دستورالعمل اجرایی طرح «هر مسجد یک حقوقدان»
مصوب ۹۸/۷/۷ معاونت فرهنگی قوه قضاییه
مقدمه
در راستای تحقق اهداف سیاستهای کلی قضایی و اجرایی نمودن بیانات مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در زمینه ارتقای سواد حقوقی و قضایی جامعه و تأکیدات ریاست محترم قوه قضایی بر گسترش میزان مشاوره‌های حقوقی در جامعه با هدف آشنا کردن مردم با حقوق و وظایف خود، ترویج فرهنگ قانون گرایی و مقابله با فرهنگ قانون گریزی و قانون ستیزی و همچنین آشنایی جامعه از قوانین و کارکردهای دستگاه قضایی درجهت تسهیل ارتباط آنها با دستگاه و نهایتاً افزایش کارآمدی نظام در عرصه قضایی و ارتقای عدالت، کاهش مشکلات مردم و افزایش صلح و سازش،طرح (هر مسجد یک حقوق دان) و دستورالعمل اجرایی آن تهیه شده است.
اجرای موفق طرح، نیازمند بهره گیری از همه ظرفیت‌های فرهنگی کشور در تعامل با نهادهای فرهنگ ساز و اثرگذار؛ همچنین شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و کانون فرهنگی مساجد با محوریت مساجد و مصلاهای سراسر کشور که با مشارکت مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه، سازمان بسیج حقوق دادنان و اتحادیه کانون وکلاء دادگستری و سایر بخش‌های ذیربط می‌باشد و ارایه مشاوره‌های حقوقی گسترده به صورت رایگان اجرایی می‌گردد.
ماده ۱- اهداف
۱-رشد و ارتقای فرهنگ حقوق مردم و آشنا کردن آنان با حقوق و وظایف شهروندی؛
۲-فرهنگ سازی در زمینه چگونگی مراجعه به دستگاه قضایی و استیفای حقوق فردی و اجتماعی ؛
۳-صلح و سازش و حل اختلافات و دعاوی؛
۴-ارتقای فرهنگ قانون گرایی؛
۵- زمینه سازی برای تحکم بنیان خانواده وکاهش طلاق؛
۶-کاهش حجم پرونده‌های وارد شده به دستگاه قضایی با اولویت ده موضوع اول اتهام و خواسته؛
۷- افزایش اعتماد عمومی به دستگاه قضایی و ارتقاضی جایگاه اثر بخش دستگاه قضایی و متصدیان امر قضا در میان مردم؛
ماده ۲- محل اجرای برنامه
۱-کلیه مساجد سراسر کشور ؛
۲-مصلاهای نماز جمعه سراسر کشور؛
۳-بقاع متبرکه و امام زادگان؛
ماده ۳- جامعه هدف و دامنه فعالیت برنامه
۱-کلیه نمازگزاران مساجد و مصلاهای سراسر کشور و زائران بقاع متبرکه؛
۲-کلیه مراجعان مردمی به مساجد جهت اخذ مشاوره حقوقی و ملاقات با مشاوران و کارشناسان حقوقی.
ماده ۴- محورهای ارایه مشاوره حقوقی
۱-صلح و سازش در اختلافات و دعاوی؛
۲-رعایت حقوق دیگران و حقوق شهروندی مبتنی بر مبانی اسلامی؛
۳-نحوه طرح صحیح خواسته یا دادخواست و فرایند دادرسی در قوه قضاییه؛
۴-مشاوره حقوقی در انعقاد قراردادها و انجام هر عمل حقوقی مانند خرید و فروش املاک و …؛
۵-مشاوره حقوقی به صاحبان کسب و کارها جهت پیگیری امور حقوقی مربوط به اختلافات مالیاتی ،اداری و …؛
۶-مشاوره در موضوعات کیفری،حقوقی،به ویژه خانواده حسب نیاز مراجعه کننده؛
۷- آشنا سازی با قوانین و مقررات حقوقی و قضایی کاربردی.
