مقدمه
در اجرای تبصره (۲) بند «ب» ماده (۱۱) قانون دائمی نمودن قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب ۱۳۹۵/۱۱/۱ و لحاظ قانون حمایت از گزارشگران فساد مصوب ۱۴۰۲/۹/۱۴ و بنا به پیشنهاد وزیر دادگستری «آیین‌نامه شرایط قضات دادسرا و دادگاه در رسیدگی به جرائم مربوط به مفاسد اقتصادی و مالی و دوره های آموزشی تخصصی» به شرح مواد آتی است:
فصل اول – کلیات
ماده ۱- عبارتها و اختصارات به کار رفته در آیین‌نامه به شرح زیر است:
الف – قانون: قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب ۱۳۸۷ با اصلاحات بعدی؛
ب – آیین‌نامه آیین‌نامه شرایط قضات دادسرا و دادگاه در رسیدگی به جرائم مربوط به مفاسد اقتصادی و مالی و دوره های آموزشی تخصصی؛
ب – معاونت معاونت منابع انسانی و امور فرهنگی قوه قضاییه؛
ت – جرایم موضوع آیین‌نامه جرایم موضوع بندهای «الف» و «ج» ماده (۱) و ماده (۱۳) قانون؛
ث – شیوه های حمایت از افشاگران گزارش گران و شهود و قربانیان جرایم فساد: اقدامات موضوع بندهای «الف»، «ب»، «ج» و «د» ماده (۱۷) قانون و فصل سوم قانون حمایت از گزارشگران فساد مصوب ۱۴۰۲.
ماده ۲ اهداف آیین‌نامه به قرار زیر هستند:
الف – توانمندسازی علمی قضات در مواجهه با پیچیدگی‌های فنی و حقوقی جرایم موضوع قانون
ب افزایش اعتماد عمومی نسبت به توانمندیهای دستگاه قضا در مواجهه با مقوله فساد
ماده ۳- در هر حوزه قضایی به تناسب حجم کمی و کیفی پرونده های مربوط شعبه یا شعب تخصصی از دادسراها و دادگاهها و همچنین شعبی از دادگاه تجدید نظر استان یا دیوان عالی کشور با رعایت آیین‌نامه شیوه تشکیل شعب تخصصی مراجع قضایی مصوب ۱۳۹۸ رئیس قوه قضاییه اختصاص می یابد. ارجاع سایر دعاوی موضوع آیین‌نامه به شعب یاد شده باید به نحوی باشد که موجب اختلال به رسیدگی جرائم موضوع آیین‌نامه نشود.
فصل دوم شرایط قضات موضوع آیین‌نامه
ماده ۴- قضات شعب تخصصی موضوع آیین‌نامه از بین دارندگان پایه قضایی که مهارت و تجربه کافی در مواجهه با پیچیدگی های فنی جرایم موضوع قانون و آیین‌نامه را داشته باشند، تعیین می شوند.
ماده ۵- شایستگی‌های علمی قضات برای رسیدگی به پرونده های موضوع قانون و آیین‌نامه ترجیجاً شامل موارد زیر است:
الف – داشتن تجربه کافی در رسیدگی به جرائمی از قبیل پروندههای مربوط به امور مالی، بانکی، گمرکی، بورس و پولشویی
ب- گواهی نامه گذراندن دوره های آموزشی موضوع آیین‌نامه
پ- حداقل ۳ سال سابقه کار قضایی برای رسیدگی به پرونده ها در دادسراهای شهرستان و ۵ سال در دادسراهای مرکز استان
ت- حداقل ۳ سال سابقه دادرسی برای رسیدگی به پرونده ها در دادگاههای کیفری دو و بخش و ۱۰ سال در دادرسی در دادگاههای کیفری یک و انقلاب
ث – حداقل دو سال سابقه قضایی در واحدهای اجرای احکام کیفری تخصصی
ج – داشتن مدرک کارشناسی ارشد در یکی از گرایشهای حقوق جزا و جرم شناسی، حقوق عمومی، حقوق ثبت اسناد و املاک، حقوق مالی، حقوق اقتصادی، حقوق اسناد و قراردادهای تجاری و حقوق تجارت بین‌الملل یا دارای تألیفات معتبر در قالب کتاب و مقالات علمی پژوهشی در حوزه های موضوع آیین‌نامه
تبصره – قضات مشمول آیین‌نامه نباید محکومیت قطعی به مجازاتهای انتظامی درجه ۱ و بالاتر در سه سال اخیر داشته باشند.
ماده ۶- احراز شرایط موضوع مواد ۴ و ۵ آیین‌نامه پس از کسب نظر معاونت بر عهده کمیسیون نقل و انتقال قضات می باشد.
فصل سوم – آموزش
ماده ۷- قضات شعب تخصصی باید آموزشهای موضوع ماده (۱۰) و حسب مورد آموزشهای مذکور در ماده (۱۲) و تبصره آن را در بدو زمان تصدی سپری نمایند و در طول دوره خدمت در این شعب از آموزشهای موضوع ماده (۱۴) بهره‌مند شوند.
ماده ۸- پس از گذراندن دوره های آموزشی منطبق با سرفصلهای این فصل، گواهی اتمام دوره توسط معاونت صادر می‌شود. معاونت تدابیر لازم برای برگزاری دوره های تخصصی موضوع آیین‌نامه را مستمراً فراهم می کند.
ماده ۹- محتوای آموزشهای تخصصی موضوع آیین‌نامه توسط معاونت با همکاری کارگروهی متشکل از نمایندگان علمی معاونت سازمان بازرسی کل کشور پژوهشگاه قوه قضاییه و دبیرخانه مرجع ملی کنوانسیون مبارزه با فساد بر محور سرفصلهای عمومی و اختصاصی تهیه و به صورت سالانه به روز رسانی می‌شود.
تبصره- معاونت می‌تواند برای تهیه محتواهای آموزشی از ظرفیت دیگر دستگاههای نظارتی مانند دیوان محاسبات کشور، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و مراکز علمی و پژوهشی مرتبط دعوت به همکاری نماید.
ماده ۱۰- سرفصلهای عمومی مشترک برای قضات رسیدگی کننده به جرایم موضوع آیین‌نامه در دادسرا و دادگاه از قبیل زیر می‌باشد:
الف – مفهوم فساد، انواع فساد، حدود و خلأهای فساد؛
ب- آشنایی با روشهای پیشگیری از فساد تشخیص مصادیق تعارض منافع و عدم شفافیت و راهکارهای مقابله با آن؛
پ- آشنایی با نحوه به کارگیری سامانه های مرتبط با مقابله با فساد؛
ت- شیوه های به کارگیری ظرفیت نهادهای مردمی و جلب مشارکت عمومی در مقابله با فساد؛
ث- آشنایی با رویه های قضایی مطلوب داخلی و فراملی در جرایم فساد؛
ج – آشنایی با مشارکت معاونت و سببیت در جرایم سازمان یافته فساد.
ماده ۱۱- سرفصلهای اختصاصی برای قضات رسیدگی کننده به جرایم موضوع آیین‌نامه در دادسرا از قبیل زیر می‌باشد:
الف- قوانین و مقررات و رویه های صیانت از حقوق عامه در مقابله با فساد؛
ب – بهره گیری از سازکارهای پیشگیرانه در مقابله با فساد از جمله مدیریت تعارض منافع و ارتقا شفافیت؛
پ- ساز کارهای فنی کشف و تعقیب و تحقیق در جرایم فساد؛
ت- شیوه‌های حمایت از افشاگران، گزارشگران و شهود و قربانیان جرایم فساد؛
ث- قوانین و مقررات داخلی مرتبط با فساد و حدود صلاحیت ضابطان خاص و عام مربوط؛
ج- نحوه همکاری های قضایی بین المللی و درخواستهای معاضدت قضایی شناسایی و اجرای احکام خارجی.
ماده ۱۲ – سرفصلهای اختصاصی برای قضات رسیدگی کننده به جرایم موضوع آیین‌نامه در دادگاه از قبیل زیر می‌باشند:
الف – سازکارهای تعیین تکلیف عواید ناشی از جرایم فساد؛
ب – نحوه جبران خسارت قربانیان جرایم فساد؛
پ – تبیین و شناخت قواعد حاکم بر مرور زمان در جرایم فساد در پرونده های فراملی؛
ت- معیارها و الگوهای جابجایی بار اثبات قراین و امارات در جرایم فساد؛
ث- انواع جرایم قانونی مرتبط با فساد و دلایل قرائن و امارات اثباتی آن و محرومیتها و مجازات های قانونی و اشخاص مشمول محرومیت موصوف؛
ج – سازکارهای استرداد فراملی اموال و عواید ناشی از جرایم فساد.
تبصره- علاوه بر سرفصلهای فوق معاونت نسبت به طراحی برنامه ریزی و برگزاری دوره های آموزشی حضوری یا غیر حضوری برای دانشهای بین رشته‌ای قضات رسیدگی کننده به پرونده های موضوع آیین‌نامه از قبیل آشنایی با حقوق مالیاتی گمرکی پولی و بانکی معادن بازار سرمایه اراضی محیط زیست، غذا و دارو و معاملات دولتی متناسب با حدود صلاحیت شعب تخصصی موضوع آیین‌نامه اقدام می نماید.
ماده ۱۳ – سازکارهای آموزش شامل بازه های زمانی آموزشهای ادواری، نحوه اعطای گواهی های آموزشی، تعیین حداقل ساعات آموزشی و پایش کفایت و کارآمدی آموزش از وظایف معاونت می‌باشد.
ماده ۱۴- معاونت با همکاری پژوهشگاه قوه قضاییه دانشگاه علوم قضایی و دبیرخانه مرجع ملی کنوانسیون مبارزه با فساد نسبت به طراحی دوره های تحصیلات تکمیلی مربوط و شناسایی قضات متقاضی و همکاری با آنان برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر یا تصویب دوره های آموزشی یا مأموریتهای آموزشی داخلی و فراملی که با هدف تربیت قضات متخصص در امر مبارزه با فساد و ارتقاء سلامت اداری راه اندازی می‌شود تمهیدات لازم را تدارک می‌نماید.
ماده ۱۵- دادستانی کل کشور با همکاری معاونت و مراجع ذی صلاح مرتبط با ضابطان قضایی تدابیر لازم را جهت آموزش تخصصی آنان در کشف جرایم موضوع این قانون و تعقیب مجرمان اتخاذ می‌کند.
فصل چهارم – سایر مقررات
ماده ۱۶- مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه زمینه ثبت و ارجاع پرونده های موضوع آیین‌نامه را برای هر یک از شعب تخصصی و نیز سایر امکانات سخت افزار و نرم افزاری متناسب با شعب و مجتمع تخصصی با توجه به عناوین اتهامی موضوع آیین‌نامه را فراهم می آورد.
ماده ۱۷- قضات موضوع این آیین‌نامه از تعداد لازم کارمند دفتری، دسترسی به تجهیزات الکترونیکی، اطلاعات و الزامات مکفی جهت رسیدگی سریع و موثر به پرونده های مربوط برخوردار می‌باشند.
ماده ۱۸- معاونت مالی، پشتیبانی و امور عمرانی قوه قضاییه نسبت به تأمین اعتبارات مورد نیاز اجرای آیین‌نامه اقدام لازم به عمل می آورد.
ماده ۱۹ – دستورالعمل نحوه جبران خدمات قضات موضوع این آیین‌نامه ظرف سه ماه پس از ابلاغ آیین‌نامه توسط معاونت با همکاری معاونتهای مالی پشتیبانی و امور عمرانی و راهبردی قوه قضاییه تهیه می‌شود و به تصویب رئیس قوه قضاییه می‌رسد. این آیین‌نامه در ۱۹ ماده و ۳ تبصره توسط وزیر دادگستری تهیه و در تاریخ ۱۴۰۳/۴/۶ به تصویب رئیس قوه قضاییه رسید و از تاریخ تصویب لازم الاجرا است.
غلامحسین محسنی اژیه
