رأی شماره ۵۰۷ مورخ ۱۳۹۶/۵/۳۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
اِعمالِ محدودیت‌هایی مانند شرط معدل، برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان در بعضی رشته‌ها، متضمنِ محدودیت در اِعمال حق است که نیاز به حکم یا اذنِ قانونگذار دارد
تاریخ دادنامه: ۳۱/۵/۱۳۹۶ شماره دادنامه: ۵۰۷ کلاسه پرونده: ۹۴/۷۵۹
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای علی محمدپور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره ۹/۲۱۵۱۰/۴۲۰۰ ـ ۸/۴/۱۳۹۴ اداره کل آموزش و پرورش استان کهکیلویه و بویراحمد و بخشنامه شماره ۹/۸۶۸۹/۴۲۷۱ ـ ۲۴/۳/۱۳۹۴ اداره آموزش و پرورش شهرستان گچساران
گردش‌کار:
شاکی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره ۹/۲۱۵۱۰/۴۲۰۰ ـ ۸/۴/۱۳۹۴ اداره کل آموزش و پرورش استان کهکیلویه و بویراحمد و بخشنامه شماره ۹/۸۶۸۹/۴۲۷۱ ـ ۲۴/۳/۱۳۹۴ اداره آموزش و پرورش شهرستان گچساران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«با عرض سلام و تحیّات فراوان
احتراماً، به استحضار می‌رساند در سال تحصیلی ۱۳۹۵ـ۱۳۹۴ اداره کل آموزش و پرورش استان کهکیلویه و بویراحمد و اداره آموزش و پرورش شهرستان گچساران بخشنامه‌هایی صادر نموده‌اند که دانش‌آموزان را از ادامه تحصیل در رشته مورد علاقه خود منع می‌نمایند و ایـن بخشنامه‌ها موجب گردیده‌اند برخی از دانش‌آموزان که علاقه‌مند به ادامه تحصیل در رشته علوم تجربی هستند اجباراً به رشته‌های دیگر بروند. در این بین تعدادی از دانش آموزان دبیرستان استعدادهای درخشان شهرستان گچساران که با آزمون در سال اول متوسطه وارد این مدارس می‌شوند در سال دوم بدون در نظر گرفتن علاقه آن‌ها و علیرغم میل باطنی شان مجبور به ادامه تحصیل در رشته‌های دیگر شوند. در صورتی که این دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشته علوم تجربی می‌باشند و شرایط ادامه تحصیل در این رشته را نیز دارند. لذا بخشنامه‌های شماره ۹/۲۱۵۱۰/۴۲۰۰ ـ ۸/۴/۱۳۹۴ اداره کل آموزش و پرورش استان کهکیلویه و بویراحمد و ۹/۸۶۸۹/۴۲۷۱ ـ ۲۴/۳/۱۳۹۴ اداره آموزش و پرورش شهرستان گچساران به وضوح با ماده ۷۴ مصوبات شورای عالی وزارت آموزش و پرورش (شیوه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان) کاملاً مغایرت دارد و باعث گردیده که حق عده‌ای از دانش‌آموزان از جمله فرزند این حقیر دانش‌آموز دبیرستان استعدادهای درخشان (شهید بهشتی گچساران) ضایع گردد و از ادامه تحصیل ایشان در رشته علوم تجربی ممانعت به عمل آید در صورتی که ایشان شرایط ادامه تحصیل در رشته تجربی را دارد. بنابراین با توجه به اینکه این بخشنامه‌ها به صراحت با مفاد آیین‌نامه‌ها و مصوبات شورای عالی وزارت آموزش و پرورش (ماده ۷۴) مغایرت دارد. عاجزانه تقاضای ابطال این بخشنامه‌ها را از آن مقام عالی خواهانم. قبلاً از همکاری بی‌دریغ شما جهت اِحقاق حق فرزندم صمیمانه سپاسگزارم.»
