رأی شماره ۱۷۷ مورخ ۱۳۹۶/۳/۲هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
بازنشستگی عـادی اشخاص کـه در مشاغل سخت و زیان‌آور کار می‌کرده‌اند مانع بهره‌مندی آنان از حقوق مکتسب و بازنشستگی ناشی از اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور نیست
تاریخ دادنامه: ۲/۳/۱۳۹۶ شماره دادنامه: ۱۷۷ کلاسه پرونده: ۹۳/۶۴۳
مرجع رسیدگی: هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای محب روحانی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور استان گیلان
گردش کار:
شاکی به موجب دادخواستی ابطال صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور استان گیلان را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«ریاست محترم دیوان عدالت اداری
با احترام وسلام
به استحضار می‌رساند کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور استان گیلان طی صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ خود از پذیرش درخواست متقاضیانی که با مقررات دیگری از جمله بازنشستگی در مشاغل عادی و یا ماده (۱۰) صنایع به افتخار بازنشستگی نائل شده‌اند و بعداً متوجه شده‌اند که می‌توانستند به استناد تبصره (۲) ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی و یا به استناد قانون تفسیر جزء (۱) بند ب تبصره (۲) ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی اصلاحی مصوب ۱۳۷۹ کـه سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور بـه هر میزان، قبل یـا بعد از اشتغال در مشـاغل عادی به ازاء هر سال سابقه کار ۵/۱ سال محاسبه خواهد شد مصوب ۲۹/۶/۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی (تلفیق سابقه کار عادی و سخت و زیان آور) بازنشسته شوند.
استحضار دارند که به استناد بند (۵) جزء (ب) ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۳/۴/۱۳۵۴ مقرر گردید که آیین‌نامه اجرایی تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور و نحوه احراز توالی و تناوب اشتغال، نحوه تشخیص فرسایش جسمی و روحی و سایر موارد مطروحه در این تبصره به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که حداکثر مدت (۴) ماه توسط سازمان تأمین اجتماعی و وزارتخانه‌های کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و به تصویب هیأت‌وزیران خواهد رسید.
در این راستا تصویب‌نامه شماره ۱۵۳۶۵/ت۳۶۰۰۵هـ ـ ۵/۲/۱۳۸۶ هیأت‌وزیران در جلسه ۲۶/۱۲/۱۳۸۵ تحت عنوان آیین‌نامه اجرایی بند (۵) جزء (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره (۲) الحاقی ماده (۷۶) قانون اصلاح مواد (۷۲) و (۷۷) و تبصره ماده (۷۶) قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ و الحاقی (۲) تبصره به ماده ۷۶ مصوب ۱۳۷۱ مصوب ۱۳۸۰ توسط کارگروه فوق الاشاره در ۱۶ ماده تدوین و به تصویب رسید و در حال حاضر قابلیت اجرایی دارد. در تصویب‌نامه فوق بعداً اصلاحاتی به شرح زیر ایجاد گردید.
۱ـ تصویب‌نامه شماره ۲۰۷۲۵۸/ت۳۸۷۳۷هـ ـ ۱/۱۱/۱۳۸۷ با موضوع اضافه شدن معاون اداره کل مطبوعات و خبرگزاریهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تعیین مصادیق خبرنگاری و مباحث مرتبط با این حرفه تحت عنوان بند (۶) ماده (۸) به تصویب‌نامه اصلی.
۲ـ تصویب‌نامه شماره ۱۲۴۶۱۰/ت۴۴۵۴۷ک ـ ۶/۶/۱۳۸۹ به عنوان تبصره (۱) ماده (۳) به تصویب‌نامه اصلی با این متن: اصلاح آیین‌نامه اجرایی بند (۵) جزء ب ماده واحده قانون اصلاح تبصره (۲) الحاقی ماده (۷۶) قانون اصلاح مواد ۷۲ و ۷۷ و تبصره ماده۷۶ قانون تأمین اجتماعی.
۳ـ تصویب‌نامه شماره ۹۰۸۶۳/ت۴۹۳۱۶هـ ـ ۱۸/۴/۱۳۹۲ هیأت‌وزیران با اصلاح و اضافه نمودن بند (۴) به ماده (۱۱) به تصویب‌نامه اصلی و با موضوع مشاغل مرتب با انرژی اتمی اقدام کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور استان گیلان در رتبه و تدوین صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ به دلایل زیر غیر قانونی است.
اولاً: همان طوری که فوقاً اعلام گردید، تدوین آیین‌نامه اجرایی تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور و نحوه احراز توالی و تناوب اشتغال، نحوه تشخیص فرسایش جسمی و روحی و سایر موارد مطروحه در این تبصره به طور مشترک به سازمان تأمین اجتماعی و وزارتخانه‌های کار و امور اجتماعی وقت (وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی فعلی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تصویب هیأت‌وزیران محول گردیده است بنابراین کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور استان گیلان اختیاری در تدوین این صورت‌جلسه نداشته است.
ثانیاً: برابر دادنامه‌های صادره شماره ۴ ـ ۱۶/۱/۱۳۸۸ و ۲۲۵ ـ ۲۲/۶/۱۳۸۹ از هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری، بازنشستگی بیمه شدگان در مشاغل عادی و یا ماده (۱۰) صنایع مانع از بازنشستگی بیمه شدگان در مشاغل سخت و زیان‌آور نخواهد بود در تحقق این موضوع لازم است بدواً شغل بیمه شده در کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور مورد بررسی قرار گیرد.
ثالثاً: صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ منحصراً نظر کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور استان مد نظر گرفته است در حالی که ممکن است نظر کمیته تجدیدنظر استانی و یا نظر شورای عالی حفاظت فنی مساعد و موافق به بررسی پرونده متقاضیانی که قبلاً در مشاغل عادی و یا ماده (۱۰) صنایع به افتخار بازنشستگی نایل آمده‌اند باشد.
رابعاً: اعضای کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور به جای اجرای قانون و تصویب‌نامه‌های هیأت‌وزیران به منظور دور زدن بند (۱) ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین‌دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ و با آگاهی از حـدود صلاحیت و اختیارات هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری در ابطال آیین‌نامه‌ها و دستورالعملها با ترفندی جدید مبادرت به تدوین صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ نموده‌اند تا در مواقع ضروری بتوانند عنوان نمایند که این یک صورت‌جلسه عادی و داخلی بوده و ابطال آن در صلاحیت هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری نیست تا بدین وسیله جلوی اجرای قانون را سد نمایند. لذا با عنایت به موارد مطروحه و مدارک و اسناد پیوست
۱ـ کپی صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور استان گیلان
۲ـ کپی تصویب‌نامه شماره ۹۰۸۶۳/ت۴۹۳۱۶هـ ـ ۱۸/۴/۱۳۹۳ هیأت‌وزیران
۳ـ کپی قانون تفسیر جزء (۱) بند (ب) تبصره (۲) ماده (۷۶) قانون تأمین اجتماعی اصلاحی مصوب ۱۳۷۹ ـ مصوب ۲۹/۶/۱۳۹۰
۴ـ کپی تصویب‌نامه شماره ۱۲۴۶۱۰/ت۴۴۵۴۷ک ـ ۶/۶/۱۳۸۹ کارگروه هیأت‌وزیران
۵ ـ کپی تصویب‌نامه شماره ۲۰۷۲۵۸ ـ ت۳۸۷۳۷هـ ـ ۱/۱۱/۱۳۸۷ هیأت‌وزیران
۶ ـ کپی تصویب‌نامه شماره ۱۵۳۶۵/ت۳۶۰۰۵هـ ـ ۵/۱۲/۱۳۸۶ هیأت‌وزیران
لذا با عنایت به مدارک و مستندات پیوست و موارد مطروحه خواهان ابطال صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور به دلایل زیر:
مغایرت با ردیف ۵ بند ب ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی و خارج از حدود وظایف کمیته بدوی مشاغل سخت و زیان‌آور استان گیلان در وضع مقررات دولتی را دارم.»
متن صورت‌جلسه مورخ ۱۸/۴/۱۳۹۳ که مورد اعتراض قرار گرفته به شرح زیر است:
«به موجب آیین‌نامه اجرایی (موضوع جزء ۵ بند ب تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی) مصوب ۲۶/۱۲/۱۳۸۵ هیأت‌وزیران با توجه به اینکه تایید مشاغل سخت و زیان‌آور از جهت لزوم اصلاح محیط کار و حق بیمه مربوط به این مشاغل برای کارفرمایان نیز تکالیفی ایجاد می‌نماید لذا صلاحیت رسیدگی کمیته بررسی مشاغل یاد شده محدود به شاغلین یا افرادی می‌باشد که متقاضی بازنشستگی می‌باشند لذا در این خصوص افراد مستمری بگیر بازنشسته با توجه به مقررات مربوطه بررسی تقاضا خارج از صلاحیت کمیته می‌باشد.»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان گیلان به موجب لایحه شماره ۲۲۳۲۳ ـ ۱۷/۹/۱۳۹۳ توضیح داده است:
«مدیریت محترم دفتر هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً بازگشت به اخطاریه شماره پرونده ۰۹۳۰۹۹۸۰۹۰۰۰۵۵۵۰۹ ـ ۳۰/۷/۱۳۹۳ در خصوص شکایت آقای محب روحانی برعلیه کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور گیلان موضوع کلاسه پرونده ۹۳/۶۴۳ به استحضار می‌رساند براساس جزء ۱ بند ب تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی بیمه شدگانی که دارای ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب سابقه کار و بیمه پردازی در مشاغل سخت و زیان‌آور باشند، حق درخواست بازنشستگی دارند و در خصوص آقای محب روحانی براساس بررسیهای به عمل آمده نامبرده در تاریخ ۲۶/۱۲/۱۳۸۳ بازنشسته گردیده است. لذا با توجه به مفهوم و تعریف بیمه شده و بازنشسته وجه تمایز آنها واضح می‌باشد و قانونگذار برای فردی که قبلاً بازنشسته شده‌است حق ارائه درخواست بازنشستگی پیش‌بینی ننموده است. با عنایت به موارد فوق تقاضای صدور رأی شایسته را دارد.»
هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۲/۳/۱۳۹۶ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت‌عمومی
مطابق آراء هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه‌های ۴ ـ ۱۶/۱/۱۳۸۸ و ۲۲۵ ـ ۲۲/۶/۱۳۸۹، بازنشستگی عـادی اشخاص کـه در مشاغل سخت و زیان‌آور کار می‌کرده‌اند مانع بهره‌مندی آنان از حقوق مکتسب و بازنشستگی ناشی از اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور نخواهد بود. نظر به اینکه در صورت‌جلسه ۱۸/۴/۱۳۹۳ کمیته بدوی تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور استان گیلان، استفاده از مزایای اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور محدود به دوران اشتغال شده و در آیین‌نامه اجرایی بند ۵ جزء ب ماده واحده قانون اصلاح تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ قانون اصلاح مواد ۷۷ و ۷۲ و تبصره ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ و الحاق دو تبصره به ماده ۷۶ مصوب ۱۳۷۱ ـ مصوب سال ۱۳۸۵ وظایف کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر استانی تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور ذکر شده و وضع قاعده به شرح مصوبه مورد اعتراض از جمله موارد مذکور در آیین‌نامه مذکور نیست، بنابراین صورت‌جلسه مورد اعتراض مغایر آراء هیأت عمومی و خارج از حدود اختیارات مرجع مصوب آن می‌باشد و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین‌دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
رئیس هیأت‌عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی
