آیین نامه انتخاب اعضای مراجع حل اختلاف کار
ماده ۱- به استناد ماده (۱۶۴) قانون کار -مصوب ۱۳۶۹– مجمع تشخیص مصلحت نظام مقررات مربوط به انتخاب اعضای هیأت های تشخیص و حل اختلاف بر اساس این آیین نامه میباشد.
فصل اول- هیات تشخیص
ماده ۲- نمایندگان کارگران و کارفرمایان برای عضویت در هیأت تشخیص باید دارای شرایط ذیل باشند:
۱- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
۲- ایمان و تعهد به اسلام
۳- متصف بودن به عدالت و وثاقت
۴- داشتن حداقل ۲۵ سال سن تمام
۵- داشتن حداقل مدرک تحصیلی دیپلم
۶- نماینده کارگران باید کارگر مشمول قانون کار بوده و دو سال سابقه اشتغال تحت شمول قانون کار داشته باشد.
۷- نماینده کارفرمایان باید کارفرمای مشمول قانون کار بوده و دو سال سابقه کارفرمایی تحت شمول قانون کار داشته باشد.
ماده ۳- نمایندگان وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی برای عضویت در هیأت تشخیص باید دارای شرایط ذیل باشند:
۱- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
۲- ایمان و تعهد به اسلام
۳- منصف بودن به عدالت و وثاقت
۴- مستخدم وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با حکم رسمی یا پیمانی یا قرارداد کار معین
۵- داشتن حداقل ۲۵ سال سن تمام
۶- داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی
ماده ۴- مرجع انتخاب نمایندگان کارگران برای عضویت در هیأت تشخیص کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان و مرجع انتخاب نمایندگان کارفرمایان کانون انجمن های صنفی کارفرمایی استان می باشند.
ماده ۵- در صورت فقدان کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان با عدم معرفی نمایندگان حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ درخواست اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کانون عالی هماهنگی شوراهای اسلامی کار کشور نسبت به انتخاب نمایندگان کارگران در هیأتهای تشخیص اقدام می نماید.
ماده ۶- در صورت فقدان کانون انجمنهای صنفی کارفرمایی استان با عدم معرفی نمایندگان حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ درخواست اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کانون عالی انجمن های صنفی کارفرمایی ایران نسبت به انتخاب نمایندگان کارفرمایان در هیأت های تشخیص اقدام می نماید.
ماده ۷- در صورت فقدان هر یک از تشکل های عالی کارگری و کارفرمایی با عدم معرفی نمایندگان حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ درخواست اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اداره کل مذکور نمایندگان کارگران و کارفرمایان در هیأت های تشخیص را انتخاب می نماید.
ماده ۸- مرجع انتخاب کننده موظف است به تعدادی که اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اعلام می نماید. نمایندگان مربوط را انتخاب و معرفی کنند. در صورت معرفی کمتر از تعداد تعیین شده برای انتخاب تعداد باقی مانده برابر با مواد (۵) الی (۷) این آیین نامه اقدام خواهد شد.
فصل دوم- هیأت حل اختلاف
ماده ۹- نمایندگان کارگران و کارفرمایان برای عضویت در هیأت حل اختلاف باید دارای شرایط ذیل باشند.
۱- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
۲- ایمان و تعهد به اسلام
۳- منصف بودن به عدالت و وثاقت
۴- داشتن حداقل ۳۰ سال سن تمام
۵- داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی با داشتن حداقل مدرک تحصیلی دیپلم به همراه چهار سال سابقه عضویت در مراجع حل اختلاف کاره
۶- نماینده کارگران باید کارگر مشمول قانون کار بوده و در ضمن چهار سال سابقه انتقال تحت شمول قانون کار را داشته باشد.
۷- نماینده کارفرمایان باید کارفرمای مشمول قانون کار بوده و در ضمن چهار سال سابقه کارفرمایی تحت شمول قانون کار را داشته باشند.
ماده ۱۰- مرجع انتخاب نمایندگان کارگران در هیأتهای حل اختلاف، تشکلهای کارگری موضوع ماده (۱۶۰) قانون کار می باشد. اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان مکلف است در موعد مقرر برابر با مقررات این آیین نامه با تشکل های کارگری مستقر در استان جهت معرفی نماینده کارگران برای عضویت در هیأت حل اختلاف مکاتبه نماید. لیکن به جهت ضرورت مشارکت تمام تشکلهای کارگری مستقر در استان برای انتخاب نمایندگان کارگران در هیأت حل اختلاف کارگروهی مرکب از نمایندگان تشکلات کارگری استانی تشکیل و نمایندگان کارگران در هیأتهای حل اختلاف را انتخاب و نمایندگان منتخب از هر تشکل توسط تشکل مزبور به اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان معرفی می گردد. چنان چه حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ درخواست هر یک از تشکلهای کارگری استانی نسبت به معرفی نمایندگان منتخب خود اقدام ننماید اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان با سایر تشکلهای کارگری استانی برای معرفی افراد باقیمانده مکاتبه می‌نماید.
ماده ۱۱- در صورت فقدان هر سه تشکل کارگری استانی یا عدم معرفی نمایندگان حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ درخواست اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان تشکلهای عالی کارگری کشوری برابر با مقررات ماده قبل نسبت به معرفی نمایندگان کارگران در هیات حل اختلاف به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اقدام می نمایند.
ماده ۱۲- در صورت فقدان تشکل های عالی کارگری یا عدم معرفی نمایندگان حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ درخواست اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان نمایندگان کارگران را انتخاب می نماید.
ماده ۱۳- مرجع انتخاب نمایندگان کارفرمایان در هیأت حل اختلاف با رعایت مقررات ماده (۱۶۰) قانون کار و مفاد این آیین نامه و با برگزاری انتخابات کانون انجمنهای صنفی کارفرمایی استان میباشد نظارت بر اجرای مفاد این ماده با اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خواهد بود.
ماده ۱۴- در صورت فقدان کانون انجمنهای صنفی کارفرمایی استان با عدم برگزاری انتخابات و معرفی نمایندگان حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ درخواست اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان با عدم تأیید انتخابات توسط اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان مرجع انتخاب نمایندگان کارفرمایان در هیأت حل اختلاف با رعایت مقررات ماده (۱۶۰) قانون کار و مفاد این آیین نامه و با برگزاری انتخابات استانی کانون عالی انجمنهای صنفی کارفرمایی ایران میباشد. نظارت بر اجرای مفاد این ماده با اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خواهد بود. در صورت عدم اجرای مفاد این ماده اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان نسبت به برگزاری انتخابات اقدام خواهد نمود. دستور العمل چگونگی برگزاری انتخابات با پیشنهاد کانون عالی انجمنهای صنفی کارفرمایی ایران حداکثر ظرف مدت ۳ ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه به تصویب معاونت روابط کار خواهد رسید.
ماده ۱۵- مرجع انتخاب کننده موظف است به تعدادی که اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اعلام می نماید. نمایندگان مربوط را انتخاب و معرفی کند. در صورت معرفی کمتر از تعداد تعیین شده برای انتخاب تعداد باقی مانده به ترتیب مقرر در فراز آخر ماده (۱۰) و مواد (۱۱)، (۱۲) و (۱۴) این آیین نامه اقدام می‌شود.
ماده ۱۶- مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان میتواند شخصاً در جلسات هیأت حل اختلاف شرکت کند یا نماینده معرفی نماید. نماینده مزبور برای مدت دو سال انتخاب می گردد.
ماده ۱۷- فرماندار و رئیس دادگستری محل میتوانند شخصاً در جلسات هیأت حل اختلاف شرکت نمایند یا نماینده معرفی کنند. نمایندگان آنان برای مدت دو سال به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان معرفی می گردند.
ماده ۱۸- نمایندگان مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان و فرماندار باید دارای شرایط ذیل باشند.
۱- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
۲- ایمان و تعهد به اسلام
۳- منصف بودن به عدالت و وثاقت
۴- کارمند رسمی یا پیمانی با قراردادکار معین
۵- داشتن حداقل ۳۰ سال سن تمام
۶- داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی
ماده ۱۹- نماینده مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان باید مستخدم وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نماینده فرماندار باید مستخدم وزارت کشور بوده و نماینده رئیس دادگستری محل باید دارای پایه قضایی باشد.
فصل سوم- مقررات مشترک
ماده ۲۰- اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان با توجه به تعداد شعبات مراجع حل اختلاف کار، تعداد نمایندگان کارگران و کارفرمایان در مراجع مذکور را به نحوی تعیین خواهد کرد که تشکیل جلسات هیأتها با حضور نمایندگان میسر باشد.
ماده ۲۱- اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان باید حداقل چهار ماه قبل از پایان مهلت اعتبار نامه نمایندگان در مراجع حل اختلاف کار، مراتب را به مرجع انتخاب کننده اعلام نماید.
ماده ۲۲- از هر کارگاه فقط یک نفر را میتوان تحت عنوان نماینده کارگر و یک نفر را تحت عنوان نماینده کارفرما برای عضویت در مراجع حل اختلاف کار هر واحد تعاون کار و رفاه اجتماعی انتخاب و معرفی نمود.
ماده ۲۳- نماینده کارگران در مراجع حل اختلاف کار باید کارگر مشمول قانون کار بوده و نمی توان افراد غیر مشمول قانون کار با کارگران بازنشسته را به عنوان نماینده کارگران در مراجع مذکور معرفی نمود. لیکن کارگران بازنشسته که بعد از بازنشستگی در کارگاهی مشغول به کار میشوند کارگر مشمول قانون کار به شمار آمده و با ارائه مدارک و مستندات اشتغال از طرف مرجع معرفی کننده به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان می توانند به عنوان نماینده کارگران در مراجع حل اختلاف کار عضویت داشته باشند.
ماده ۲۴- نماینده کارفرمایان در مراجع حل اختلاف کار باید کارفرمای مشمول قانون کار بوده و نمی‌توان کارگر مشمول قانون کار را به عنوان نماینده کارفرما به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان معرفی نمود.
ماده ۲۵- مسئولیت تطبیق شرایط افراد معرفی شده برای عضویت در مراجع حل اختلاف کار با مقررات این آیین نامه با مرجع انتخاب کننده میباشد. در صورت معرفی افراد فاقد شرایط اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان مکلف است به طور مستند و مستدل نسبت به اعلام موضوع به مرجع انتخاب کننده برای معرفی افراد جدید مطابق با شرایط مقرر در این آیین نامه اقدام نماید مرجع انتخاب کننده مکلف است حداکثر ظرف مدت پانزده روز فرد جایگزین را معرفی نماید؛ در غیر این صورت حسب مورد برابر با مفاد مواد (۵) (۶)، (۷) فراز آخر ماده (۱۰) و مواد (۱۱) و (۱۲) این آیین نامه اقدام خواهد شد. در خصوص نماینده کارفرمایان در هیأت حل اختلاف چنانچه فرد منتخب اول واجد شرایط مقرر در این آیین نامه نباشد، با درخواست اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان کانون انجمنهای صنفی کارفرمایی استان با کانون عالی انجمن های صنفی کارفرمایی ایران حسب مورد مکلف است فرد منتخب بعدی واجد شرایط را به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان معرفی نماید در غیر این صورت اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان نسبت به برگزاری انتخابات در استان اقدام می‌نماید.
ماده ۲۶- نمایندگان کارگران و کارفرمایان در مراجع حل اختلاف کار نماینده وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در هیأت تشخیص و نماینده مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی در هیأت حل اختلاف از تاریخ صدور اعتبارنامه و به مدت دو سال به عضویت مراجع حل اختلاف کار در می آیند. اعتبار نامه عضویت در مراجع حل اختلاف کار توسط اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان و در صورت داشتن شرایط مقرر در این آیین نامه حداکثر ظرف یک ماه پس از معرفی مرجع معرفی کننده صادر میگردد. عضویت افراد در مراجع حل اختلاف کار بدون صدور اعتبار نامه یا با اعتبار نامه بدون قید مدت یا مدت کمتر یا بیشتر مطلقاً ممنوع میباشد. چنانچه مدیر کل تعاون کار و رفاه اجتماعی فرماندار و رئیس دادگستری محل شخصاً در جلسه حاضر شوند نیازی به صدور اعتبار نامه برای آنان نمیباشد. معرفی نامه نماینده فرماندار و نماینده رئیس دادگستری محل در حکم اعتبار نامه آنان میباشد. انتخاب و عضویت مجدد اعضا با رعایت شرایط مقرر در این آیین نامه بعد از پایان مدت اعتبارنامه بلامانع میباشد.
ماده ۲۷- نمایندگان کارگران و کارفرمایان در مراجع حل اختلاف کار در موارد ذیل عضویت خود را از دست میدهند و اعتبار نامه آنان باطل گردیده و حسب مورد نمایندگان جدید بر اساس مقررات این آیین نامه انتخاب و جایگزین آنان میشوند.
۱- از دست دادن تابعیت یا کسب تابعیت مضاعف
۲- انجام اعمال خلاف موازین اسلامی
۳- سلب عدالت و وثاقت
۴- استعفا از عضویت در مراجع حل اختلاف کار
۵- فوت
۶- جنون یا سفه به موجب حکم دادگاه
۷- رأی دادگاه مبنی بر محرومیت از حقوق اجتماعی
۸- پایان دوره نمایندگی
۹- بازنشستگی با سایر صور خاتمه قرارداد کار
۱۰- خروج از شمول قانون کار
۱۱- احراز حضور در مراجع حل اختلاف کار سراسر کشور به عنوان نماینده طرفین دعوا
۱۲- غیبت غیر موجه بیش از ۳ جلسه متوالی و یا ۵ جلسه متناوب در طول یک سال
۱۳- نقض قوانین و مقررات در هنگام انجام وظیفه در مراجع حل اختلاف کار
۱۴- تبعیض یا غرض ورزی و روابط غیر اداری در اجرای قوانین و مقررات در هنگام انجام وظیفه در مراجع حل اختلاف کار
۱۵- سوء استفاده از مقام و موقعیت
۱۶- درخواست مرجع معرفی کننده با ارائه دلیل
ماده ۲۸- هر یک از نمایندگان کارگران و کارفرمایان در صورت استعفا از عضویت در مراجع حل اختلاف کار، باید اصل استعفا را به مرجع معرفی کننده و رونوشت آن را به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تسلیم نماید.
ماده ۲۹- به منظور اجرای ماده (۲۷) این آیین نامه کمیته ای متشکل از مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان یک نفر نماینده کارگران منتخب از تشکلهای کارگری استانی به طریق ذکر شده در مواد (۱۰)، (۱۱) و (۱۲) این آیین نامه و یک نفر نماینده کارفرمایان منتخب توسط تشکل کارفرمایی استان به طریق ذکر شده در مواد (۶) و (۷) این آیین نامه تشکیل میگردد. ریاست کمیته با مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خواهد بود. تصمیمات کمیته در خصوص ابطال اعتبار نامه با آرای اکثریت اعضای کمیته خواهد بود. هر کدام از اعضای کمیته یک رای خواهند داشت. رای گیری بعد از بحث و بررسی در خصوص ابطال اعتبار نامه به صورت کتبی و محرمانه خواهد بود. دستور العمل چگونگی تشکیل کمیته مزبور و نحوه فعالیت آن و چگونگی ابطال اعتبار نامه توسط معاونت روابط کار تهیه و ابلاغ خواهد شد.
ماده ۳۰- نمایندگان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در هیأت تشخیص و نمایندگان مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان در هیأت حل اختلاف در موارد ذیل عضویت خود را از دست میدهند و اعتبار نامه آنان باطل گردیده و حسب مورد نمایندگان جدید بر اساس مقررات این آیین نامه انتخاب و جایگزین میشوند.
۱- از دست دادن تابعیت با کسب تابعیت مضاعف
۲- انجام اعمال خلاف موازین اسلامی
۳- سلب عدالت و وثاقت
۴- پذیرش استعفا از عضویت در مراجع حل اختلاف کار
۵- قطع ارتباط با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
۶- فوت
۷- جنون یا سفه به موجب حکم دادگاه
۸- رأی دادگاه مبنی بر محرومیت از حقوق اجتماعی
۹- پایان دوره نمایندگی
۱۰- احراز حضور در مراجع حل اختلاف کار سراسر کشور به عنوان نمایندگان طرفین دعوا
۱۱- غیبت غیر موجه بیش از ۳ جلسه متوالی و یا ۵ جلسه متناوب در طول یک سال
۱۲- نقض قوانین و مقررات در هنگام انجام وظیفه در مراجع حل اختلاف کار
۱۳- تبعیض یا غرض ورزی و روابط غیر اداری در اجرای قوانین و مقررات در هنگام انجام وظیفه در مراجع حل اختلاف کار
۱۴- سوء استفاده از مقام و موقعیت
۱۵- اعمال و رفتار خلاف شئون شغلی
ماده ۳۱- به منظور اجرای ماده (۳۰) این آیین نامه کمیته ای در ستاد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با عضویت نمایندگان اداره کل روابط کار جبران خدمت و بیمه بیکاری مرکز امور حقوقی مرکز بازرسی ارزیابی عملکرد و ارتباطات مردمی و مرکز حراست وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی تشکیل میگردد. تصمیم کمیته در خصوص ابطال اعتبار نامه با اکثریت آرا و به صورت محرمانه و کتبی خواهد بود. هر یک از اعضای کمیته یک رأی خواهند داشت دستورالعمل چگونگی تشکیل کمیته مزبور و نحوه فعالیت آن و چگونگی ابطال اعتبار نامه توسط معاونت روابط کار تهیه و ابلاغ خواهد شد. کمیته مکلف است در صورت ابطال اعتبار نامه فرد متخلف را به هیأت تخلفات اداری کارمندان وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی معرفی نماید.
ماده ۳۲- در صورت غیبت غیر موجه سه جلسه متوالی با پنج جلسه متناوب فرماندار و یا رئیس دادگستری محل و یا نمایندگان آنان در طول یک سال موضوع به مقام مافوق آنان اطلاع داده خواهد شد.
ماده ۳۳- مؤسسه کار و تأمین اجتماعی مکلف است به صورت سالیانه نسبت به برگزاری دوره های آموزشی لازم برای اعضای مراجع حل اختلاف کار اقدام نموده و گزارش سالیانه آن را به وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ارائه دهد.
ماده ۳۴- ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استانها مکلف اند حق حضور تخصیص یافته به اعضای مراجع حل اختلاف کار را حداکثر ظرف یک ماه به آنان پرداخت نموده و نتیجه را به اداره کل روابط کار جبران خدمت و بیمه بیکاری اعلام نمایند. هر گونه اهمال در اجرای این ماده مستوجب مسئولیت انتظامی خواهد بود.
ماده ۳۵- اعضای مراجع حل اختلاف کار در رسیدگی و صدور رأی با رعایت قوانین و مقررات عمومی کشور به طور مستقل عمل نموده و دارای استقلال رأی هستند و هیچ شخص و مرجعی نمیتواند در حین رسیدگی در کار آنان دخالت نماید. نظارت بر عملکرد مراجع حل اختلاف کار توسط کمیته های مقرر در مواد (۲۹) و (۳۱) این آیین نامه و بعد از اتمام رسیدگی و صدور رأی توسط مرجع رسیدگی کننده و طبق مقررات این آیین نامه خواهد بود؛ بنابراین هیچ شخص حقیقی یا حقوقی نمی تواند به بهانه نظارت بر عملکرد مراجع حل اختلاف کار اعضای مراجع مزبور را تحت تأثیر با تسلط خود قرار دهد. در ضمن آرای صادره مراجع حل اختلاف کار لازم الاجرا بوده و هیچ شخص مرجع و مقامی نمیتواند از اجرای آرای مراجع حل اختلاف کار جلوگیری نماید؛ مگر مرجع بالاتر که به موجب قانون چنین اختیاری به او داده شده باشد. اعتراض به آرای مراجع حل اختلاف کار نیز بر اساس قانون در مرجع بالاتر به عمل خواهد آمد. هم چنین به منظور حفظ استقلال نمایندگان وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در مراجع حل اختلاف کار نقل و انتقال آنان از یک اداره به اداره دیگر با تصمیم کمیته موضوع ماده (۳۱) این آیین نامه خواهد بود. تخطی از مفاد این ماده و دخالت در روند رسیدگی مراجع حل اختلاف کار مستلزم معرفی فرد متخلف به هیأت تخلفات اداری خواهد بود.
ماده ۳۶- در صورت بروز هر گونه اختلاف در اجرای مقررات این آیین نامه نظر مستدل و مستند اداره کل روابط کار جبران خدمت و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی لازم الاتباع خواهد بود.
ماده ۳۷- این آیین نامه در (۳۷) ماده در جلسه مورخ ۱۴۰۲/۱۲/۱۵ توسط شورای عالی کار تهیه شده و در تاریخ ……. به تصویب وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسید از تاریخ ابلاغ این آیین نامه، «آیین نامه انتخاب اعضای هیأت های تشخیص» و «آیین نامه انتخاب اعضای هیأت های حل اختلاف» مصوب ۱۳۸۷/۹/۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی نسخ می گردد.
سید صولت مرتضوی- وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
