رأی شماره‌های ۱۱۲۶ ـ ۱۱۲۵ مورخ ۱۳۹۶/۱۱/۳هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: اعطاء تخفیف شهریه به فرزندان اعضاء هیأت علمی و کارکنان دانشگاهها موجب تبعیض ناروا و خلاف قانون اساسی است
تاریخ دادنامه: ۱۳۹۶/۱۱/۳ شماره دادنامه: ۱۱۲۶ـ ۱۱۲۵ کلاسه پرونده: ۹۴/۲۲۱، ۹۳/۵۲۲
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: دیوان محاسبات کشور
موضوع شکایت و خواسته: ۱ـ ابطال دستور هجدهم مصوبه مورخ ۱۳۹۰/۳/۱۸ هیأت امناء دانشگاه یزد ۲ـ ابطال بند ۲۴ صورتجلسه مورخ ۱۳۹۲/۹/۲ دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
گردش کار:
الف ـ معاون حقوقی، مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور به موجب شکایتنامه شماره ۳۶۷/۲۰۰۰۰ ـ ۱۳۹۳/۵/۲۰اعلام کرده است که:
«ریاست محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً، در خصوص دستور هجدهم مصوبه هیأت امناء دانشگاه یزد مورخ ۱۳۹۰/۳/۱۸ همان گونه که مستحضرند:
۱ـ وفق بند (ی) ماده (۲۰) قانون برنامه پنجم توسعه «دانشگاههای کشور، حسب مورد به تشخیص وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با تصویب شورای گسترش وزارتخانه‌های مربوط، می‌توانند نسبت به تأسیس شعب در شهر محل استقرار خود یا دیگر شهرها و مناطق آزاد داخل کشور و نیز در خارج کشور به صورت خودگردان و با دریافت شهریه از داوطلبان اقدام کنند.»
۲ـ وفق بند (ک) همان مأخذ قانونی «شهریه دانشجویان جانباز بیست و پنج درصد (۲۵%) و بالاتر و فرزندان آنان، فرزندان شاهد، آزادگان و فرزندان آنان و دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی از محل اعتبارات ردیف مستقل معاونت تأمین شود.»
۳ـ بر اساس دستور هجدهم صورتجلسه یازدهمین نشست عادی هیأت امنای دانشگاه یزد مصوب ۱۳۹۰/۳/۱۸ مقرر گردیده است «به استناد بند (و) ماده (۷) قانون تشکیل هیأت امناء و در اجرای بخشنامه شماره ۷۰۶۱۷/۱۵/۸۹ ـ ۱۳۸۹/۱۰/۱۴ مرکز هیأتهای امنا و هیأت ممیزه، فرزندان اعضای هیأت علمی رسمی قطعی، رسمی آزمایشی و همچنین اعضای هیأت علمی پیمانی (دارای شرایط مندرج در تبصره (۲) اصلاحی بند «۶ ـ ۱» دستورالعمل اجرایی «بخشنامه ایجاد تسهیلات برای فرزندان اعضای هیأت علمی مصوب ۱۳۸۸» مصوب شهریور ۱۳۸۹ به شماره ۱۵۰۱۳/و ـ ۱۳۸۹/۶/۹ وزاری علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) که در مقاطع کاردانی و کارشناسی دوره‌های نوبت دوم (شبانه) دانشگاههای عضو هیأت امناء پذیرفته می‌شوند و یا بر اساس بخشنامه فوق‌الذکر به دانشگاههای عضو هیأت امنا منتقل و در دوره‌های مذکور مشغول به تحصیل می‌گردند. بـا نظر روسای دانشگاههای عضـو هیأت امناء از ۳۰ تا ۶۰ درصـد تسهیلات تخفیف شهریه (ثابت و متغیر) بهره مند گردند.»
بنابراین مفاد مصوبه صدرالاشاره متضمن اعمال تخفیف به شرح مصوبه اخیرالذکر از موجبات تبعیض ناروا مصرح در بند (۹) اصل ۳ قانون اساسی بوده و مغایر با مبانی قانونی اخیرالذکر ارزیابی می‌گردد. مضافاً خاطر نشان می‌سازد دادنامه (۷۱۴ـ ۱۳۹۱/۱۰/۱۱) اصداری از هیأت عمومی آن دیوان در خصوص ابطال قسمتی از مصوبات مورخ ۱۳۸۶/۱۲/۲۱، ۱۳۸۵/۴/۱۱ و ۱۳۸۴/۳/۴ هیأت امناء دانشگاههای صنعتی شریف، تهران و امیرکبیر در اعطای تخفیف شهریه که با مبحوث عنه مشابهت موضوعی و حکمی دارد مؤید این مطلب می‌باشد. بنا به مراتب در اجرای مواد (۱۲) و (۱۳) قانون تشکیلات آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال مصوبه مذکور از زمان صدور مورد استدعاست. »
متن دستور هجدهم مصوبه مورخ ۱۳۹۰/۳/۱۸ هیأت امناء دانشگاه یزد که مورد اعتراض قرار گرفته به شرح زیر است:
« دستور هجدهم ـ بهره مندی فرزندان اعضای هیأت علمی از تخفیف شهریه
مصوبه:
به استناد بند «و» ماده «۷» قانون تشکیل هیأتهای امنا و در اجرای بخشنامه شماره ۷۰۶۱۷/۱۵/۸۹ ـ ۱۳۸۹/۱۰/۱۴ مرکز هیأتهای امنا و هیأتهای ممیزه، مقرر گردید فرزندان اعضای هیأت علمی رسمی قطعی، رسمی آزمایشی و همچنین اعضای هیأت علمی پیمانی (دارای شرایط مندرج در تبصره «۲» اصلاحی بند «۶ ـ ۱» دستورالعمل اجرایی «بخشنامه ایجاد تسهیلات برای فرزندان اعضای هیأت علمی مصوب ۱۳۸۸» مصوب شهریور ۱۳۸۹ به شماره ۱۵۰۱۲/و ـ ۱۳۸۹/۶/۹ وزاری علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) که در مقاطع کاردانی و کارشناسی دوره‌های نوبت دوم (شبانه) دانشگاههای عضـو هیأت امنا پذیرفته می‌شوند و یـا بـر اساس بخشنامه فوق‌الذکر به دانشگاههای عضو هیأت امنا منتقل و در دوره‌های مذکور مشغول به تحصیل می‌گردند. با نظر روسای دانشگاههای عضو هیأت امنا از ۳۰ تا ۶۰ درصد تسهیلات تخفیف شهریه (ثابت و متغیر) بهره‌مند گردند. معاون وزیر و رئیس مرکز هیأتهای امنا و هیأتهای ممیزه »
در پاسخ به شکایت مذکور رئیس دانشگاه یزد به موجب لایحه شماره ۱۵۳۷/۳۳ـ ۱۳۹۳/۸/۱۷ توضیح داده است که:
« ریاست محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام
احتراماً بازگشت به نامه شماره ۰۹۳۰۹۹۸۰۹۰۰۰۴۶۱۲۴ـ ۱۳۹۲/۶/۲۲ مدیر دفتر آن هیأت عمومی منضم به تصویر نامه شماره ۳۶۷/۲۰۰۰۰ ـ ۱۳۹۳/۵/۲۰ معاون حقوقی، مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور در خصوص مفاد دستور هجدهم صورتجلسه یازدهمین نشست عادی هیأت امناء دانشگاه یزد مصوب ۱۳۹۰/۳/۱۸، بدین‌وسیله به استحضار می‌رساند: به موجب مفاد بند ب ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه: «دانشگاهها، مراکز، مؤسسات آموزش عالی پژهشی و فرهنگستانهایی که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذیربط می‌باشند بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاههای دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی، قانونی مدیریت خدمات کشوری ـ قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چارچوب مصوبات و آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی و اداری ـ استخدامی ـ تشکیلاتی مصوب هیأت امناء که حسب‌مورد به تأیید می‌رسد، عمل می‌نمایند…»، دانشگاهها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی به شرح فوق‌الذکر از استقلال اداری، مالی و معاملاتی برخوردار بوده و تابع مصوبات هیأت امناء دانشگاه خویش می‌باشند چون مطابق با قانون مزبور تنها مرجع قانونگذاری دانشگاهها هیأت امناء است، بنابراین مصوبه مزبور در جلسه مورخ ۱۳۹۰/۳/۱۸ هیأت امناء وقت دانشگاه با عنایت به قانون مذکور و در راستای اختیارات قانونی خاصه بند (و) ماده ۷ قانون تشکیل هیأت امناء دانشگاه و در اجرای بخشنامه شماره ۷۰۶۱۷/۱۵/۸۹ ـ ۱۳۸۹/۱/۱۴ معاونت و رئیس مرکز وقت هیأتهای امناء و هیأتهای ممیزه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سوی هیأت امناء دانشگاه به تصویب رسیده و از وجاهت قانونی برخوردار گردیده است، بنابراین مراتب فوق برای استحضار آن مقام رسیدگی بر طبق موازین شرعی و قانونی و صدور حکم شایسته بر رد دادخواست تقدیمی به حضور اعلام می‌گردد.»
ب) متعاقب شکایت نامه پیش گفته، معاون حقوقی مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور به موجب لایحه شماره ۱۷۴/۹۷۶/م/۲ـ ۱۳۹۳/۶/۲۵ اعلام کرده است که:
« ریاست محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً پیرو نامه شماره ۳۶۷/۲۰۰۰۰ ـ ۱۳۹۳/۵/۲۰ موضوع ابطال دستور هجدهم مصوبه هیأت امناء دانشگاه یزد مورخ ۱۳۹۰/۳/۱۸ به استحضار می‌رساند: هیأت امناء دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد نیز بر اساس بند (۲۴) صورتجلسه مورخ ۱۳۹۲/۹/۲ ابلاغی طی نامه شماره ۶۸۴۱/۹۲/م ـ ۱۳۹۲/۱۰/۲۵ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اقدام به تخفیف شهریه فرزندان هیأت علمی و کارکنان دانشگاه در شعبه بین الملل نموده است که بند مذکور مغایر با مستندات ابرازی موضوع نامه صدرالاشاره می‌باشد. بنا به مراتب در اجرای مواد (۱۲) و (۱۳) قانون تشکیلات آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال مصوبه مذکور از زمان صدور مورد استدعاست. »
متن صورتجلسه مورخ ۱۳۹۲/۹/۲ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی که مورد اعتراض قرار گرفته به شرح زیر است:
«صورتجلسه هیأت امناء دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد مورخ ۱۳۹۲/۹/۲
۲۴ـ با تخفیف تا سقف ۲۵ درصد شهریه فرزندان اعضای هیأت علمی و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد که در شعبه بین الملل پذیرفته می‌شوند بر اساس شیوه نامه‌ای که به تأیید هیأت رئیس دانشگاه می‌رسد موافقت گردید.»
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۳۷۴۱/۱۰۷/د ـ ۱۳۹۶/۷/۳۰ توضیح داده است که:
«ریاست محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با اهدای سلام
احتراماً در خصوص پرونده کلاسه ۹۴/۲۲۱ـ ۱۳۹۵/۱۰/۶ موضوع شکایت دیوان محاسبات کشور به خواست ابطال بند ۲۴ صورتجلسه مورخ ۱۳۹۲/۹/۲ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد موضوع تخفیف شهریه فرزندان هیأت علمی و کارکنان شعب بین الملل مراتب ذیل به استحضار می‌رساند:
۱ـ دیوان محاسبات کشور در شکایت خود به شماره ۳۶۷/۲۰۰۰۰ ـ ۱۳۹۳/۵/۲۰ علیه دانشگاه علوم پزشکی یزد متقاضی ابطال دستور هجدهم صورتجلسه یازدهمین نشست هیأت امناء دانشگاه مذکور دایر بر تخفیف ۳۰ تا ۶۰ درصدی شهریه ثابت و متغیر مقاطع کاردانی و کارشناسی دوره‌های شبانه دانشگاههای عضو هیأت امناء مربوطه برای فرزندان اعضای هیأت علمی گردیده است. سازمان مذکور دلیل خود را جهت ابطال، تبعیض ناروا مصرح در بند ۹ اصل ۳ قانون اساسی اعلام نموده است. متعاقب این شکایت، سازمان مزبور با همان دلایل متقاضی ابطال بند ۲۴ صورتجلسه مورخ ۱۳۹۲/۹/۲ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد گردیده است.
۲ـ این در حالی است که وفق بند ۲۴ مصوبه مورخ ۱۳۹۲/۹/۲ هیأت امناء دانشگاه علوم پزشکی یزد مقرر گردیده است، با تخفیف تا سقف بیست و پنج درصد شهریه فرزندان اعضای هیأت علمی و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد که در شعبه بین الملل پذیرفته می‌شوند بر اساس شیوه نامه‌ای که به تأیید هیأت رئیسه دانشگاه می‌رسد موافقت گردد.
۳ـ همان گونه که آن مقام مستحضر می‌باشند، مطابق بند ب ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه دانشگاهها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستانهایی که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذیربط می‌باشند بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاههای دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی و اداری ـ استخدامی ـ تشکیلاتی مصوب هیأت امناء که حسب مورد به تأیید وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستانها به تأیید رئیس جمهور می‌رسد، عمل می‌نمایند. اعضاء هیأت علمی ستادی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز مشمول حکم این بند هستند. حکم این بند شامل مصوبات، تصمیمات و آیین‌نامه‌های قبلی نیز می‌گردد و مصوبات یاد شده مادام که اصلاح نگردیده به قوت خود باقی هستند.
۴ـ همچنین برابر تبصره ۲ ماده ۲ آیین‌نامه مالی و معاملاتی دانشگاهها و دانشکدههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کلیه واحدهای اجرایی مستقل و غیرمستقل از لحاظ سیاست‌گذاری تابع قوانین، مقررات و تصمیمات مؤسسه، آیین‌نامه مالی و معاملاتی دانشگاهها بوده و مکلف به رعایت و اجرای مصوبات هیأت امناء مؤسسه می‌باشد.
۵ ـ وفق بند(ی) قانون برنامه پنجم توسعه، دانشگاههای کشور، حسب مورد به تشخیص وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با تصویب شورای گسترش وزارتخانه‌های مربوط، می‌توانند نسبت به تأسیس شعب در شهر محل استقرار خود یا دیگر شهرها و مناطق آزاد داخل کشور و نیز در خارج کشور به صورت خودگردان و با دریافت شهریه از داوطلبان اقدام کنند. در تبصره ماده مذکور اعلام شده است، میزان شهریه دریافتی از دانشجویان با توجه به نوع رشته و سطح خدمات آموزشی، کمک آموزشی و رفاهی ارائه شده، توسط هیأت امناء دانشگاه تعیین و اعلام می‌شود.
۶ ـ با توجه به اینکه تعیین شهریه شعب بین‌الملل (خودگردان) بر عهده هیأت امناء دانشگاه می‌باشد هیأت مذکور با توجه به اختیارات حاصله در این بند و در راستای ایجاد امور رفاهی برای کارکنان هیأت علمی و غیرهیأت علمی مربوطه نسبت به تخفیف تا سقف بیست و پنج درصد شهریه برای فرزندان مستخدمان همان دانشگاه که در شعب خودگردان همان دانشگاه پذیرفته می‌گردند اقدام نموده است که به نظر می‌رسد اقدام مذکور کاملاً وفق قوانین و مقررات می‌باشد. اشاره می‌نماید بند (ب) و (ی) ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم در قانون احکام دائمی توسعه نیز تنفیذ شده است.»
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۳۹۶/۱۱/۳ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با عنایت به اینکه دستور هجدهم یازدهمین نشست عادی مورخ ۱۳۹۰/۳/۱۸ هیأت امناء دانشگاه یزد و بند ۲۴ مصوبه مورخ ۱۳۹۲/۹/۲ هیأت امناء دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد مبنی بر اعطاء تخفیف شهریه به فرزندان اعضاء هیأت علمی و کارکنان دانشگاههای یاد شده که در دوره شبانه و شعبه بین الملل پـذیرفته شده‌اند موجبات ایجاد تبعیض ناروا را فراهم ساخته و این امر مغایر با بند ۹ از اصل ۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است و با عنایت به اینکه در موضوع مشابه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رأی شماره ۷۱۴ـ ۱۳۹۱/۱۰/۱۱ مصوبه ناظر بر تخفیف به اشخاص خاص را ابطال کرده است، بنابـراین مصوبات مـورد اعتراض مستند بـه بند ۱ مـاده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. با اعمال ماده ۱۳ قانون پیش گفته و تسری ابطال مصوبات به زمان تصویب آنها موافقت نشد.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی
