تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۸/۳۰
شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۲۲۷۰۴۲۰
شماره پرونده: ۰۱۰۶۲۸۴
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
طرف شکایت: شورای اسلامی شهر سمنان
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده ۴۴ تعرفه عوارض و بهای خدمات شهرداری سمنان و سازمان‌های وابسته سال ۱۴۰۱
گردش کار:
سرپرست معاونت حقوقی، نظارت همگانی و امور مجلس سازمانی بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ۲۱۷۰۸۵ ـ ۱۹/۷/۱۴۰۱ اعلام کرده است:
“احتراماً مصوبات شورای اسلامی شهر سمنان از جهت انطباق با قانون در این سازمان مورد بررسی قرار گرفت که نتیجه آن به شرح ذیل جهت استحضار و اقدام شایسته قانونی اعلام می‌شود؛ به موجب ماده ۴۴ تعرفه سال ۱۴۰۱ شهرداری سمنان با عنوان «اماکن مذهبی» مصوب شده است: «احداث ساختمان صرفاً با کاربری مذهبی، برای مساجد و مصلی، امام زاده‌ها و تکایا و حسینه‌ها و مؤسسات (مذهبی فرهنگی) به انضمام کتابخانه و یا موزه و … در محوطه مساجد و بعد از تأیید شدن نقشه‌ها در صدور پروانه ساختمانی در سطح شهر مشمول پرداخت کلیه عوارض یا ضریب صفر می‌گردد. صدور پروانه مسکونی جهت خانه عالم تا ۱۰۰ مترمربع و سرایداری تا ۴۰ مترمربع و همچنین تجاری تا ۲ باب و ۱۰۰ مترمربع جهت تأمین هزینههای اماکن مذکور پس از موافقت مراجع ذیربط در محوطه مسجد یا حسینه، عوارض با ضریب صفر محاسبه می‌گردد.» این در حالی است که؛
اولاً ـ مطابق با تبصره ۳ ماده ۵۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده و نیز بند (ت) ماده ۲۳ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، کلیه قوانین و مقررات مربوط به اعطاء تخفیف یا معافیت از پرداخت عوارض یا وجوه به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها ملغی گردیده است.
ثانیاً ـ براساس تبصره ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، مساجد از پرداخت هزینههای عوارض ساخت و ساز صرفاً برای فضاهای اصلی معاف میباشند و این قاعده مشمول مصلی ـ امام زاده‌ها تکایا ـ حسینیه‌ها مؤسسات (مذهبی فرهنگی) به انضمام کتابخانه و یا موزه و … و خانه عالم ـ سرایداری و همچنین تجاری مساجد نمی‌شود. بنا به مراتب آن قسمت از ماده ۴۴ تعرفه سال ۱۴۰۱ شهرداری سمنان که فضاهای غیراصلی مسجد و حسینیه‌ها را از پرداخت هزینههای عوارض ساخت و ساز معاف نموده است مغایر با تبصره ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور و خارج از حدود اختیارات واضع تشخیص و ابطال آن در هیأت عمومی از تاریخ تصویب مورد تقاضا می‌باشد.”
متن مصوبه مورد شکایت به شرح زیر می‌باشد:
“تعرفه عوارض و بهای خدمات شهرداری سمنان و سازمان‌های وابسته سال ۱۴۰۱
ماده ۴۴: اماکن مذهبی
احداث ساختمان صرفاً با کاربری مذهبی در اراضی با کاربری مذهبی برای مساجد و مصلی، امام زاده‌ها و تکایا و حسینه‌ها و مؤسسات (مذهبی فرهنگی) به انضمام کتابخانه و یا موزه و …….. در محوطه مساجد و بعد از تأیید شدن نقشه‌ها در صدور پروانه ساختمانی در سطح شهر مشمول پرداخت کلیه عوارض یا ضریب صفر می‌گردد.
صدور پروانه مسکونی جهت خانه عالم تا ۱۰۰ مترمربع و سرایداری تا ۴۰ مترمربع و همچنین تجاری تا ۲ باب و ۱۰۰ مترمربع جهت تأمین هزینههای اماکن مذکور پس از موافقت مراجع ذیربط در محوطه مسجد یا حسینه، عوارض با ضریب صفر محاسبه می‌گردد.”
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس شورای اسلامی شهر سمنان به موجب لایحه شماره ۱۳۹۵/۱۵ ـ ۱۱/۱۰/۱۴۰۱ اعلام کرده است:
“بر اساس ماده ۴۴ تعرفه عوارض سال ۱۴۰۱ شهرداری سمنان «احداث ساختمان با کاربری مذهبی برای مساجد و مصلی، امام زاده‌ها، تکایا و حسینیه‌ها و مؤسسات (مذهبی و فرهنگی) به انضمام کتابخانه‌ها و یا موزه و … در محوطه مساجد و بعد از تأیید شدن نقشه‌ها در صدور پروانه ساختمانی در سطح شهر مشمول پرداخت عوارض و با ضریب صفر می‌گردد.» صدور پروانه مسکونی جهت خانه عالم تا ۱۰۰ مترمربع و سرایداری تا ۴۰ مترمربع و همچنین تجاری تا ۲ باب و ۱۰۰ مترمربع جهت تأمین هزینههای اماکن مذکور پس از موافقت مراجع ذیربط در محوطه مسجد یا حسینیه «درون مسجد» عوارض ضریب صفر محاسبه می‌گردد. همانطور که ملاحظه می‌فرمایند احداث ساختمان با کاربری مذهبی در اراضی کاربری مذهبی برای مساجد و مصلی و تکایا و حسینیه و مؤسسات مذهبی و فرهنگی و کتابخانه فقط در محوطه‌های مسجد نه خارج از آن و آن هم به شرط تأیید نقشه‌ها مشمول پرداخت عوارض با ضریب صفر گردیده است. شایان ذکر است بناهای مذکور احداث شده در اراضی داخل محدوده مسجد که عملکرد آن‌ها تحت نظارت هیأت امنای مسجد می‌باشد مشمول ماده ۴۴ تعرفه عوارض سال ۱۴۰۱ گردیده است. قانون‌گذار به منظور ترغیب در توسعه اماکن مذهبی و فرهنگی و تشویق و جذب جوانان و نوجوانان به مساجد و اماکن مذهبی اهمیت خاصی قائل شده است و به همین جهت در بند (ث) شق ۴ ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه‌های کشور مصوب ۱۰/۱۱/۱۳۹۵ مقرر گردیده به منظور توسعه فضاهای مذهبی و فرهنگی و بهره‌گیری بهینه از اماکن مذهبی و تثبیت جایگاه مسجد به عنوان اصلی ترین پایگاه عبادی ـ تربیتی ـ سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی اقدامات لازم صورت پذیرد و بند یک شق (ث) ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه وزارت راه و شهرسازی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و شهرداری‌ها را موظف نموده در طراحی و اجرای طرح‌های جامع تفصیلی شهری و هادی روستایی و شهرک‌ها و شهرهای جدیدالاحداث مسجد و خانه عالم در جوار مساجد جهت استفاده امام جماعت همان مسجد پیش‌بینی کند و پس از آماده‌سازی بدون دریافت هزینه و با حفظ مالکیت عمومی در اختیار متقاضیان احداث مسجد قرار دهد. بنابراین ماده ۴۴ تعرفه عوارض سال ۱۴۰۱ شهرداری سمنان در راستای اجرای مقررات مذکور بوده مضافاً در ماده مذکور قید گردیده که احداث بناهای ذکر شده فقط در محوطه مساجد مجاز است و احداث بنا در خارج از محوطه مساجد مشمول تعرفه ماده ۴۴ نخواهد شد.
سازمان بازرسی کل کشور در قسمتی دیگر از متن دادخواست در اثبات ادعای مطروحه به بند (ت) ماده ۲۳ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور اشاره نموده که در بند مذکور هرگونه تخفیف و بخشودگی عوارض شهرداری‌ها توسط دولت ممنوع گردیده در حالی که شهرداری‌ها سازمان‌های دولتی به شمار نمی‌آیند. لذا رد دادخواست تقدیمی سازمان بازرسی کل کشور مورد استدعاست.”
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۸/۳۰ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
الف. به موجب تبصره ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال ۱۳۹۵: «مساجد از پرداخت هزینههای عوارض ساخت و ساز صرفاً برای فضاهای اصلی معاف میباشند» و بر همین اساس بند اول ماده ۴۴ تعرفه عوارض محلی سال ۱۴۰۱ شهرداری سمنان که به تصویب شورای اسلامی این شهر رسیده و براساس آن مقرر شده است: «احداث ساختمان صرفاً با کاربری مذهبی در اراضی با کاربری مذهبی برای مساجد و مصلی، امامزاده‌ها و تکایا و حسینیه‌ها و مؤسسات مذهبی و فرهنگی به انضمام کتابخانه و یا موزه و… در محوطه مساجد و بعد از تأیید شدن نقشه‌ها در صدور پروانه ساختمانی در سطح شهر مشمول پرداخت کلّیه عوارض با ضریب صفر می‌گردد»، با تبصره ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مغایرت دارد و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال می‌شود.
ب. با عنایت به اینکه در بند ۹ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عـادلانه برای همه در تمام زمینه‌های مادی و معنوی تأکید شده و در آرای متعدد هیأت عمومی دیوان عدالت اداری از جمله رأی شماره ۶۲۵ مورخ ۷/۴/۱۴۰۱ این هیأت، اعطای تخفیف و یا معافیت از پرداخت عوارض یا موارد مشابه آن توسط شوراهای اسلامی شهر مغایر با قانون و خارج از حدود اختیار اعلام شده است، بنابراین بند دوم ماده ۴۴ تعرفه عوارض محلی سال ۱۴۰۱ شهرداری سمنان که براساس آن مقرر شده است: «صدور پروانه ساختمانی جهت خانه عالم تا ۱۰۰ متر مربع، سرایداری تا ۴۰ متر مربع، تجاری تا ۲ باب و ۱۰۰ متر مربع جهت تأمین هزینههای اماکن مذکور پس از موافقت مراجع ذیربط در محوطه مسجد یا حسینیه عوارض با ضریب صفر محاسبه می‌گردد»، از این جهت که محاسبه عوارض پذیره با ضریب صفر از مصادیق تخفیف در عوارض است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال می‌شود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۰/۲/۱۴۰۲ ) در رسیدگی و تصمیم‌گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین
