تحلیل کلی سؤالات درس آیین دادرسی کیفری آزمون وکالت ۱۳۹۷
به قلم دکتر بهداد کامفر
✍🏻 بهداد کامفر*
غرض از نگارش این سطور نقدی بر پرسش‌های درس آیین دادرسی کیفری در آزمون وکالت اخیر است که ذیلاً به بررسی آن می‌پردازیم:
در نگاهی کلی می توان سؤالات درس آیین دادرسی کیفری را در آزمون اخیر همچون سنوات گذشته (یعنی پس از تصویب قانون جدید) ساده و تا حدّی مبتنی بر محفوظات داوطلبان دانست که این شیوه برای نخستین سال پس از تصویب قانون یا نهایتاً سال دوم قابل توجیه می‌نمود، اما با گذشت قریب به پنج سال از تصویب قانون و تدریس و قلمفرسایی در این حوزه طرح سؤالاتی از این دست، منطقی به نظر نمی‌رسد و برآیند این رویه آن است که داوطلبان با نگاهی گذارا بر متن قانون، آمادگی حداکثری (ونه حداقلی!) برای پاسخ به سؤالات این درس داشته باشند که تالی فاسد آن بی‌توجهی به درسی است که اتفاقاً در حوزه عملی به غایت پویا و کارآمد است و حتی با توفیق در این آزمون نیز آنان را در بدو کارآموزی با سردرگمی و پرسش‌هایِ فراوانِ بدون پاسخ مواجه می‌سازد.
جالب‌تر آن است که از سال ۱۳۹۲ تا کنون هیأت عمومی دیوان عالی کشور در رابطه با ابهامات قانونی در امور کیفری بیست و سه رأی وحدت رویه صادر نموده است که به ندرت در آزمون وکالت (نه سایر آزمون‌ها) مورد توجه قرار گرفته اند.
در هرحال امسال حتی داوطلبان نیز بر این باور بودند که قانون جدید ظرفیت بالاتری برای طرح سؤالات مفهومی و کاربردی دارد که سؤالات مطروحه نه تنها انتظار صاحب‌نظران که حتی توقّع دارطلبان را هم برآورده نساخت و بسیاری از داوطلبان زحمتِ بیش خود را ثمره‌ای ناچیز دیدند.
به نظر می‌رسد این امر حتّی با انصاف و عدالت نیز هم‌سویی نداشته باشد چرا که شخصی با خواندن چند تست در ماه آخر و نهایتاً روخوانی برخی مواد قانون، به همان نتیجه‌ای می‌رسد که شخص دیگر مدّت‌ها در این زمینه به مطالعه پرداخته و چه بسا برگ برنده خود را در مقایسه با سایرین در همین مطالعه عمیق و دقیق می‌داند.(هرچند که به یقین این گروه ره به عبث نپاییده و ماحصل زحمات خود را در آتیه و در عرصه عملی خواهند دید.)
فارغ از سهل یا دشواری سؤالات، به نظر می‌رسد تعادل در طرح سؤال از فصول مربوطه نیز تا حد زیادی مورد توجهی قرار گرفت که این نیز با عدالت آموزشی ناسازگار است؛ چراکه بخش مهم و قابل توجهی از فرایند دادرسی در دادسرا اتفاق می‌افتد، در حالیکه از کل فرآیند تعقیب و تحقیق تنها پنج سؤال طرح شده و سایر سؤالات به بخش محاکم ( بدوی و تجدیدنظر) اختصاص یافته که چندان قابل توجیه به نظر نمی‌رسد زیرا یکی از اصول اولیه در طرح سؤالات رعایت پراکندگی سؤالات است.
بی‌توجهی به بخش‌های جدید قانون که در سال ١٣٩٣ به قانون الحاق گردید نیز از دیگر ایرادات آزمون محسوب می‌شود، خاصه آنکه تعداد زیادی از داوطلبان به دلیل هراس از احتمال سؤال از مباحثی نظیر دادرسی نیروهای مسلّح، دادرسی اشخاص حقوقی، رایانه‌ای و… وقت بسیاری را صرف این مباحث می‌کنند که البته نادرست به نظر نمی رسد. علی‌ای‌حال شایسته است هیأت طراحان در طرح سؤالات آتی رویه خود را تغییر داده و با طرح چند سؤال مفهمومی (ونه صرفاً ظاهر قانون) داوطلبان را به چالش بیشتری بکشند، زیرا تفکر غالب داوطلبان بر ساده‌انگاری سؤالات آیین دادرسی کیفری است و برایشان به یقین تبدیل شده و به نظر می‌رسد با استصحاب وضع سابق، قانون آیین دادرسی کیفری را به یک سو نهاده تا با مطالعه سطحی مواد در ماه آخر (و حتّی هفته آخر!) حاجت‌روا شوند.
* دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، وکیل دادگستری و مؤلف کتب حقوقی
طراحان سوالات آزمون وکالت نمیدونن به ساز کی جلو برن، اگه مفهومی و کیس بدن داد همه درمیاد که ای هوااااااررررر، کانون داره بهمون ظلم میکنه، شما هم که اینجور میفرمایید، البته من خودم وکیلم و با نظر شما صددرصد موافقم، و هرچه سوالات مفهومیتر و چالش برانگیزتر باشه، بهتر میتونه داوطلبان باسواد رو سنجش کنه، ولی حیف که دیواری از دیوار کانون کوتاهتر نیست و همینجورشم همه از سخت بودن آزمون مینالن و کانون رو انحصار طلب و …. خطاب میکنن، والله اعلم
حکایت اینه که میگن سواره از پیاده خبر نداره، مصداق حال شما دوست عزیزه، برادر من هر کاری و هر شغلی مستلزم تجربه و اندوخته از اهلشه اونم به مرور زمان، بنده خودم وکیل هستم ولی به جرأت میتونم بگم نسبت به اون زمانی که رقابت میکردیم برای قبولی آزمون وکالت، ذهنمون بیشتر معطوف بود به حفظ کردن مطالب و کسب درصد بالا ، فیلتر آزمون وکالت به تنهایی تضمینی بر ورود یک وکیل موفق نیست، وکیل خوب وکیلی هسش که کارنامه شغلی خوبی داشته باشه اونم با صبر و تحملو تلاش و کسب تجربه در کار، باید کمی شرایط دوستانی که پشت این آزمون موندن رو درک کرد، انصافا سوالات سال های اخیر به مراتب نسبت به ۵ سال پیش سنگین تر چالشی تر و وقت گیر تر شده… با آرزوی کسب بهترین نتیجه برای خواهر و برادران عزیز
۲۳ رای وحدت رویه در مورد دادرسی کیفری!!!!!!!!!!!!!!!!!!