آیین نامه داخلی مجمع تشخیص مصلحت نظام
ابلاغی رهبر انقلاب مورخ ۱۴۰۲/۵/۱۰
آیین نامه داخلی مجمع تشخیص مصلحت نظام
ماده (۱) مجمع تشخیص مصلحت نظام که در این آیین نامه مجمع» نامیده می‌شود برای تشخیص مصلحت در مواردی که مجلس شورای اسلامی با در نظر گرفتن مصلحت نظام نظر شورای نگهبان را تامین نکند و مشاوره در اموری که رهبری به این مجمع ارجاع میدهند موضوع اصل ۱۱۲ قانون اساسی و سایر وظایفی که در قانون اساسی ذکر شده است موضوع اصول ۱۱۰ ۱۱۱ و (۱۷۷) تشکیل و به عنوان هیأت مستشاری عالی رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران به شرح مواد آتی انجام وظیفه می نماید.
ماده (۲) مجمع دارای کمیسیونهای دائمی تخصصی و کمیسیونهای خاص مشترک و دبیرخانه است.
ماده (۳) رئیس مجمع توسط مقام معظم رهبری منصوب می‌شود در صورت اضطراری که موجب عدم حضور رئیس در اداره جلسه باشد یکی از روسای سه قوه به ترتیب رئیس جمهور رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه جلسه یا جلسات مجمع را اداره خواهند کرد.
ماده (۴) دبیر مجمع به پیشنهاد رئیس مجمع و موافقت مقام معظم رهبری توسط رئیس مجمع منصوب می‌شود و ریاست دبیرخانه را به عهده دارد.
ماده (۵) به منظور فراهم آوردن اطلاعات دقیق مربوط به مباحث و مسائلی که در مجمع مطرح می‌شوند و تدوین آنها برای تصمیم گیری و نیز بهره گیری کامل از آخرین نتایج کارشناسی دستگاهها و مراکز پژوهشی اعم از دولتی و غیر دولتی و استفاده از تحقیقات کاربردی توسعه ای و بنیادی موسسات پژوهشی کشور کمیسیونهای تخصصی دائمی و نیز کمیسیونهای خاص و مشترک حسب ضرورت مرکب از اعضاء تشکیل می‌شوند.
تبصره- کمیسیونها می‌توانند در صورت نیاز کمیته های تخصصی مرکب از چند تن از اعضای خود تشکیل دهند.
ماده (۶) عناوین کمیسیونهای تخصصی دائمی عبارتند از:
-۱ کمیسیون علمی فرهنگی و اجتماعی
-۲ کمیسیون سیاسی امنیتی و دفاعی
– کمیسیون زیربنایی و تولیدی
کمیسیون اقتصادی بازرگانی و اداری
کمیسیون حقوقی و قضائی
تبصره- کمیسیون خاص و نیز کمیسیون مشترک حسب ضرورت تشکیل می‌گردد.
ماده (۷) هر کمیسیون تخصصی با حداقل هفت عضو و حداکثر سیزده عضو تشکیل می‌گردد. اعضای این کمیسیونها در نخستین جلسات مجمع با اعلام داوطلبی و رأی اعضای مجمع تعیین می‌شوند. هر یک از اعضاء به استثنای رئیس مجمع و رؤسای قوا لزوماً در یک کمیسیون و در صورت تمایل در دو کمیسیون تخصصی دائمی دیگر عضویت خواهند داشت.
تبصره- تغییر عضویت اعضاء در کمیسیونها با درخواست کتبی عضو درخواست کننده و موافقت کمیسیون مبدأ و مقصد مشروط بر وجود ظرفیت بلامانع می‌باشد همچنین عضویت در کمیسیون دیگر در طول دوره در سقف مقرر آیین نامه علاوه بر کمیسیونی که عضو آن می‌باشند مشروط به وجود ظرفیت با تصویب مجمع امکان پذیر است.
ماده (۸) هر کمیسیون دارای یک رئیس یک نائب رئیس و یک دبیر و یک منشی خواهد بود اعضای کمیسیون رئیس و نایب رئیس را به مدت یک سال تعیین خواهند کرد که تجدید انتخاب آنها برای سالهای بعد بلامانع است. تبصره دبیر کمیسیون با اولویت از اعضای مجمع به پیشنهاد دبیر و تایید رئیس تعیین و مسؤول واحد سازمانی متناظر در دبیرخانه مجمع می‌باشد و منشی کمیسیون نیز توسط دبیر مجمع تعیین می گردد.
ماده (۹) دبیر کمیسیون با هماهنگی رئیس کمیسیون دستور جلسه را تنظیم میکند موضوعاتی که برای بررسی فوری به کمیسیون ارجاع می‌شود با اولویت و به ترتیب تاریخ ارجاع و موضوعات دیگر پس از آنها به ترتیب وصول در کمیسیون مطرح می‌شوند.
ماده (۱۰) در مواردی که موضوعی به تشخیص رئیس مجمع به دو یا چند کمیسیون ارتباط اساسی داشته باشد، کمیسیون مشترک به پیشنهاد دبیر و تایید رئیس از ۳ تا ۵ نفر از اعضاء هر کمیسیون به انتخاب اعضاء کمیسیونهای ذیربط تشکیل می‌شود. کمیسیون مشترک در انتخاب هیأت رئیسه و ارائه گزارش و سایر مقررات مانند کمیسیونهای تخصصی اقدام می نماید.
ماده (۱۱) کمیسیون خاص در مسائل مهم و استثنائی به انتخاب اعضای مجمع بنا به ضرورت تشکیل می‌شود. کمیسیون خاص در انتخاب هیأت رئیسه و ارائه گزارش و سایر مقررات مانند کمیسیونهای تخصصی اقدام می نماید.
ماده (۱۲) کلیه موضوعات ارجاعی به مجمع قبل از بررسی در شورای مجمع به دستور رئیس و از طریق دبیر به کمیسیونهای مربوطه ارجاع و نسخه ای از آن در اختیار اعضای مجمع قرار میگیرد همچنین هر یک از کمیسیونها می‌توانند در چهارچوب وظایف خود با تصویب اکثریت اعضاء موضوعاتی را که قابل بررسی میدانند در کمیسیون مطرح نمایند.
ماده (۱۳) جلسات کمیسیونها حداقل دو هفته یکبار تشکیل می‌شود زمان تشکیل جلسات عادی کمیسیونها همه ساله در نخستین جلسه کمیسیون با هماهنگی دبیر مجمع تعیین و به اطلاع کلیه اعضای مجمع می‌رسد زمان تشکیل کمیسیونهای خاص نیز به همین ترتیب تعیین و اعلام می‌شود.
ماده (۱۴) مهلت کمیسیون اصلی برای رسیدگی به موضوع حداکثر دو ماه و در موضوعات دارای فوریت به تشخیص رئیس مجمع حداکثر یک هفته پس از تاریخ ارجاع است چنانچه موضوع با برگزاری جلسات عادی و فوق العاده در مهلت‌های مذکور قابل رسیدگی نباشد با درخواست کمیسیون و موافقت رئیس این فرصت حداکثر تا دو برابر مدتهای مذکور قابل تمدید است. تبصره کمیسیونهای فرعی موظفند حداکثر ظرف پانزده روز از تاریخ ارجاع موضوع نتیجه رسیدگی خود را طی گزارشی به کمیسیون اصلی ارائه کنند.
ماده (۱۵) جلسات کمیسیونها بدون اطلاع لغو نمی‌شوند و در صورت عدم حضور رئیس کمیسیون نائب رئیس جلسه را اداره میکند. در صورت غیبت رئیس و نائب رئیس ریاست کمیسیون با مسن ترین عضو کمیسیون خواهد بود.
ماده (۱۶) اعضای کمیسیونها باید در جلسات به طور مستمر و فعال شرکت کنند دیگر اعضای مجمع در صورت تمایل می‌توانند در جلسات هر یک از کمیسیونها بدون حق رأی حضور یابند.
ماده (۱۷) اعضای مجمع می‌توانند در کمیسیونهایی که عضو نیستند در هنگام رسیدگی به صورت مکتوب و یا با حضور در کمیسیون مربوطه پیشنهاد خود را ارائه دهند کمیسیون موظف است آنان را بدون حق رأی برای شرکت در کمیسیون و دفاع از پیشنهاد خود دعوت نماید.
ماده (۱۸) دبیرخانه مجمع باید دستور جلسه هر کمیسیون را حداقل ۷۲ ساعت قبل از تشکیل جلسه به اطلاع اعضای مجمع برساند. اعلام دستور جلسه و زمان تشکیل هر کمیسیون به منزله دعوت از اعضای کمیسیون است.
ماده (۱۹) جلسات کمیسیونها با حضور دو سوم اعضاء تشکیل می‌شوند تصمیمات با رای اکثریت اعضای حاضر معتبرند.
ماده (۲۰) کمیسیونهای مجمع می‌توانند در چهارچوب وظائف خود از طریق دبیرخانه از کارشناسان بخش دولتی و غیر دولتی استفاده کنند.
ماده (۲۱) رئیس کمیسیون مصوبه کمیسیون را به همراه گزارش مذاکرات از طریق دبیرخانه برای رئیس و اعضای مجمع
ارسال می نماید.
ماده (۲۲) گزارش کمیسیونها باید حاوی شرح موضوع ارجاعی به کمیسیون و نتایج بررسیهای کارشناسی مستندات قانونی و اظهار نظر نهایی کمیسیون باشد.
ماده (۲۳) نتیجه بررسی کمیسیونها به ترتیب وصول به دبیرخانه با تقسیم مسائل به موضوعات مربوط به تشخیص مصلحت و یا حل معضل و دیگر امور و نیز با تفکیک آنها به فوری و عادی بر اساس دستور رئیس مجمع در دستور کار مجمع قرار می گیرد. تبصره در مواردی که حداقل پنج نفر از اعضای مجمع بر فوریت موضوعی تاکید داشته باشند و رئیس مجمع مخالف آن باشد در مورد فوریت موضوع مجمع رأی گیری مینماید.
ماده (۲۴) جلسات شورای مجمع با حضور دو سوم کل اعضاء رسمیت مییابد مصوبات شورای مجمع به هنگام بحث در مواردی که مجلس با در نظر گرفتن مصلحت نظام نظر شورای نگهبان را تأمین نکرده است با رای دو سوم اعضای مجمع معتبر است.
اعضای مجمع در هنگام رای باید بین بودن حائز اهمیت بودن و ملزم بودن مصلحت را مدنظر داشته باشند.
ماده (۲۵) در موارد مربوط به بررسی و حل معضلات نظام (موضوع بند ۸ اصل یکصد و دهم) و تعیین سیاستهای کلی نظام (موضوع بند ۱ اصل یکصد و دهم) و دیگر اموری که رهبری به مجمع ارجاع میدهند (قسمت دوم اصل یکصد و دوازدهم) شورای مجمع متشکل خواهد بود از همه اعضای مجمع به استثناء فقهای شورای نگهبان مگر فقهایی که عضو حقیقی نیز هستند. مصوبات در موارد مربوط به معضلات و مسایل دیگر با رای اکثریت مطلق اعضاء حاضر معتبر خواهند بود.
در مواردی که اکثریت آراء حاصل نشود نظرهای اعلام شده همراه با تعداد آراء در صورتجلسه درج می‌شود و به استحضار مقام معظم رهبری می‌رسد.
تبصره- مجمع به طور موردی و یا هر چند گاه یکبار فهرستی از موارد مربوط به سیاستهای کلی نظام را که قابل بحث در مجمع تشخیص می دهد تنظیم میکند و پس از تأیید مقام معظم رهبری برای بررسی در دستور مجمع قرار میدهد.
ماده (۲۶) جلسات عادی مجمع حداقل هر دو هفته یکبار تشکیل می‌شوند.
ماده (۲۷) تشکیل جلسات فوق العاده به یکی از دو صورت زیر امکان پذیر است
الف- با تعیین وقت جلسه فوق العاده در جلسه عادی و تصویب آن
ب- با نظر رئیس مجمع یا با درخواست کتبی حداقل یک سوم اعضا حسب مورد اعضای ماده ۲۴ و یا ماده (۲۵) همراه با تعیین موضوع
ماده (۲۸) دستور جلسات عادی حداقل ۳ روز قبل از روز تشکیل جلسه به دستور رئیس مجمع از طریق دبیرخانه به اطلاع اعضاء می‌رسد وقت جلسات فوق العاده و دستور جلسه قبل از تشکیل جلسه به اطلاع اعضاء خواهد رسید و مدارک و مستندات لازم همراه با دستور جلسه برای اعضاء فرستاده خواهد شد.
ماده (۲۹) رئیس مجمع می‌تواند قبل از ورود در دستور کار در خصوص مسائل ضروری صحبت نماید.
همچنین رئیس مجمع می‌تواند از مسؤولان نظام جهت ارائه گزارش پیرامون مسائل مهم کشور دعوت به عمل آورد.
ماده (۳۰) موضوعات مربوط به تشخیص مصلحت پس از طی مراحل مصرح در اصل یکصد و دوازدهم قانون اساسی از طرف مجلس شورای اسلامی به همراه گزارش جامع و مکتوب نظر شورای نگهبان و دلایل اصرار مجلس شورای اسلامی بر نظر مصلحتی خود برای مجمع تشخیص مصلحت فرستاده می‌شود تا مطابق آئین نامه مجمع مورد بررسی قرار گیرد.
تبصره ۱- مصلحت مورد نظر مجمع متناسب با موضوع میباید دارای زمان معین باشد.
تبصره ۲- در صورتی که ایراد شورای نگهبان به مصوبه مجلس شورای اسلامی مربوط به اصل (۷۵) قانون اساسی باشد یا ابهام شورای نگهبان نسبت به هر یک از مواد مصوبه مجلس برطرف نشده باشد مصوبه قابل ارجاع به مجمع نیست.
ماده (۳۱) مهلت اظهار نظر مجمع در خصوص مصوبات مجلس که نظر شورای نگهبان را تأمین نکرده است. حداکثر سه ماه است. در صورتی که رسیدگی به مصوبه مجلس نیاز به مهلت بیشتری داشته باشد بنا به پیشنهاد کمیسیون ذی ربط و تأیید رئیس مجمع مهلت مذکور تا سه ماه تمدید می‌شود.
تبصره ۱- در مواردی که محدودیت زمانی وجود دارد مانند مصوباتی که با قید دو یا سه فوریت در مجلس به تصویب رسیده است و مصوبات مربوط به بودجه حداکثر طی یک ماه اظهار نظر می‌گردد.
تبصره ۲- در صورتی که تا پایان مدتهای فوق نظر مصلحتی مجمع ابلاغ نشود نظر شورای نگهبان محکم خواهد بود.
ماده (۳۲) در خصوص معضلات نظام و تعیین سیاستهای کلی و سایر اموری که از طرف مقام معظم رهبری به مجمع ارجاع می شود نتیجه بحث و بررسی مجمع به صورت گزارش کامل به استحضار معظم له می‌رسد و پس از تأیید بر اساس تدبیر معظم له به مراجع مسئول ذی ربط ابلاغ خواهد شد.
ماده (۳۳) هنگام طرح هر یک از مباحث مربوط به تشخیص مصلحت و همچنین معضلات و اموری که برای مشورت از طرف مقام معظم رهبری به مجمع ارجاع می‌شود و مسائل مربوط به سیاستهای کلی نظام ترتیب مذاکرات و رأی گیری به شرح زیر خواهد بود.
الف – در مواردی که مجلس با در نظر گرفتن مصلحت نظام نظر شورای نگهبان را تأمین نکند پس از طرح و توضیح مسئله توسط کمیسیون ذی ربط مجمع یکی از اعضای شورای نگهبان و سپس رئیس کمیسیون اصلی مربوط در مجلس با معرفی هیأت رئیسه یا نماینده ای از کمیسیون بدون حق رأی و آنگاه وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث به دستگاه وی مربوط می شود با معرفی رئیس جمهور یا معاون اول رئیس جمهور توضیح لازم را خواهند داد. آنگاه دو موافق و دو مخالف اظهار نظر خواهند کرد و سپس مطابق بند (ب) ماده (۳۴) رأی گیری به عمل خواهد آمد.
وزیر یا رئیس دستگاه مربوط همتراز وزیر و رئیس کمیسیون مجلس مذکور در این بند دارای حق رأی می‌باشند.
ب – در مورد معضل که از سوی مقام معظم رهبری ارجاع می‌شود پس از طرح و توضیح مسئله توسط رئیس کمیسیون ذی ربط مجمع وزیر یا رئیس دستگاه مربوط یا رئیس کمیسیون ذی ربط مجلس شورای اسلامی توضیح خواهند داد و سپس دو موافق و دو مخالف اظهار نظر خواهند کرد و آن گاه در کلیات رأی گیری به عمل خواهد آمد.
پ – در مورد سیاستهای کلی نظام و مواردی که برای مشورت از طرف مقام معظم رهبری ارجاع می‌شود پس از طرح و توضیح مسئله و اظهار نظر دو موافق و دو مخالف در کلیات رأی گیری به عمل خواهد آمد.
تبصره ۱- در هر سه حالت چنانچه پس از توضیحات گزارش مطرح شده مخالف نداشته باشد موافق یا موافقان به تشخیص رئیس جلسه می‌توانند اظهار نظر کنند همچنین در صورتی که به تشخیص رئیس جلسه اظهار نظر بیش از دو موافق و دو مخالف ضرورت داشته باشد مذاکرات تا اعلام کفایت آن از طرف رئیس ادامه می یابد.
تبصره ۲- در ادامه اگر یکی از اعضا پیشنهاد کفایت مذاکرات داد رأی گیری به عمل خواهد آمد.
تبصره ۳- در صورتی که موضوعات مذکور در هر یک از سه بند به چند وزارت خانه دستگاه اجرایی و یا کمیسیون مجلس مربوط شود رئیس مجمع می‌تواند از آنها بدون حق رأی برای شرکت و بحث در صحن مجمع دعوت به عمل آورد.
ماده (۳۴) در موارد مذکور در ماده (۳۳) رسیدگی به مواد و جزئیات به ترتیب زیر مذاکره و رأی گیری خواهد شد:
الف – در موارد سیاستهای کلی و معضلات پس از ارائه گزارش و توضیح پیشنهاد کمیسیون اصلی و تصویب کلیات به ترتیب زیر عمل می‌شود:
۱ پیشنهاد حذف
۲. پیشنهادهای جایگزین شامل نظرات کمیسیونهای فرعی و پیشنهادهای ثبت شده اعضاء
۳. پیشنهادات در جزئیات
۴. پیشنهاد کمیسیون اصلی همراه با اصلاحات
۵. در صورت عدم تصویب هیچ یک از موارد فوق پیشنهادهای جایگزین اعضاء که در جلسه مطرح می‌شود مورد بحث و رأی گیری قرار می گیرد.
تبصره- قبل از رأی گیری در مورد هر یک از پیشنهادها کمیسیون اصلی حق اظهار نظر دارد.
ب – در موارد اختلافی پس از طی ترتیبات مذکور در ماده (۳۳) نظر اصراری مجلس به رأی گذاشته می‌شود. در صورت عدم تأیید مصلحت مورد نظر مجلس پیشنهادهای اصلاحی و جایگزین کمیسیون یا اعضاء مطرح و رأی گیری می‌شود.
ماده (۳۵) هنگام بحث نسبت به هر یک از موضوعات در دستور کار مجمع مواردی که نیازمند رفع ابهام یا بررسی بیشتر می‌باشد بنا به پیشنهاد رئیس و تصویب مجمع به کمیسیون اصلی جهت رفع ابهام یا بررسی بیشتر ارجاع می گردد.
ماده (۳۶) در موارد تعارض میان نظر شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی که منجر به اصلاح ماده یا مواد مورد اختلاف در چارچوب تشخیص مصلحت نظام می‌شود چنانچه اصلاح یاد شده مستلزم انجام اصلاحاتی در ماده یا مواد دیگر باشد مجمع این اصلاحات را در حد ضرورت در حد کمترین مقدار (ممکن اعمال خواهد کرد.
ماده (۳۷) مصوبات مجمع توسط دبیرخانه ثبت و ضبط و پس از امضاء رئیس مجمع به شرح زیر مورد اقدام قرار می گیرد
۱. ابلاغ مصوبات مربوط به تشخیص مصلحت در موارد اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان به ریاست مجلس شورای اسلامی
۲. مصوبات مربوط به حل معضلات به محضر مقام معظم رهبری گزارش می‌شود تا برای چگونگی ابلاغ آن برای اقدام یا اطلاع، تصمیم گیری نمایند.
۳. ارسال مصوبات مربوط به سیاستهای کلی و سایر امور مهمه ای که از سوی مقام معظم رهبری ارجاع می‌شود به محضر معظم له.
تبصره- گزارش کامل مذاکرات و چکیده آن تنظیم و به همراه مصوبات مجمع برای استحضار مقام معظم رهبری ارسال می شود.
ماده (۳۸) اعتبار مصوبات مبتنی بر مصلحت در موارد اختلاف مجلس و شورای نگهبان پس از زمان تصویب این آیین نامه ۱۰ سال از زمان ابلاغ مصوبه می‌باشد. در قوانینی که زمان‌دار می‌باشند از جمله قوانین برنامه و بودجه و قوانین آزمایشی زمان اعتبار مصوبه توسط مجمع همان زمان اعتبار قوانین مذکور خواهد بود. زمان اعتبار عهد نامه ها مقاوله نامه ها قراردادها و موافقت نامه های بین المللی تابع زمان مندرج در تعهدات فیمابین خواهد بود و اگر زمان مشخصی در این تعهدات معین نشده باشد تداوم آن تابع مصلحت است.
تبصره- زمان مطرح شده در این ماده به اعتبار خود باقی است مگر اینکه مجمع در هنگام تصویب حسب مورد زمان دیگری را تصویب نماید.
ماده (۳۹) دبیرخانه مجمع برای انجام وظایف و مسئولیتهای زیر تشکیل می‌شود دبیر مجمع رئیس دبیرخانه است و زیر نظر رئیس مجمع انجام وظیفه میکند.
۱. انجام کلیه امور مالی اداری و پشتیبانی مجمع
۲. ثبت و ضبط مشروح مذاکرات و نگهداری اسناد صحن مجمع کمیسیونها و هیأت عالی نظارت
۳. برقراری ارتباط با دستگاههای دولتی و نهادها و مؤسسات عمومی غیر دولتی و نهادهای مردمی مراکز علمی پژوهشی و نخبگان و صاحب نظران و استفاده از فرآورده های علمی و کارشناسی آنها
۴. پشتیبانی محتوایی و تأمین نیازهای پژوهشی مجمع
۵. فراهم آوردن اطلاعات و ایجاد گنجینه کامل از مطالعات و تحقیقات و گزارشهای کارشناسی مرتبط با وظایف و اختیارات مجمع و هیأت عالی نظارت
۶. انجام امور اداری کارشناسی و دبیرخانه ای هیأت عالی نظارت
تبصره- چگونگی انجام وظایف دبیر زیر نظر رئیس مجمع مطابق شیوه نامه ایی است که با پیشنهاد دبیر و تصویب رئیس به تأیید مقام معظم رهبری می‌رسد.
ماده (۴۰) دبیرخانه در موارد لازم زیر نظر دبیر مجمع کمیسیونها کمیته ها و کارگروه هایی را با شرکت کارشناسان و نمایندگان دستگاه ها تشکیل میدهد تا بررسیهای کارشناسی لازم را در خصوص گزارشهای واصله و موارد ارجاعی برای طرح در کمیسیونهای مجمع انجام دهند.
ماده (۴۱) تشکیلات و مقررات مالی اداری و استخدامی مجمع متناسب با قوانین و مقررات عمومی کشور توسط دبیرخانه تهیه و به تصویب رئیس مجمع می‌رسد.
ماده (۴۲) بودجه مجمع به تفکیک برنامه و مواد هزینه به وسیله دبیرخانه مجمع تهیه و پس از تایید رئیس مجمع به سازمان برنامه و بودجه کشور ارائه و در لایحه بودجه منظور می‌شود.
