رأی شماره ۱۸۷۹ مورخ ۱۳۹۷/۰۹/۲۷ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال بخشنامه شماره ۱۳۱۰۰/۹۶/د ـ ۱/۷/۱۳۹۶ دانشگاه اراک
تاریخ دادنامه: ۱۳۹۷/۹/۲۷ شماره دادنامه: ۱۸۷۹ شماره پرونده: ۱۳۵۳/۹۶
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای علی رضا آذربخت بنکده
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره ۹۶/۱۳۱۰۰/د ـ ۷/۱/۱۳۹۶ دانشگاه اراک
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی، ابطال بخشنامه شماره ۹۶/۱۳۱۰۰/د ـ ۱۳۹۶/۷/۱ دانشگاه اراک را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«شرح شکایت: با صلوات بر محمد و آل محمد (ص)
بخشنامه شماره ۹۶/۱۳۱۰۰/د ـ ۱۳۹۶/۷/۱ دانشگاه اراک اصالتا و صراحتا در مواد ۵ و ۹ از آیین‌نامه آموزشی دوره‌های کاردانی و کارشناسی مصوب ۱۳۹۳/۱۲/۱۶ شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات فناوری است و مصداق خروج از حدود اختیارات دانشگاه اراک محسوب می‌گردد. براساس صراحت ماده ۹ مذکور، نقض پیش‌نیاز دروس در هیچ حالتی در محدوده اختیارات دانشگاه نمی‌باشد.
متن ماده ۵ از آیین‌نامه آموزشی وزارتی:
دانشگاه موظف است برنامه‌های آموزشی و درسی مصوب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت را برای دوره‌ای که در آن با مجوز شورای گسترش آموزش عالی دانشجو پذیرفته است، اجرا نماید.
متن ماده ۹ از آیین‌نامه آموزشی وزارتی:
چگونگی و ترتیب ارائه تمامی دروس هر دوره و هر رشته با رعایت پیش نیاز (تقدم و تاخر) هر درس طبق برنامه درسی مصوب بر عهده گروه آموزشی است.
با استناد به مراتب فوق‌الذکر، از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری تقاضا دارم الزام دانشگاه اراک به ابطال این بخشنامه را صادر نماید. »
متن بخشنامه به شرح زیر است:
«به: مدیران محترم گروه‌های آموزشی دانشکده
موضوع: امکان هم نیازی برای دروس افتاده
با سلام و احترام
از مدیران گروه‌های آموزشی دانشکده متقاضی است به سه مورد ذیل در بازه زمانی حذف و اضافه دقت فرمایند:
۱ـ پیرو مصوبه اخیر شورای آموزشی دانشگاه، در صورتی که دانشجویی درسی را افتاده باشد، می‌تواند حداکثر یک درس پس نیاز آن را به صورت هم نیاز اخذ نماید؛ مشروط بر اینکه در صورت عدم اخذ نمره قبولی در درس پیش نیاز، نمره درس بعدی هم در سیستم ثبت نخواهد شد. قطعاً اجازه استفاده از این بند، منوط به تشخیص و صلاحدید گروه مربوطه می‌باشد. همچنین اطلاع رسانی صحیح در مورد حذف احتمالی درس پس نیاز به دانشجوی متقاضی بر عهده مدیر و کارشناس گروه می‌باشد.
۲ـ در انتخاب بین رعایت پیش‌نیازها و کف تعداد واحد قابل اخذ در ترم، اولویت به رعایت پیش نیاز و هم نیاز‌ها تعلق دارد. لذا اگر دانشجویانی با رعایت پیش نیازی نتوانند کف تعداد واحد را پر نمایند، پس از اتمام حذف و اضافه، مجوز اخذ ترم با واحد کمتر، از آموزش کل برای ایشان درخواست خواهد شد.
۳ ـ خواهشمند است مدیران گروه‌ها بر تشکیل کلاسها با رعایت کف تعداد دانشجویان ثبت‌نامی تأکید و مراقبت نمایند. در صورتی که برخی کلاسها به حدنصاب نرسیده و مجوزی هم از جانب آموزش کل صادر نگردد کلاسهای مزبور حذف خواهد گردید. ـ معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده فنی و مهندسی»
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس دانشگاه اراک به موجب لایحه شماره ۹۶/۱۵۸۸۷ـ ۱۳۹۶/۱۲/۱۲ توضیح داده است که:
«مدیر محترم دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام
احتراماً در رابطه با دادخواست ارائه شده توسط آقای علیرضا آذربخت از اعضاء هیأت علمی دانشگاه اراک با موضوع درخواست ابطال بخشنامه شماره ۹۶/۱۳۱۰۰/د ـ ۱۳۹۶/۷/۱ دانشگاه اراک که در متن آن صدور این بخشنامه را مغایر با مواد ۵ و ۹ آیین‌نامه آموزشی دوره‌های کاردانی و کارشناسی مصوب ۱۳۹۳/۱۲/۱۶ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم تلقی و خارج از حدود اختیارات دانشگاه فرض نموده اند، ذیلاً نکاتی در این خصوص را به استحضار می‌رساند:
۱ـ به لحاظ شکلی طرح دعوی نامبرده به عنوان احدی از اعضاء هیأت علمی دانشگاه مطرح گردیده و ذکر عنوان کارشناس رسمی دادگستری خروج موضوعی از طرح دادخواست بوده و اساساً استفاده از این عنوان که صرفاً در مراجع خاص مانند مراجع قضایی مصداق دارد به نوعی بدون ارتباط با متن دعوی مطروحه تلقی می‌گردد.
۲ـ مطابق با دستورالعمل‌های داخلی تعدادی از دانشگاهها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، دانشگاه اراک ضمن تمکین از قوانین و مقررات آموزشی جاری دانشگاهها، در مواردی که دانشجویان موفق به گذراندن واحد مربوط به دروس پیش نیاز نگردند، پس از برگزاری جلسات شورای آموزشی و تصویب مواردی که لزوما ارتباط ماهیتی با موضوع مورد اشاره دارد در جهت رفع و اضرار حداقلی دانشجویان اقدامات لازم به عمل می‌آید و این روند به شکل عرفی در دانشگاههای دیگر تابعه وزارت علوم انجام می‌گیرد، به عنوان مثال در صورتی که دانشجو در درس پیش نیاز نمره قبولی کسب نکند در نیمسال بعدی می‌تواند درس پیش نیاز را همزمان با درس پس نیاز آن انتخاب نماید و تا زمانی که درس پیش نیاز گذرانده نشود می‌بایست در ترمهای متوالی اخذ شده و لزوماً در این ترمها امکان انتخاب درس پس نیاز به تنهایی وجود نخواهد داشت. لازم به ذکر است تفسیر ماده ۹ آیین‌نامه آموزشی لزوماً به معنی قطعی بودن تقدم و تاخر ارائه دروس نیست به این دلیل که در این صورت نیازی به اظهار نظر گروه‌های آموزشی نخواهد بود. گروه‌های آموزشی با هماهنگی شورای آموزشی دانشگاه در جهت تسهیل فرایند آموزشی و در راستای چشم‌انداز علمی دانشگاه می‌تواند چگونگی اجرای برنامه‌های آموزشی را تغییر دهد «ماده ۹ شیوه‌نامه مصوب ۱۳۹۳/۷/۲۸»
۳ـ در صورت قطعیت ارائه دروس پس از انتخاب واحد که لزوما با چارت ارائه شده همخوانی دارد این امکان وجود دارد که زمان تحصیل دانشجویان در تمامی دانشگاهها بیشتر از سنوات مجاز «۴ سال» گردد و بسیاری از دانشجویان حد نصاب تعداد واحدهای نیم سال تحصیلی «حداقل ۱۲ واحد» را نمی‌توانند اخذ نمایند و این مساله باعث معضلات عدیده آموزشی را در پی خواهد داشت که نهایتاً منجر به تنش‌های دانشجویی و اعتراضات گسترده خواهد شد «دانشگاههای تهران، امیرکبیر، شریف در سال‌های ۹۴ و ۹۵ که نسبت به ماده ۳۳ آیین‌نامه آموزشی فوق‌الذکر معترض شده و در نهایت نحوه اجرای ماده مربوطه به شیوه‌نامه اجرایی مصوب شوراهای آموزشی دانشگاهها محول گردید ۲/۲۱/۲۵۴۵۲- ۱۳۹۵/۲/۱۴» در خاتمه همان گونه که عنوان گردیده مطابق با نامه ابلاغ شده به شماره ۱۳۹۶/۷۵/۱۰۶۳ توسط معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت علوم به تمامی دانشگاهها و موسسات آموزرش عالی، آن دسته از تصمیمات و آراء نهایی و قطعی صادره در هیأتها و کمیته‌های تخصصی فعال در وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاهها و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی مصوب از جمله تصمیمات و آراء هیأت‌های امناء ممیزه و همچنین تصمیمات و آراء نهایی در خصوص اموری که با شئون تخصصی علمی، آموزشی و پژوهشی صادر شده باشد قابل شکایت و رسیدگی در دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی نخواهد بود لذا با عنایت به اینکه متن نامه داخلی شماره ۹۶/۱۳۰۰/د- ۱۳۹۶/۷/۱ دانشگاه اراک صرفاً در راستای قوانین و مقررات آموزشی ابلاغ گردیده لذا وصف عنوان تخلف بر آن مترتب نخواهد بود.»
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۳۹۷/۹/۲۷ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با عنایت به اینکه در ماده ۹ آیین‌نامه آموزشی دوره‌های کاردانی و کارشناسی (پیوسته و نا پیوسته) مصوب ۱۳۹۳/۱۲/۱۶ ابلاغی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان مصوبه بالادستی، چگونگی و ترتیب ارائه تمامی دروس هر دوره و هر رشته با رعایت پیش‌نیاز (تقدم و تأخر) هر درس طبق برنامه درسی مصوب بر عهده گروه آموزشی قرار گرفته است، بنابراین بخشنامه مورد شکایت خارج از حدود اختیار معاون آموزش و پژوهش دانشکده مهندسی دانشگاه اراک بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی
