رأی شماره ۲۶۷۳ مورخ ۱۳۹۸/۹/۱۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال بخشنامه پلیس راهنمایی رانندگی درباره آزمون نظری اخذ گواهینامه
شماره دادنامه:۲۶۶۴ تاریخ دادنامه: 12؍۹؍۱۳۹۸ شماره پرونده: ۹۷؍۳۹۸۱
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: کانون آموزشگاه های رانندگی استان مازندران (آقای سیدمیرآقا قدیری)
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره ۳-۱۳-۰۱؍۱۲۰۳-۱۷؍۱۳ مورخ ۱۵؍۱۰؍۱۳۹۷ رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواست و لایحه تقدیمی ابطال بخشنامه شماره ۳-۱۳-۰۱؍۱۲۰۳-۱۷؍۱۳ مورخ ۱۵؍۱۰؍۱۳۹۷ رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
" مطابق آیین نامه اجرایی هیأت وزیران سال ۱۳۹۷ مستند به بند (ر) از ماده (۱)، پلیس راهنمایی و رانندگی مکلف به برگزاری آزمونها اعم از نظری و عملی توسط افسران آموزش دیده شاغل می باشد و تجویز استفاده از افسران بازنشسته کما فی السابق اعزامی از سوی مؤسسه راهگشا، نقض صریح آیین نامه مذکور است. خروج آزمون نظری از آموزشگاه و واگذاری به غیر برخلاف مقررات حاکم بر قضیه می باشد. هیأت وزیران جهت اتخاذ تصمیم جهت اخـذ آزمونهای نظری در سالن پلیس راهور و یا سالن خارج از آموزشگاه و یا در محل آموزشگاه، اختیار و اجازه ای به پلیس راهور نداده است. آزمونهای نظری و عملی راننـدگی لازم و ملزوم یکدیگرند. پلیس بـر خلاف قانون و حـق مکتسب صاحبان آمـوزشگاه هـا و آیین نامه اجرایی، برگزاری آزمـون نظری را از آموزشگاه هـا خارج نموده است. این اقدام مغایر مواد ۱، ۱۷ و ۱۸ آیین نامه اجرایی آموزشگاه های رانندگی مصوب ۲؍۳؍۱۳۹۷ هیأت وزیران و ماده ۷۲۵ قانون مجازات اسلامی است."
در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه شماره ۰۴؍۸۸؍۱۴۷۸-۲۴؍۱؍۱۳۹۸ پاسخ داده است که:
" دفتر محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع: رفع نقص پرونده شماره ۹۷۰۳۹۸۱
مطابق موارد از پیش گفته شده: ۱- آزمونها الزاماً می بایست توسط مأمورین آموزش دیده شاغل در پلیس راهنمایی و رانندگی انجام گردد و بکارگیری بازنشسته عوامل مؤسسه راهگشا به هر بهانه نقض صریح قانون است. ۲- محل بـرگزاری آزمـونها در آموزشگاه های رانندگی علاوه بر تصریح قانون، از حقوق مکتسبه صاحبان آموزشگاه های رانندگی به شمار می آید که از سال ۱۳۸۳ تحصیل و پلیس اجازه ابطال این مجوز بدون معاذیر قانونی را ندارد. ۳- بر فرض صحت و اصرار پلیس در خروج آزمون از آموزشگاه های رانندگی، پلیس راهنمایی و رانندگی موظف است در اجرای طرح کلیه اجزاء آزمون اعم از: نظری، عملی رانندگی و فنی وسیله نقلیه، آن هم در کلیه پایه ها اعم از: موتورسیکلت، پایه سوم، پایه دوم، پایه یکم، پایه ویژه را به طور همزمان و توأماً از آموزشگاه خارج نماید و اجازه تجزیه آزمون و یا تبعیض بین آموزشگاه های رانندگی در سراسر کشور را ندارد. بدین وصف ابطال ابلاغیه و الزام پلیس راهور در برگزاری آزمونها اعم از نظری، عملی رانندگی و فنی وسیله نقلیه توسط مأمورین شاغل آموزش دیده پلیس راهنمایی و رانندگی در محل آموزشگاه های رانندگی از آن مقام مورد استدعاست."
متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:
" از: پلیس راهور ناجا – مرکز صدور گواهینامه
به: رؤسای محترم پلیس راهور استانهای کشور
موضوع: اخذ آزمون نظری از متقاضیان گواهینامه
به منظور افزایش صحت عمل، ارتقاء کیفیت آزمونهای نظری، امکان کنترل و نظارت بیشتر بر عملکرد کارشناسان و جلوگیری از افشاء سوالات آزمونها، دستور فرمایید از تاریخ ۱؍۱۱؍۱۳۹۷ پلیس راهور استانها و شهرستانهایی که دارای سالن آزمون و نیروی انسانی متخصص می باشند نسبت به اخذ آزمونهای نظری از متقاضیان در سالن های پلیس راهور و یا محلی خارج از آموزشگاه های رانندگی اقدام نمایند. ضمناً پلیس راهور استانها و شهرستانهایی که فاقـد سالن و یا نیروی انسانـی متخصص می باشند ضمن اعـلام مـراتب به مرکز صدور گواهینامه کمافی السابق می توانند از محل آموزشگاه های رانندگی و کارشناسان مؤسسه راهگشا برای اخذ آزمونهای نظری استفاده نمایند.- رئیس پلیس راهور ناجا "
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به موجب لایحه شماره ۲۵۴؍۴؍۰۲؍۱۲؍۱۳-۸؍۵؍۱۳۹۸ به طور خلاصه توضیح داده است که:
" 1- به موجب ماده ۱۲۲ قانون برنامه چهارم توسعه و آیین نامه اجرایی آن نیروی انتظامی مجاز به برون سپاری و واگذاری بخشی از وظایف خدماتی از جمله فرآیند مهارت و آموزش رانندگی به مؤسسات آموزشگاه های رانندگی شده است.
2- بر اساس مفاد بند (الف) ماده ۱ آیین نامه اجرایی آموزشگاه های رانندگی، مصوب ۱۳۸۳، آموزشگاه ها صرفاً جهت تعلیم و آمـوزش و کسب مهارتهای لازم برای رانندگی بوده و به موضوع طرح آزمایش (آزمون) رانندگی اشاره ای نشده است. آزمونهای رانندگی از اختیارات حاکمیتی پلیس می باشد. در ماده ۴ آیین نامه اشاره ای به آزمونهای رانندگی نشده است.
3- بـرابر مـاده ۸ آیین نامـه صـدور انـواع گواهینامه هـای مصوب ۹؍۱۱؍۱۳۹۰ مکان آزمونها و نوع وسایل نقلیه برای احـراز مهارت عملی رانندگی که متناسب با نـوع گواهینامه درخواستی متقاضیان است توسط راهنمایی و رانندگی تعیین می شود.
4- درباره بکارگیری کارکنان بازنشسته در مؤسسه راهگشا برابر بند (الف) ماده ۶ اساسنامه مؤسسه راهگشا ایجاد تسهیلات در ارائه خدمات راهنمایی و رانندگی شامل صدور گواهینامه برای متقاضیان صادر شده و مصوبه شورای اداری وزارت کشور اجازه استفاده از افسران بازنشسته در فرآیند صدور گواهینامه را صادر نموده است. ضمن اینکه بند ۲ ماده ۳۶ آیین نامه اجرایی ماده ۱۲۲ قانون برنامه چهارم توسعه نیز بر واگذاری فعالیتهای پلیس از جمله آزمونهای راهنمایی و رانندگی در دفاتر خدمات الکترونیکی و مؤسسات وابسته تصریح دارد. در هیچ کجای آیین نامه های آموزش رانندگی مصوب ۱۳۸۳ و ۱۳۹۷، تکلیفی جهت اخذ آزمون در آموزشگاه های رانندگی تعیین نشده است."
در اجرای ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ پرونده به هیأت تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیأت مذکور به موجب دادنامه شماره ۴۹۸-۳۰؍۷؍۱۳۹۸، فراز اول از بخشنامه شماره ۳-۱۳-۰۱-۱۲۰۳-۱۷؍۱۳ مورخ ۱۵؍۱۰؍۱۳۹۷ را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت. رسیدگی به فراز دوم از بخشنامه مورد شکایت (۳-۱۳-۰۱-۱۲۰۳-۱۷؍۱۳ -۱۵؍۱۰؍۱۳۹۷) در دستور کار هیأت عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفت.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 12؍۹؍۱۳۹۸ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با توجه به اینکه مطابق بند (ر) ماده ۱ آیین نامه اجرایی آموزشگاه های رانندگی موضوع مصوبه شماره ۲۹۷۹۷؍ت۵۲۷۹۲هـ-۹؍۳؍۱۳۹۷ هیأت وزیران، فرآیند سنجش دانش نظری و مهارت عملی و فنی مهارت آمـوزان واجـد شرایط کـه پس از اخـذ گـواهی آمـوزش عملی، متناسب با نوع گواهینامه توسط افسران آموزش دیده شاغل در پلیس انجام می پذیرد، فراز دوم بخشنامه شماره ۳-۱۳-۰۱-۱۲۰۳-۱۷؍۱۳ مورخ ۱۵؍۱۰؍۱۳۹۷ رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی که در آن مقرر شده برای اخذ آزمونهای نظری از کارشناسان مؤسسه راهگشا استفاده شود، به لحاظ اینکه موضوع توسط هیأت وزیران در اجرای اصل ۱۳۸ قانون اساسی تعیین تکلیف شده، خارج از حدود اختیارات رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می شود./
محمدکاظم بهرامی
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
