شماره دادنامه: ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۲۲۱۶۶۶۷
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۳/۹/۱۳
شماره پرونده: ۰۱۰۶۲۵۰
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای علی دهقان بنادکی
طرف شکایت: دانشگاه علامه طباطبایی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند یک ماده ۱۶ از شیوه‌نامه نظارت بر اجرای دوره دکتری آموزشی- پژوهشی مصوب ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ شورای دانشگاه علامه طباطبایی
گردش کار:
شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند یک ماده ۱۶ از شیوه‌نامه نظارت بر اجرای دوره دکتری آموزشی- پژوهشی مصوب ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ شورای دانشگاه علامه طباطبایی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«مطابق جزء ۴ بند (ب) ماده ۲ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری «تعیین ضوابط، معیارها و استاندارهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی» در حیطه صلاحیت وزارت علوم است. در همین راستا، آیین‌نامه آموزشی دوره دکتری در تاریخ ۱۳۹۸/۸/۸ به تصویب شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی وزارت مذکور رسیده و در تاریخ ۱۳۹۴/۱۱/۲۴ اصلاح گردیده است.
ماده ۱۹ آیین‌نامه اخیرالذکر مقرر می‌دارد «دانشجو پس از تدوین رساله به شرط کفایت دستاوردهای علمی و چاپ یک مقاله علمی- پژوهشی مستخرج از رساله، با تأیید استاد/ استادان راهنما مجاز است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند» که مستند به دادنامه شماره ۱۲۶۸ [۹۹۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۲۸۶] مورخ ۱۳۹۹/۱۰/۹ هیات عمومی دیوان عدالت اداری، اخذ پذیرش مقاله در این موارد کفایت می کند. لذا شرط چاپ مقاله ذیل ماده ۱۲ شیوه‌نامه (کاربرگ ۸) نیز باطل است. در ماده ۲۰ این آیین‌نامه آموزشی دوره دکتری نیز نحوه ارزشیابی نمره رساله دکتری را بر مبنای نمره ۲۰ اعلام نموده است. با توجه به این که اختیارات و وظایف دانشگاه ها در حوزه امور آموزشی و پژوهشی دوره دکتری در ماده ۲۳ آیین‌نامه تعیین شده و نظر به این که هیچ گونه اختیاری به دانشگاه ها در اختصاص بخشی از نمره رساله به چاپ یا اخذ پذیرش مقاله اعطا نشده، لذا کسر نمره رساله به دلیل عدم چاپ مقاله خارج از حیطه صلاحیت های دانشگاه است.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره ۱۰۶۰۸۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۶۰۸ مورخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ بخشی از مفاد دستورالعمل، اختصاص بخشی از نمره رساله به دستاوردهای پژوهشی مستخرج موضوع مصوبات شماره ۱۱۵ و ۱۲۲ دانشگاه پیام‌نور را خارج از حیطه صلاحیت های این دانشگاه تشخیص و ابطال نموده است.
بنابراین مفاد بند یک ماده ۱۶ شیوه‌نامه نظارت بر دوره دکتری آموزشی- پژوهشی به دلیل یکسان بودن موضوع و لزوم رعایت آن توسط سایر مراجع ذی‌ربط قابل ابطال است. لذا درخواست ابطال مصوبه مذکور از زمان تصویب را دارم.»
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
«شیوه‌نامه نظارت بر اجرای دوره دکتری آموزشی- پژوهشی مصوب ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ شورای دانشگاه علامه طباطبایی
در اجرای ماده ۱۴ آیین‌نامه دوره دکتری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب ۱۳۸۹/۸/۸ و به منظور نظارت بر اجرای دوره دکتری با هدف اثر بخشی برگزاری دوره دکتری آموزشی- پژوهشی در تربیت متخصصان مورد نیاز جامعه، شیوه‌نامه نظارت بر اجرای دوره دکتری آموزشی- پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی، براساس تعاریف به شرح ذیل ابلاغ می شود. توضیح این که شرایط پذیرش دانشجو همان شرایط مذکور در ماده ۳ آیین‌نامه دوره دکتری و دستورالعمل اجرایی آزمون ورودی دوره دکتری (Ph.D) است. دانشگاه نیز به منظور ارتقای علمی دوره دکتری، با هماهنگی سازمان سنجش آموزش کشور، می تواند شرایط اختصاصی خود را براساس سند راهبردی و به پیشنهاد معاونان آموزشی و پژوهشی دانشگاه پس از تصویب در شورای دانشگاه اعلام نماید.
……………………….
ماده ۱۶- درجه رساله
درجه رساله به شرح جدول ذیل براساس نحوه عملکرد دانشجو در طی دوران پژوهش به شرح ذیل تعیین می‌گردد:
۱۶-۱. مقاله اضافه چاپ شده برمقاله موظف دانشجو (مقاله مربوط به مجوز دفاع) مرتبط با رساله حداکثر یک نمره که نوع نمایه یا علمی – پژوهشی بودن آن توسط معاون پژوهشی دانشکده/ پردیس پیش از جلسه دفاع نهایی تعیین و توسط کمیته داوران درجلسه دفاع نهایی به شرح ذیل تعیین و درکاربرگ شماره ۱۳ درج می‌گردد:
الف- مقالات علمی- پژوهشی بودن یا نمایه شده ISI یا Scopus معتبر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حداکثر یک نمره
ب- مقالات نمایه شده غیر ISI یا Scopus معتبر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مقالات نمایه شده علمی- ترویجی حداکثر نیم نمره برای هر مقاله
…………………….
این دستورالعمل در ۱۷ ماده و ۲۴ تبصره در جلسه مشترک مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۱ شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه و شورای پژوهشی دانشگاه تأیید و در جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ شورای دانشگاه تصویب شده است و برای دانشجویان دوره دکتری ورودی نیم سال اول تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۵ به بعد لازم الاجرا است و برای دانشجویان ورودی سال تحصیلی ۱۳۹۳-۱۳۹۴ از ماده ۹ به بعد لازم الاجرا است. “
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس دانشگاه علامه طباطبایی به موجب لایحه شماره ۱/۰۱/۳۹۰ مورخ ۱۴۰۱/۱۱/۰۵ توضیح داده است که:
“۱- مصوبه معترضٌ عنه مصوب سال ۱۳۹۴ است.
۲- در این مصوبه مطابق رویه غالب دانشگاه های کشور و نیز مطابق استجازه وزارت عتف، سقف نمره رساله عدد ۱۹ تعیین شده و یک نمره دیگر به وجود مقاله‌ای علمی- پژوهشی افزون بر آن چه برای دفاع و تسویه نیاز است اختصاص داده شد.
۳- هیات عمومی دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره ۱۰۶۰۸ [۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۶۰۸] مورخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ بخشی از مفاد دستورالعمل اختصاص بخشی از نمره رساله به دستاوردهای پژوهشی مستخرج موضوع مصوبات شماره ۱۱۵ و ۱۲۲ دانشگاه پیام‌نور را خارج از حیطه صلاحیت های این دانشگاه تشخیص و ابطال نموده است.
۴- دانشگاه علامه نیز به مجرد اطلاع از رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری، اقدام به اصلاح شیوه‌نامه فوق‌الذکر نمود.
۵- اصلاح شیوه‌نامه اما باید به گونه ای صورت می گرفت که موجب تشتّت در امور اداری و آموزشی دانشگاه نمی گردید از این رو دانشگاه در زمان اصلاح بازه ای را مدنظر داشت که تنها شامل دانشجویان دکتری داخل در سنوات مجاز می شد. بنابراین در اصلاح شیوه‌نامه سال تحصیلی ۱۳۹۷ را مبنا قرار داده و مقرر نمود که تنها ورودی های سال ۱۳۹۷ به بعد مشمول اصلاح اخیر خواهند شد.
۶- در این خصوص آن چه محل ابهام است این که شیوه‌نامه نظارت بر دوره دکتری آموزشی- پژوهشی مصوب شورای دانشگاه علامه طباطبایی که تصویب آن به سال ۱۳۹۴ باز می‌گردد باید از چه تاریخی اصلاح گردد که منشاء تشتّت در امور اداری و آموزشی این دانشگاه قرار نگیرد؟ اگر این اصلاح و تأثیر گذاری آن را به سال تصویب شیوه‌نامه (۱۳۹۴) تسرّی دهیم بسیاری از فرآیندهای آموزشی و مدارک صادره در گذشته با چالش و از هم گسیختگی رو به رو خواهد شد. مع‌الوصف؛ صدور حکم شایسته مورد استدعاست.»
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۳/۹/۱۳ با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
اولاً براساس جزء (۴) بند (ب) ماده ۲ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال ۱۳۸۳، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته‌ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از مأموریت های اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای مأموریت ها و اختیارات فوق، آیین‌نامه دوره دکترا (Ph.D) در جلسه ۷۷۵ مورخ ۱۳۸۹/۸/۸ به تصویب شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی رسیده است.
ثانیاً هیات داوران، اعضای هیات علمی یا افراد متخصص دارای صلاحیت دانشگاهی هستند که برای ارزیابی کیفی رساله دوره دکتری تخصصی مطابق دستورالعمل اجرایی مصوب دانشگاه انتخاب می‌شوند و به موجب ماده (۸) آیین‌نامه آموزشی دوره دکترا: «دانشجو پس از تدوین رساله و تأیید استاد راهنما و به شرط کفایت دستاوردهای علمی رساله (چاپ حداقل یک مقاله برای دانشجویان در شیوه آموزشی – پژوهشی و دو مقاله برای دانشجویان شیوه پژوهشی در مجلات علمی – پژوهشی دارای نمایه معتبر بین‌المللی و همچنین در شیوه پژوهشی، باید استاد راهنما، مسیولیت کفایت کار انجام شده دانشجو را برای پاسخگویی به کارفرما یا دستگاه اجرایی بپذیرد)، موظّف است در حضور هیات داوران از رساله خود دفاع کند» و در عین حال مستفاد از دادنامه شماره ۹۹۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۲۸۶ مورخ ۱۳۹۹/۱۰/۹ هیات عمومی دیوان عدالت اداری، اخذ پذیرش مقاله کفایت می‌کند.
به علاوه تبصره (۲) ذیل همین ماده نیز مقرر می‌دارد: «نحوه تشکیل و شرح وظایف هیات داوران، چگونگی دفاع از رساله و احراز کفایت دستاوردهای علمی رساله تابع دستورالعملی است که به تصویب شورای مؤسسه رسیده باشد» و مستنبط از ماده (۸) و تبصره (۲) ذیل ماده این است که ارزشیابی کیفی رساله از اختیارات هیات داوران بوده و مطابق ماده (۹) آیین‌نامه یادشده به یکی از دو صورت قبول (در یکی از سطوح عالی، بسیار خوب، خوب) و غیر قابل قبول تعیین می‌شود و از این رو چاپ مقاله، شرط دفاع از رساله دکتری بوده و تخصیص بخشی از نمره‌ی رساله به مقاله اضافه چاپ شده بر مقاله موظّف دانشجو (مقاله مربوط به مجوز دفاع) مرتبط با رساله، برخلاف مقررات مندرج در آیین‌نامه آموزشی دوره دکترا است و در واقع حسب ماده (۱۳) آیین‌نامه دوره دکترا، دانشگاه علامه طباطبایی باید در تدوین و تصویب شیوه‌نامه اجرایی نظارت بر اجرای مفاد آیین‌نامه مذکور، اصول و ضوابط اصلی دوره دکتری مندرج در آیین‌نامه را رعایت نماید.
بنا به مراتب فوق که در رای شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۰۶۰۸ مورخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز منعکس شده، بند (۱) ماده (۱۶) کاربرگ شماره ۱۳ از شیوه‌نامه نظارت بر اجرای دوره دکتری آموزشی – پژوهشی مصوب ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ شورای دانشگاه علامه طباطبایی که ارزیابی رساله دکتری را از ۱۸ در نظر گرفته، خارج از حدود اختیارات مرجع وضع آن بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال می‌شود. این رای براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
احمدرضا عابدی – رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
