ابطال مقرره امکان ثبت نام دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان بدون شرکت در آزمون پایه دهم

تاریخ دادنامه: ۵/۲/۱۴۰۲      شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۰۲۴۰۰۵۴    شماره پرونده: ۰۰۰۱۱۵۸

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: خانم اکرم صالحی

طرف شکایت: وزارت آموزش و پرورش موضوع شکایت و خواسته: ابطال ردیف ۵ از جزء « (د ـ ۱) ضوابط و شرایط ثبت نام« ذیل بند (د) دستورالعمل آزمون های ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان سال تحصیلی ۱۴۰۱ ـ ۱۴۰۰ (موضوع ابلاغیه شماره۵۰۱/۱۰۴ مورخ ۱۹/۱۲/۱۳۹۹ رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان)

گردش کار

شاکی به موجب دادخواست و لایحه ارسالی ابطال ردیف ۵ از جزء « (د ـ ۱) ضوابط و شرایط ثبت نام« ذیل بند (د) دستورالعمل آزمون های ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان سال تحصیلی ۱۴۰۱ ـ ۱۴۰۰ (موضوع ابلاغیه شماره۵۰۱/۱۰۴ مورخ ۱۹/۱۲/۱۳۹۹ رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خالصه اعلام کرده است: “

موضوع مورد شکایت مغایر با بند ۹ اصل ۳ و اصل ۱۹ قانون اساسی می باشد با این توضیح که:

دانش آموزان پایه نهم تیزهوشان می توانند بدون شرکت در آزمون تنها با شرط معدل ۱۶ در پایه دهم تیزهوشان ادامه تحصیل دهند در حالی که داوطلبان عادی علاوه بر شرکت در آزمون می بایست شرط معدل ۱۹ نیز داشته باشند. این موضوع بی عدالتی فاحش است. دانش آموزانی که امسال بدون شرکت در آزمون در مدارس تیزهوشان مقطع متوسطه دوم پذیرش می شوند همان دانش آموزانی هستند که از راه آزمون شبهه ناک سال ۱۳۹۷ وارد مدارس سمپاد شده اند که اغلب تست های آن عینًا در کتاب های کمک آموزشی بازار وجود داشت و چون داوطلبان با یک آزمون ناصحیح سنجیده و پذیرش شده اند لازم است که هم اکنون در آزمون تیزهوشان پایه به آزمون پایه هفتم اکتفا نمود. با توجه به پذیرش بدون آزمون این دانش آموزان در پایه دهم نهم به دهم شرکت نمایند و نمی توان صرفًا مدارس استعدادهای درخشان، عمده ظرفیت این مدارس تکمیل می شود. ظرفیت بسیار کم باقی مانده به شکل تکمیل ظرفیت در اختیار سایر داوطلبان است. ممکن است ظرفیتی هم باقی نماند که برای آن آزمونـی برگزار شـود. مثل سال تحصیلـی ۱۳۹۶ ـ ۱۳۹۵ که تعـداد دانش آموز پایه نهم در مدارس استعدادهای درخشان تهران ۲۴۵۳ نفر بود در حالی که میزان ظرفیت پذیرش پایه دهم در مدارس استعدادهای درخشان ۲۰۷۰ نفر بود. در آن سال نه تنها هیچ داوطلب عادی به مدارس ورود پیدا نکرد، بلکه با اجرای سیاست غلط پذیرش بدون آزمون این مدارس با کمبود ظرفیت برای ۳۸۳ نفر مواجه شدند. همچنین با تأیید سازمان استعدادهای درخشان، آزمون تیزهوشان پایه ششم به هفتم در سال ۱۳۹۹ ۱۳ سوال غلط داشته است و در نتیجه افرادی که در آزمون تیزهوشان به خطا و ایراد در سال ۱۳۹۹ پذیرفته شدهاند در سال ۱۴۰۲ بدون آزمون مجدد به مدارس تیزهوشان مقطع متوسطه دوم راه پیدا میکنند در حالی که این موضوع مخالف صریح عدالت است.”

متن مقرره مورد شکایت

 “ضوابط و شرایط ثبت نام داوطلبان ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان

د ـ ضوابط و شرایط ثبت نام ………

۵ ـ «دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان مطابق ماده ۱۵ مصوبه ۱۶ جلسه کمیسیون شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ۴/۷/۱۳۹۷ می توانند بدون شرکت در آزمون در پایه دهم این مدارس ثبت نام کرده و ادامه تحصیل دهند.» “

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی، امالک و حمایت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره ۱۳۳۸۲۰/۸۱۰ ـ۱۰/۸/۱۴۰۰ توضیح داده است:

به منظور فراهم آوردن زمینه اجرای مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به ویژه تحقیق ویژگی های مدرسه در افق چشم انداز ۱۴۰۴ مبنی بر «دارا بودن ظرفیت پذیرش تفاوت های فردی، کشف و هدایت استعدادهای متنوع فطری و پاسخگویی به نیازها، علایق و رغبت دانش آموزان در راستای مصالح و چهارچوب نظام معیار اسلامی» و نیز رشد و شکوفایی استعدادهای دانش آموزان بر پایه تنوع استعدادها و توانمندی های جامعه نخبگانی، مندرج در چشم انداز (سند راهبردی کشور در امور نخبگان) دستورالعمل آزمون ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان به شماره ۵۰۱/۱۰۴ ـ۱۹/۱۲/۱۳۹۹ (که موضوع ابطال قرار گرفته)تصویب گردید.

 ایرادات شکلی:

۱ـ با ملحوظ نظر قرار دادن قاعده فقهی (البینه علی المدعی) و با عنایت به این مهم که مطابق بندهای (ت) و (پ) ماده ۸۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، در ابطال مصوبات می بایست حکم شرعی، مواد قانونی مغایر و خروج از اختیارات مقام تصویب کننده تصریح گردد، مع ذلک خواهان در تنظیم دادخواست وفق موازین یاد شده اقدام ننموده و بر همین اساس مطابق قسمت اخیر بند ۳ ماده ۸۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری صدور قرار رد دادخواست مشارالیها مورد تقاضاست.

۲ـ فحوای خواسته شاکی بیشتر از آن که درخواست ابطال باشد به طور غالب اعلام و ادعای تضییع حق فرزند است که رسیدگی به این موضوع داخل در صلاحیت شعب بدوی دیوان عدالت اداری می باشد.

دفاعیات ماهوی:

 ۱ـ شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۸۱۳ـ۱۷/۷/۱۳۹۷ اساسنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان مشتمل بر یک مقدمه، ۴ فصل، ۱۷ ماده و ۸ تبصره را تصویب نمود. این در حالی است که به موجب مصوبات شماره ،۳۸۸ ،۳۹۲ ،۳۹۳ ،۴۰۷ ،۴۰۸ ۴۰۹ ـ ۲۰/۸/۱۳۷۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص تعیین جایگاه، اهداف و وظایف شورای مزبور به عنوان مرجع عالی سیاستگذاری تعیین خط مشی، تصمیم گیری، هماهنگی و هدایت امور فرهنگی، آموزشی و پژوهشی کشور در چهارچوب سیاست های کلی نظام به صراحت تصمیمات و مصوبات آن شورا در حکم قانون شناخته شده است.

 ۲ـ برابر ماده ۶ و بندهای ۵ و ۷ ماده ۷ اساسنامه فوق الذکر، بررسی و تأیید مقررات و آیین نامه های خاص آموزشی و پرورشی مربوط به شناسایی و پرورش دانش آموزان صاحب استعدادهای برتر به ویژه مدارس استعدادهای درخشان و نیز نظارت بر حسن اجرای مفاد اساسنامه سازمان و برنامه های مصوب از وظایف هیأت امنای سازمان استعدادهای درخشان با ترکیب اشخاصی از جمله وزیر آموزش و پرورش، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و …. می باشد.

 ۳ـ سازمان مزبور در اجرای بند یکم ماده ۳ اساسنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، تبصره ۵ ماده ۱۶ آیین نامه دوره دوم متوسطه (مصوب جلسه ۹۳۲ شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ۱۷/۳/۱۳۹۵) و به استناد بند ۲ ماده ۴ کلیات نظام تربیت استعدادهای برتر در آموزش و پرورش مصوبه جلسه ۹۳۲ شورای عالی آموزش و پرورش، دستورالعمل آزمون ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان را تصویب نمود. بنابراین مقرره مزبور به صورت کاملا قانونی و توسط اشخاص ذیصلاح به تصویب رسیده است.

 ۴ـ به استناد بند سوم مصوبه سی امین جلسه هیأت امنای سمپاد (۱۷/۱۲/۱۳۹۹) دانش آموزان سال سوم راهنمایی مدارس سمپاد از شرکت در آزمون ورودی دبیرستان معاف شدند. لکن جهت تکمیل ظرفیت دبیرستان های استعدادهای درخشان (سمپاد)مقرر شد آزمون ورودی دوره متوسطه با حضور داوطلبان سایر مدارس و با ضوابطی که سمپاد اعلام میکند برگزار گردد.

 ۵ ـ به موجب کلیات نظام تربیت استعدادهای برتر در آموزش و پرورش (مصوب جلسه ۹۳۲ ـ ۱۷/۳/۱۳۹۵ شورای عالی آموزش و پرورش) شناسایی، تربیت و هدایت نظام مند دانش آموزان در مدارس استعدادهای درخشان از مهم ترین اهداف نظام تربیت استعدادهای برتر در آموزش و پرورش است. بنابراین اصل بر استمرار ارائه خدمات آموزشی و پرورشی و تلاش برای هرچه بیشتر شکوفا کردن استعدادهای برتر دانش آموزانی است که به عنوان استعداد برتر وارد مدارس سمپاد می گردد و نه انفکاک آنان از سیستم مزبور و سوق دادن به مدارس عادی.

 ۶ ـ بر اساس تبصره ۵ ماده ۱۶ آیین نامه آموزشی دوره دوم متوسطه مصوب نهصد و سی و دومیـن جلسه شـورای عالـی آموزش و پرورش، پذیـرش دانش آموز در مـدارس استعدادهای درخشان، تابع ضوابط و مقررات خاص و متفاوت از مدارس عادی می باشد. در تعقیب مطلب فوق به موجب تبصره ۳ ماده ۲۳ آیین نامه مارالذکر، انتقال دانش آموزان بین مدارس استعدادهای درخشان در صورت دارا بودن نمره آزمون ورودی در سطح حداقل نمره مدرسه مقصد و وجود ظرفیت خالی در آن مدرسه مجاز خواهد بود.

با توجه به اینکه در جابجایی داخلی بین مدارس سمپاد نمره و معدل تا سطح معینی مورد نیاز بوده، به طریق اولویت کسب چنین شاخص هایی جهت ورود مقدماتی به مدارس استعدادهای درخشان اجتناب ناپذیر می باشد و لذا به صرف عدم کسب نمره توسط برخی از دانش آموزان نمی توان قوانین و مقررات را نادیده گرفت. با اوصاف فوق و با توجه به اینکه اتخاذ تصمیم در خصوص شرکت دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان در آزمون ورودی پایه دهم مدارس بر اساس سیاست گذاری سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان بوده که در این راستا دانش آموزان پایه نهم مدارس سمپاد مطابق مصوبه هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در جلسه مورخ ۲۳/۱۰/۱۳۸۹ (سی امین و آخرین جلسه هیأت امنا) با داشتن شرایط لازم از شرکت در آزمون ورودی دبیرستان معاف می باشند. لذا با عنایت به ابالغ اساسنامه سازمان مصوب جلسه ۸۱۳ ـ ۱۷/۷/۱۳۹۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی، در خصوص تصمیم گیری پیرامون پذیرش دانش آموزان پایه نهم به دهم، دانش آموزانی که شرایط لازم مطابق ماده ۱۵ مصوبه شانزدهمین جلسه کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ۴/۷/۱۳۹۷ (حداقل معدل ۱۶) را کسب نکرده باشند، امکان ادامه تحصیل در مدارس دوره دوم متوسطه استعدادهای درخشان از آنان سلب خواهد شد. بنابراین نظر به این مهم که مطابق بند ۱ ماده ۱۲ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ رسیدگی به شکایات از مقررات دولتی، یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یاتجاوز و یا سوء استفاده از اختیارات یاتخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می شود. از جمله صلاحیت ها و وظایف هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است و نظر به اینکه در مانحن فیه هیچ گونه مغایرتی با شرع یا قانون یا عدم رعایت موارد ذکر شده در ماده پیش گفته مشاهده نگردیده، بنابراین رسیدگی و رد شکایت مورد استدعاست.

 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۵/۲/۱۴۰۲ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

 براساس بند ۹ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینهه ای مادی و معنوی از وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران است و مطابق اصل نوزدهم قانون اساسی، مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و به موجب اصل بیستم قانون اساسی، همه افراد مّلت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند. بنا به مراتب فوق و نظر به اینکه ردیف ۵ از جزء « (د ـ ۱) ضوابط و شرایط ثبت نام« ذیل بند (د) دستورالعمل آزمون های ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان سال تحصیلی ۱۴۰۱ ـ ۱۴۰۰ (موضوع ابلاغیه شماره۵۰۱/۱۰۴ مورخ ۱۹/۱۲/۱۳۹۹ رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان) با عنوان ضوابط و شرایط ثبت نام داوطلبان ورودی دبیرستان های دوره اول و دوم استعدادهای درخشان دائر بر امکان ثبت نام و ادامه تحصیل دانش آموزان پایه نهم مدارس استعدادهای درخشان بدون شرکت در آزمون پایه دهم، مصداق تبعیض ناروا و عدم ایجاد امکانات عادلانه برای آحاد مّلت است، بنابراین با بند ۹ اصل سوم و اصول نوزدهم و بیستم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می شود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری