آیین نامه اجرایی قانون خدمت وظیفه عمومی

آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت وظیفه عمومی

مصوب ۱۳۹۱/۹/۲۲

وزیران عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی در جلسه مورخ ۱۳۹۱/۹/۲۲ ‏بنابه پیشنهاد مشترک وزارتخانه های دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشور و سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و تایید ستاد کل نیروهای مسلح و به استناد ماده ‏(۵۱) قانون اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی– مصوب ۱۳۹۰ ‏ و با رعایت تصویب نامه شماره ۱۶۴۰۸۲ ‏/ت ۳۷۳هـ مورخ۰ ۱۳۸۶/۱۰/۱۰، آیین نامه اجرایی قانون خدمت وظیفه عمومی را به شرح زیر تصویب نمودند:

ماده ۱ ‏- در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
الف- فرماندهی کل: مقام معظم فرماندهی کل قوا.
‏ب- ستاد کل: ستاد کل نیروهای مسلح.
‏ج- ارتش: ارتش جمهوری اسلامی ایران.
‏د- سپاه: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
‏هـ – وزارت دفاع: وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
‏و- نیروهای مسلح: ستاد کل، ارتش، سپاه، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، وزارت دفاع و سازمان های وابسته و تابع آنها.
‏ز- وزارت علوم: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
‏ح- وزارت بهداشت: وزارت بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی.
‏ط- سازمان: سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.
ی- کارکنان وظیفه: افسران وظیفه، درجه داران وظیفه و سربازان عادی وظیفه.
ک- قانون: قانون خدمت وظیفه عمومی – مصوب۱۳۶۳- و اصلاحات آن.
‏ل- مراکز آموزش: مراکز آموزش نیروهای مسلح.
‏م- شورای پزشکی: شورای پزشکی سازمان.

ماده ۲ ‏- مردانی که براساس حکم ماده (۹۷۶‏) قانون مدنی _ مصوب ۱۳۰۷‏_ تبعه دولت جمهوری اسلامی ایران محسوب می شوند، مشمول قانون می باشند.

تبصره ۱- اتباع خارجی که خدمت دوره ضرورت را مطابق قوانین کشور متبوع خود انجام داده باشند پس از تحصیل تابعیت ایران، از انجام خدمت دوره ضرورت معاف بوده، ولی در مراحل احتیاط و ذخیره تابع مقررات آیین نامه مربوط می باشند.

تبصره ۲‏- اتباع خارجی که مطابق قوانین و مقررات کشور متبوع خود از انجام خدمت دوره ضرورت معاف شده باشند، پس از تحصیل تابعیت ایران، از انجام خدمت دوره ضرورت در ایران نیز معاف می باشند، ولی در صورت لزوم در زمان جنگ یا بسیج همگانی به خدمت اعزام خواهند شد.

تبصره ۳ ‏- کسانی که کشور متبوع قبلی آنان فاقد مقررات خدمت وظیفه عمومی بوده است، باید ظرف شش ماه پس از تحصیل تابعیت ایران، خود را برای رسیدگی به وضع مشمولیت معرفی نمایند.

ماده ۳- هر مرد ایرانی از اول ماهی که طی آن ماه به سن هجده سال تمام می رسد تا پایان سن پنجاه سالگی، مشمول مقررات خدمت وظیفه عمومی است.

تبصره – در مواقع ضرورت و بسیج همگانی، ممکن است سن مشمولیت موضوع این ماده، تا شصت سالگی نیز افزایش یابد.

ماده ۴‏- سازمان ثبت احوال کشور موظف است سالانه صورت اسامی و مشخصات مردانی را که در سال بعد باید به وضع مشمولیت آنها رسیدگی شود، به تفکیک ماه و محل تولد و همچنین اسامی مشخصات متوفیان هر سال را مطابق روشی که سازمان اعلام می نماید، به سازمان تحویل نماید.

ماده ۵‏- سن افرادی که مشمول، مدعی کفالت آنان می باشد یا کسانی که در ایجاد شرایط معافیت مشمول مؤثرند، ازنظر وظیفه عمومی تابع مندرجات اولیه اولین شناسنامه آنان بوده و هرگونه تغییر یا اصلاحی که بعداً به عمل آید، معتبر نخواهد بود.

ماده ۶- ابطال شناسنامه مشمول یا کسانی که وی مدعی کفالت آنان است یا کسانی که در ایجاد شرایط معافیت مشمول مؤثرند یا تغییر در انتساب فرزندان، صرفاً در مواردی که با حکم مراجع صالح قضایی صورت گرفته باشد، ملاک عمل خواهد بود.

ماده ۷‏- مشمولانی که فاقد شناسنامه بوده و از طریق سازمان ثبت احوال کشور اقدام به اخذ شناسنامه می نمایند، چنانچه شناسنامه آنان پس از ورود به سن مشمولیت صادر شده باشد، باید ظرف شش ماه پس از صدور شناسنامه، خود را برای رسیدگی به وضع مشمولیت، به سازمان یا مراکزی که از سوی سازمان تعیین می شود، معرفی نمایند.

ماده ۸- اشخاص حقوقی اعم از دستگاه های اجرایی و نهادهای عمومی و مؤسسات خصوصی که انجام امور موضوع ماده (۱۰‏) قانون حسب مورد در زمره وظایف آنان بوده و یا درارتباط با وظایف آنان قرار دارد، موظفند از مشمولان وظیفه عمومی، مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان را دریافت کرده و در پرونده مربوط منظور نمایند و در صورت عدم ارایه مدارک مذکور، از ارایه خدمات موضوع ماده یادشده به آنان خودداری نمایند.

تبصره – افرادی که سن آنان از پنجاه سال تمام بیشتر باشد، در زمان صلح مشمول حکم موضوع ماده (۱۰‏) قانون نخواهند بود.

ماده ۹‏- مدارک تعیین وضعیت مشمولان خدمت وظیفه عمومی به شرح زیر می باشد:
الف- کارت پایان خدمت دوره ضرورت.
‏ب- کارت معافیت دایم.
‏ج- برگ معافیت موقت (کفالت یا پزشکی) در مدت اعتبار آن.
‏د- گواهی اشتغال به تحصیل دارای شماره معافیت تحصیلی در مدت اعتبار آن.
هـ- گواهی صادره از نیروهای مسلح مبنی بر استخدام در نیروهای مذکور.
‏و- گواهی صادره از نیروهای مسلح مبنی بر اشتغال به خدمت کارکنان وظیفه در نیروهای مذکور.
‏ز- گواهی اشتغال به خدمت متعهدان خدمت در سازمان های دولتی صادره از سوی دستگاه های مربوط با درج شماره مجوز سازمان.
‏ح- برگ آماده به خدمت بدون غیبت در مدت اعتبار آن.
ط- گواهی های صادره از واحدهای سازمان.

تبصره – شناسنامه مردانی که سن آنان از پنجاه سال تمام بیشتر باشد، در صورتی که تغییر سنی نداشته باشد، برای این افراد ملاک عمل خواهد بود.

ماده ۱۰‏- ارزش و اعتبار هر یک از مدارک موضوع ماده (۹‏) این آیین نامه از لحاظ انجام تمام یا قسمتی از امور موضوع ماده (۱۰‏) قانون حسب مورد به شرح جدول پیوست که تأیید شده به مهر "دفتر هیئت دولت" می باشد تعیین می گردد.

ماده ۱۱ ‏- مشمولانی که به سن هجده سال تمام می رسند پس از انتشار آگهی احضار موظفند ظرف شش ماه، خود را برای رسیدگی به وضع مشمولیت یا اعزام به خدمت، به مراکزی که از سوی سازمان تعیین می گردد معرفی نمایند.

تبصره ۱‏- سازمان نسخه ای از آگهی احضار مشمولان را به وزارت امور خارجه ارسال می نماید و وزارت مذکور موظف است از طریق نمایندگی های کنسولی یا سیاسی ایران نسبت به احضار مشمولان ایرانی مقیم خارج از کشور اقدام نماید.

تبصره ۲‏- مشمولان ایرانی مقیم خارج از کشور می توانند علاوه بر موارد ذکر شده در قانون به مراکز تعیین شده از سوی سازمان در داخل کشور نیز مراجعه نمایند.

ماده ۱۲‏- اختصاص مشمولان به نیروهای مسلح در هر دوره اعزام، از سوی سازمان و برابر ترتیب تقدم و سهمیه تعیین شده از سوی ستاد کل صورت می گیرد.

تبصره ۱- تعیین نحوه تأمین سهمیه هر یک از نیروهای مسلح از مشمولین هر دوره اعزام برابر ظرفیت پذیرش هریک از مراکز آموزش در آن دوره، برعهده کمیسیونی است که با حضور نمایندگان نیروهای مزبور به مسئولیت رییس سازمان یا نماینده وی تشکیل می گردد.

تبصره ۲‏- نیروهای مسلح موظفند اساس مشمولان خاص مورد نیاز خود (موضوع تبصره۳ ‏ماده ۵ قانون) را مطابق سهمیه تعیین شده از سوی ستاد کل، حداقل یک ماه قبل از تاریخ اعزام در هر دوره به سازمان اعلام نمایند. این مشمولان برای انجام خدمت وظیفه عمومی در اختیار سازمان درخواست کننده قرار می گیرند. نحوه انتخاب، درخواست و واگذاری مشمولان خاص برابر دستورالعملی است که توسط ستاد کل تهیه و ابلاغ می گردد.