ماده ۵- ترکیب مشاورین حقوقی
۱-مشاور متخصص در امور کیفری؛
۲-مشاور متخصص در امور حقوقی؛
۳-شاور متخصص در امور خانواده؛
ماده ۶- شورای راهبری مرکزی مشاوره حقوقی مساجد
به منظور نظارت بر فعالیت‌های شوراهای استانی و اتخاذ سیاستهای واحد و متمرکز و تعیین دستورالعمل‌های اجرایی، شورای راهبری مرکزی مشاوره حقوقی مساجد در معاونت فرهنگی قوه قضاییه با ترکیب زیر تشکیل می‌گردد:
۱-معاون فرهنگی قوه قضاییه (رئیس شورا)؛
۲-مدیر کل فرهنگ حقوقی و قضایی جامه (دبیر شورا)؛
۳-نماینده شورای سیاست گذاری ائمه جمعه؛
۴-رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد؛
۵- معاون فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیعات اسلامی؛
۶- معاون فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور؛
۷- رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور؛
۸-رئیس مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه؛
۹-مسوول سازمان بسیج حقوقدانان؛
۱۰- رئیس اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری؛
۱۱-رئیس کانون دادگستری مرکز؛
تبصره ۱: جلسات شورا با حضور ۵ نفر از اعضای فوق رسمیت می‌یابد و کلیه تصمیمات شورا با رای اکثریت حاضر در جلسات معتبر می‌باشد. درصورت برابری آرای موافق و مخالف در یکی از رای گیریها، نظر رئیس شورا به عنوان تصمیم شورا معتبر خواهد بود.
ماده ۷- وظایف شورای راهبری مرکزی
۱-تصویب سیاست ها، برنامه ها، آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی و شاخص‌های گزینش و ارزیابی مشاوران حقوقی؛
۲-بررسی چالش ها، موانع و مشکلات اجرایی و اتخاذ اصمیم در جهت برطرف نمودن آنها؛
۳-بررسی گزارش‌های ارائه شده در زمینه عملکرد شوراهای استانی و راهبردی فعالیت آنها؛
ماده ۸- شورای راهبری استانی مشاوره حقوقی مساجد
به منظور برنامه ریزی اجرایی، نظارت بر عملکرد مشاوران حقوقی، رسیدگی به شکایات و اعتراضات مردمی و هرگونه تخلف احتمالی صورت گرفته از جانب مشاوران و سایر بخش‌های ذیربط، ارائه گزارش چالش ها، موانع و مشکلات اجرایی طرح در هر استان، شورای راهبری مشاوره حقوقی استانی در دادگستری کل با ترکیب زیر تشکیل می‌گردد:
۱-معاون فرهنگی دادگستری استان؛
۲-نماینده امام جمعه استان؛
۳-رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد؛
۴-نماینده اداره کل تبلیغات اسلامی استان؛
۵-معاون فرهنگی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان؛
۶-مدیر کانون فرهنگی مساجد استان؛
۷-نماینده استانی مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه؛
۸-نماینده استانی سازمان بسیج حقوق دانان؛
۹- کانون وکلای دادگستری استان؛
۱۰- کانون خادمیاران حقوقی آستان قدرس رضوی (ع) در استان.
ماده ۹- شرح وظایف شورای راهبری استانی
۱-بررسی و تأیید صلاحیت‌های مشاورا حقوقی همکار در طرح ارایه مشاوره؛
۲- برنامه ریزی و هماهنگی جهت ارائه خدمات مشاوره حقوقی در مساجد؛
۳-نظارت بر عملکرد مشاوران و رسیدگی به تخلفات احتمالی؛
۴-برنامه ریزی جهت آموزش مشاوران حقوقی و برگزاری جلسات توجیهی طرح؛
۵-برگزاری جلسات هم اندیشی ائمه جماعت مساجد و مشاوران حقوقی؛
۶- نظر سنجی مستمر و ادواری از میزان رضایت خدمت گیرندگان از مشاوره حقوقی؛
۷-جمع آوری و ثبت و ضبط نتایج و تهیه گزارش تجارب حاصل از اجرای طرح مشاوره؛
۸- ارائه گزارش عملکرد به شورای راهبری مرکزی ؛
۹– تقدیر از مشاوران فعال در طرح مشاوره حقوقی رایگان در سطح استان.
ماده ۱۰- روش اجرایی
۱-اعلام فراخوان جذب مشاوران حقوقی داوطلب؛
۲-ثبت نام و بررسی صلاحیت‌های عمومی و تخصصی داوطلبان بر اساس دستورالعمل‌های مرتبط ؛
۳-تقسیم بندی و هدایت مشاوران بر اساس موضوعات تخصصی مشاوره ؛
۴-انجام آموزش‌های لازم در راستای سیاست ها، اولویت‌ها و ابعاد برنامه مشاوره حقوقی؛
۵-اعلام فهرست نهایی داوطلبان مورد تأیید به مساجد؛
۶- تدوین جدول زمان بندی برنامه ارایه مشاوره هر مسجد و تعیین مشاوران در بازه زمانی هر سه ماه؛
۷-انجام خدمات مشاوره حقوقی طبق برنامه زمانی و مطابق شرح وظایف ابلاغی
۸-نظارت، سنجش کیفیت و اثر بخشی بر اساس فرم‌های پیوست (۱و۲)؛
۹- اصلاح فهرست داوطلبان بر پایه نظارت‌های به عمل آمده ؛
۱۰- بازنگری در فرایند و شرایط اجرای طرح.
ماده ۱۱- نحوه اجرای برنامه مشاوره
الف)معاونان فرهنگی دادگستری استان
۱-محاسبه نیاز به مقدار مشاوره در سال بر پایه فرمول زیر:
(تعداد کل پرونده‌های وارده استان در سال قبل × ۲۰ دقیقه)
۲- بررسی و تأیید مصلاحیت داوطلبان ثبت نام شده؛
۳-ارائه آموزش‌های لازم در راستای سیاست‌ها، اولویت‌ها و ابعاد برنامه مشاوره حقوقی به داوطلبان مورد تأیید؛
۴- اعلام فهرست نهایی داوطلبان مورد تأیید به مساجد و نهادهای متولی امور مشاوران؛
۵-اصلاح فهرست داوطلبان بر پایه نظارت‌های به عمل آمده؛
۶-نظارت، سنجش کیفیت مو اثر بخشی برنامه مشاوره و میزان رضایت مراجعان بر اساس فرم‌های پیوست (۱و۲)؛
۷- بازنگری در فرایند و شرایط اجرای طرح و ارائه پیشنهاد به شورای راهبری استان و در صورت نیاز به شورای راهبری مرکزی.
ب)ائمه جمعه و جماعت مساجد
امامان جماعت مساجد و بقاع متبرکه با هدایت و نظارت کلان ائمه جمعه سراسر کشور به عنوان امین نظام اسلامی، محور اصلی عملیاتی نمودن این طرح ملی محسوب می‌شوند و مسئولیت کلیه امور اجرایی طرح را به شرح زیر بر عهده دارند:
۱-فعال‌سازی هیأت امنای مساجد در اجرای بهینه طرح؛
۲-تخصیص مکان و زمان مناسب برای ارائه مشاوره بر اساس دستورالعمل مربوط ؛
۳-اطلاع رسانی کافی به نماز گزاران و اهالی محل؛
۴-انجام هماهنگی لازم و دعوت از حقوق دانان مورد تأیید؛
۵-نظارت بر روند ارایه مشاوره حقوقی و صحت و سلامت اجرای طرح در مسجد؛
۶- همکاری با ناظران دادگستری و بازرسان مراکز حقوقی ذیربط؛
۷- ارائه گزارش اقدامات،مشکلات و پیشنهادات به دادگستری استان.
ج) نهاد متولی امور مشاوران
مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاران خانواده قوه قضاییه،کانون وکلای استان، بسیج حقوقدانان استان،کانون خادمیاران حقوقی آستان قدس و کانون بازنشستگان قوه قضاییه به عنوان نهادهای متولی امور مشاوران،مسئولیت هماهنگی لازم از جهت تعیین مشاور برای مساجد استان و شهرستان‌ها را به شرح زیر بر عهده دارند:
۱-فراخوان مشاوران حقوقی داوطلب در اجرای طرح و ثبت نام از آنان؛
۲- تهیه جدول زمان بندی حضور مشاوران در مساجد برای مقاطع سه ماهه و هماهنگی لازم با وکلا و مشاوران حقوقی؛
۳-نظارت بر روند تشکیل منظم و برنامه ریزی شده جلسات مشاوره حقوقی و قضایی در مساجد و دقت کافی از جهت حضور به موقع مشاور و کارشناس و ارایه گزارش آن به معاون فرهنگی دادگستری استان.
تبصره: به منظور نظارت بر امر مشاوره و عمکلرد مشاوران، شورای راهبری استان برای هر شهر به اقتضای شرایط، یکی از نهادهای متولی امور مشاوران را به عنوان نهاد ناظر تعیین خواهد کرد. در صورت وجود ظرفیت آن کار با نظر شورای راهبری استان،به صورت گردشی قابلیت اجرا خواهد داشت.
ماده ۱۲- سازمان اوقاف و امور خیریه
سازمان اوقاف و امور خیریه به عنوان متولی بقاع متبرکه و موقوفات کشور در راستای اجرای بهتر این طرح وظایف زیر را بر عهده دارد:
۱-گسترش ظرفیت‌ها و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی بقاع متبرکه و مساجد در راستای اجرای طرح و ارائه خدمت به مردم؛
۲-حمایت مردم از مساجد و بقاع متبرکه برای ایجاد ظرفیت؛ توسعه زیر ساخت‌ها و اجرای بهینه طرح.
ماده ۱۳- ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور
ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور در راستای اجرای طرح و ارائه خدمات مشاوره حقوقی و خانوادگی به مردم اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
۱-فرهنگ سازی برای فعال شدن کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد در اجرای طرح؛
۲-اعطای امتیاز و مشوقات لازم به کانون‌های فعال در این طرح؛
ماده ۱۴- فرایند سنجش و ارزیابی عملکرد
فرایند سنجش و ارزیابی برنامه مشاوره حقوقی به شرح زیر است:
۱-نظر سنجی از مخاطبان برنامه: بر اساس شاخص‌های کیفیت و اثر بخشی مطابق کاربرگ پیوست شماره ۱ انجام می‌شود و مشاوره شوندگان فرم مربوط را تکمیل و تحویل می‌نمایند.
۲-هر مشاورمی بایست کاربرگ پیوست شماره ۲ را برای هر مشاوره ارایه شده تکمیل نماید.
۳-هر مشاور در انتهای هر بازه زمانی سه ماهه، نظرات و عصاره تجربیات خود را به عنوان دستاوردهای طرح به صورت مکتوب ارایه می‌نماید.
۴-گزارش عملکرد پیشنهادات و تجربیات قابل ملاحظه و تجارت به دست آمده از اجرای طرح و گزارش آماری مربوط در مقاطع سه ماهه و گزارش تجمیعی سالانه توسط شورای راهبری استان تهیه و جهت بازنگری و لحاظ در سیاستهای عملیاتی و آیین نامه‌های اجرایی به دبیر خانه شورای راهبری مرکزی در معاونت فرهنگی ارسال می‌گردد.
