تضمین به عنوان بند (د)، به ماده (۴) آیین نامه تضمین معاملات دولتی موضوع تصویب نامه شماره ۱۲۳۴۰۲ /ت۵۰۶۵۹هـ مورخ ۲۲ /۹ /۱۴۰۱ اضافه می شود و این ضمانت نامه ها مشمول احکام مواد (۵)، (۶)، (۷) و (۸) آیین نامه مذکور خواهند بود.
ماده ۲۲– بانک ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی دارای مجوز از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجازند تضمین مؤسسات (صندوق های) تضمین را متناسب با وضعیت اعتباری مؤسسات (صندوق های) مزبور بپذیرند.
ماده ۲۳– سازمان بورس و اوراق بهادار مجاز است تضمین مؤسسات (صندوق های) تضمین را متناسب با وضعیت اعتباری مؤسسات (صندوق های) مزبور، به عنوان رکن ضامن در انتشار اوراق و یا در تأسیس نهادهای مالی بپذیرد.
ماده ۲۴– بانک ها، مؤسسات اعتباری غیربانکی و مؤسسات بیمه مجازند حسب مورد نسبت به تضمین مجدد سبد ضمانت صندوق های تضمین یا بیمه آنها اقدام نمایند.
ماده ۲۵– دستگاه های اجرایی، شرکت های دولتی، صندوق های ضمانت دولتی، نهادهای عمومی غیردولتی در سطح ملی یا استانی مجازند با رعایت قوانین و مقررات مربوط، بودجه های حمایتی خود را در قالب های مختلف اعم از کمک، کارگزاری منابع یا وجوه اداره شده، اختصاص خط اعتباری، تسهیلات ارزان قیمت و مشارکت در خطرپذیری (ریسک) صدور ضمانت نامه، در اختیار مؤسسات (صندوق های) تضمین قرار دهند.
محمد مخبر
معاون اول رییس جمهور