تبصره ۳‏- نیروهای مسلح موظفند برابر سهمیه تعیین شده نسبت به پذیرش مشمولان که توسط سازمان اعزام می شوند، اقدام نمایند و مراکز آموزش مجاز به عودت مشمولان نمی باشند.

ماده ۱۳- سپاه موظف است فهرست اسامی مشمولان انتخاب شده از بین بسیجیان دارای برگ آماده به خدمت را که مطابق سهمیه تعیین شده از سوی ستاد کل، در هر دوره جذب می شوند، به ترتیبی که سازمان مشخص می نماید، حداقل یک ماه قبل از تاریخ اعزام، به سازمان اعلام نماید.

تبصره – سپاه مجاز به جذب مشمولان غایبی که در موعد اعزام تعیین شده قبلی خود را معرفی ننموده اند، نمی باشد.

ماده ۱۴ ‏- سازمان موظف است مشمولان اختصاصی یافته به هر یک از نیروهای مسلح را به مراکز آموزش تعیین شده اعزام نماید.

تبصره – هزینه رفت و آمد و جیره بین راهی مشمولان موضوع این ماده، از محل اعزام تا مرکز آموزش برعهده سازمان خواهد بود.

ماده ۱۵ ‏- مشمولان وظیفه از تاریخی که توسط واحدهای وظیفه عمومی برای اعزام به مراکز آموزش پذیرش می شوند به عنوان کارکنان وظیفه یگان تعیین شده محسوب می شوند و تاریخ مذکور به عنوان شروع به خدمت مشمول محاسبه می گردد. ضوابط اجرایی این ماده با پیشنهاد سازمان به تصویب ستاد کل خواهد رسید.

ماده ۱۶- نیروهای مسلح مجاز نیستند مشمولان را بدون معرفی از سوی سازمان بکارگیری نمایند.

ماده ۱۷‏- وسیله رفت وآمد و پذیرایی یا هزینه آن در هنگام اعزام کارکنان وظیفه به مرخصی استحقاقی (چهار نوبت در سال)، باید برابر ضوابطی که سالانه از سوی ستاد کل ابلاغ می گردد، توسط نیروهای مسلح تأمین شود.

ماده ۱۸‏- ترخیص کارکنان وظیفه از سوی نیروهای مسلح صرفاً پس از پایان خدمت قانونی یا داشتن شرایط معافیت پزشکی با تشخیص و تأیید شورای پزشکی نیروی مربوط، مجاز بوده و در سایر موارد، بنابه اعلام سازمان خواهد بود.

ماده ۱۹‏- صدور کارت پایان خدمت کارکنان وظیفه براساس دستورالعملی که از سوی سازمان تهیه و به تصویب ستاد کل می رسد، به اعلام سازمان خواهد بود.

تبصره – صدور کارت المثنی برای افرادی که به دلیل فقدان، سرقت و یا غیرقابل استفاده بودن کارت پایان خدمت، درخواست صدور المثنی دارند، توسط سازمان برابر ضوابط قانونی مربوط صورت می گیرد.

ماده ۲۰– نیروهای مسلح موظفند اساس مشمولان و کارکنان وظیفه ای را که به صورت پایور ثابت یا پیمانی (موضوع مواد۱۳‏، ۱۴ و ۱۵‏قانون) استخدام می شوند، ظرف دو ماه به سازمان اعلام نمایند.

تبصره ۱‏- نیروهای مسلح اسامی مشمولان موضوع این ماده را که قبل از اتمام تعهد یا انجام خدمت قانونی براساس مقررات مربوط، به صورت ارادی یا غیرارادی از خدمت مستعفی، بازخرید یا برکنار می شوند، ظرف دو ماه برای رسیدگی به وضع مشمولیت، به سازمان اعلام نمایند. مهلت معرفی مشمولان مذکور به سازمان جهت انجام خدمت دوره ضرورت حداکثر شش ماه پس از اعلام نیروی مسلح مربوط می باشد.

تبصره ۲- ‏تشخیص ارادی یا غیرارادی بودن اعمالی که منجر به عدم صلاحیت و برکناری کارکنان می شود، از حیث نحوه برخورد قانونی با کارکنان یادشده، برعهده نیروی مسلح متبوع و مطابق قوانین و مقررات همان نیروی مسلح خواهد بود.

تبصره ۳- برای کارکنان نیروهای مسلح موضوع مواد (۱۳‏) و (۱۴‏) قانون که به دلایل مختلف ارادی یا غیرارادی بازخرید می گردند در صورت انجام خدمت قانونی، کارت پایان خدمت صادر می گردد.

ماده ۲۱- برای آن دسته از مشمولان و کارکنان وظیفه ای که در اجرای ماده (۱۴) قانون به عنوان پایور اعم از نظامی و کارمند به استخدام نیروهای مسلح در می آیند پس از انجام خدمت مقرر در این ماده، کارت پایان خدمت صادر می گردد. مدت آموزش افراد یاد شده، جزو خدمت آنان محسوب می شود.

ماده ۲۲‏- در مواقع ضروری که مدت خدمت دوره ضرورت با کسب اجازه از فرماندهی کل، به بیشتر از (۲۴‏) ماه افزایش می یابد، به میزان دو برابر خدمت اضافی، از ادوار خدمت مشمولان در دوره های احتیاط و ذخیره کسر می شود.

ماده ۲۳- مشمولان غایب موضوع بند (۲) ماده (۵۸‏) قانون که به خدمت اعزام می شوند علاوه بر اعمال شش ماه اضافه خدمت، در سه ماهه آخر خدمت (قبل از ترخیص) از سوی نیروی به کارگیرنده برای رسیدگی به جرم غیبت به مراجع صالح قضایی معرفی خواهند شد.

تبصره – صدور کارت پایان خدمت برای این دسته از کارکنان وظیفه، منوط به تعیین تکلیف وضعیت اضافه خدمت و رسیدگی به غیبت آنان می باشد.

ماده ۲۴- کارکنان وظیفه چنانچه قبل از اتمام آموزش عمومی (آموزش رزم مقدماتی) مرتکب غیبت غیرموجه یا فرار شوند، پس از معرفی یا دستگیری، تجدید دوره آموزش گردیده و مدت آموزش قبلی این افراد جزو خدمت آنان محسوب نمی شود.

تبصره ۱- این قبیل مشمولان موظفند خود را به همان مرکز آموزش و در صورت انحلال، به نیروی مسلح مربوط معرفی نمایند و در صورت دستگیری نیز به همان مرکز یا نیروی مسلح مربوط تحویل می گردند.

تبصره ۲- نوع غیبت از نظر موجه و غیر موجه بودن و همچنین مدت آن مطابق ضوابط آموزشی خواهد بود.

ماده ۲۵‏- کارکنان وظیفه ای که پس از پایان آموزش عمومی و یا در حین خدمت مرتکب فرار شوند، در صورت معرفی یا دستگیری به شرح زیر با آنان رفتار می شود:
‏الف- چنانچه از مدت فرار آنان کمتر از دو سال سپری شده باشد، نیاز به تجدید دوره آموزش نبوده و ضمن به کارگیری در یگان قبلی، به جرم فرار آنان رسیدگی قانونی خواهد شد.
‏ب- چنانچه از مدت فرار آنان بیش از دو سال سپری شده باشد، مجدداً به دوره آموزش عمومی اعزام و همزمان به جرم فرار آنان رسیدگی قانونی خواهد شد. مدت آموزش عمومی قبلی این افراد جزو خدمت آنان محسوب نمی شود.

تبصره – مدت آموزش تخصصی بمنزله حین خدمت تلقی می شود.

ماده ۲۶‏- کارکنان وظیفه ای که در مدت آموزش عمومی یا پایان آن یا در حین خدمت مرتکب فرار شوند، پس از معرفی یا دستگیری، حسب مورد ضمن تحویل به یگان خدمتی یا اعزام به دوره آموزش، بلافاصله توسط یگان مربوط برای رسیدگی به جرم فرار، به سازمان قضایی نیروهای مسلح معرفی خواهند شد.

تبصره – تعقیب و دستگیری کارکنان وظیفه فراری حسب مورد بر عهده دژبان نیروی مسلح مربوط یا مأموران انتظامی محل می باشد.

ماده ۲۷-‏ مرجع اعلام هزینه سالانه یک سرباز درخصوص مجازات متخلفان، موضوع ومواد (۱۰) و (۶۳) مکرر قانون، براساس قانون بودجه سالانه و نرخ اعلامی دولت، ستاد کل خواهد بود.

این تصویب نامه در تاریخ ۱۳۹۱/۱۱/۸ ‏به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.
محمدرضا رحیمی – معاون اول رییس جمهور

جدول موضوع ماده (۱۰) آیین نامه اجرایی قانون خدمت وظیفه عمومی

تبصره دارندگان هر یک از مدارک فوق به جزء ردیف (۷) می توانند برابر مقررات مربوط در نیروهای مسلح استخدام شوند.