متن بخشنامه‌های مورد اعتراض به قرار زیر است:
الف) بخشنامه شماره ۹/۲۱۵۱۰/۴۲۰۰ ـ ۸/۴/۱۳۹۴ اداره کل آموزش و پرورش استان کهکیلویه و بویراحمد:
«به: ادارات آموزش و پرورش شهرستان‌ها ومناطق
از: اداره کل آموزش و پرورش استان کهگیلویه و بویراحمد
موضوع: توسعه متوازن رشته‌ای
با سلام و احترام
پیرو نامه شماره ۹/۱۸۵۹۱/۴۲۰۰ ـ ۷/۲/۱۳۹۴ به اطلاع می‌رساند با توجه به بررسیهای به عمل آمده از شرایط تحصیلی دانش‌آموزان مناطق محروم و روستایی استان و در راستای سیاست‌های وزارت متبوع در خصوص توسعه متوازن شاخه و رشته تحصیلی، کمیته هدایت تحصیلی استان در تاریخ ۸/۴/۱۳۹۴ تشکیل گردید و مفاد مندرج در نامه ذکر شده به شرح ذیل اصلاح گردید، لذا مقتضی است در اسرع وقت اطلاع‌رسانی لازم به مدارس صورت پذیرد.
۱ـ در کلیه مدارس عادی دانش‌آموزانی حق ورود به رشته تجربی در سال تحصیلی ۱۳۹۵ـ۱۳۹۴ را دارند که معدل رشته آن‌ها (معدل ثبت شده در نمون برگ شماره ۱ هدایت تحصیلی) پانزده (۱۵) تمام و بالاتر باشد و پایین‌تر از نمره مذکور به سایر رشته و شاخه‌های دیگر هدایت شوند.
۲ـ در مدارس خاص (سمپاد و نمونه دولتی) شرط معدل برای ورود به رشته تجربی نمره ۱۶ به بالا ـ تعیین گردید (معدل ثبت شده در نمون برگ شماره ۱ هدایت تحصیلی)
تبصره: اداره شهرستان موظف است نسبت به تشکیل یک کلاس، در پایه دوم رشته ریاضی و فیزیک در مدارس سمپاد و یک کلاس در پایه دوم رشته ریاضی و فیزیک و یک کلاس در پایه دوم رشته ادبیات و علوم انسانی در مدارس نمونه دولتی اقدام نماید.»
ب) بخشنامه شماره ۹/۸۶۸۹/۴۲۷۱ ـ ۲۴/۳/۱۳۹۴ مدیر اداره آموزش و پرورش شهرستان گچساران:
«به: کلیه مدارس متوسطه دوم نظری
موضوع: توجیه مدیران جهت هدایت تحصیلی دانش‌آموزان
پس از حمد خداوند مهربان و درود و صلوات بر محمد و آل محمد (ص) و با احترام، خدمت کلیه همکاران مدیر، با توجه به بخشنامه اداره کل در رابطه با توزیع متوازن رشته‌ای که در جلسات متعدد جهت شرط معدل برای ورود به رشته تجربی که تحویل کلیه مدیران گردید، بعضاً مشاهده گردیده که عده‌ای از مدیران، نسبت به این مورد توجیه نبوده و اولیا را به خوبی راهنمایی نمی‌کنند. لذا موارد ذیل خدمت مدیران اعلام می‌گردد:
۱ـ شرط ورود دانش‌آموز به رشته تجربی برای مدارس عادی و هیأت امنایی، معدل ۱۶ در فرم هدایت تحصیلی مربوط به رشته تجربی که در ستون رشته‌های تحصیلی آمده است و معدل کل دانش آموز محاسبه نمی‌شود.
۲ـ منظور از معدل رشته تجربی، معدل نمرات دروس حرفه و فن، علوم تجربی و ریاضی راهنمایی، به علاوه دروس شیمی و زیست سال اول متوسطه.
۳ـ جهت مدارس خاص صندلی تعریف گردید و مدیران مدارس خاص خارج از تعداد صندلی که برایشان تعریف گردیده، حق ثبت‌نام دانش‌آموزان اضافی را ندارند و بقیه دانش‌آموزان را به رشته‌های دیگر هدایت نمایند.
۴ ـ مدیران توجه داشته باشند در بازدیدهای ستاد ثبت‌نامه شهرستان و استان، موارد بالا بررسی می‌گردد و در صورت عدم رعایت توزیع متوازن با مدیران خاطی برخورد خواهد شد.
۵ـ در ضمن جهت ورود به بقیه رشته‌های تحصیلی (ریاضی و انسانی) شرطی به جز شرط آوردن رشته در فرم هدایت تحصیلی، شرط معدل لحاظ نمی‌گردد."
در پاسخ به اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه‌ای که به شماره ۱۲۶۸ ـ ۹/۹/۱۳۹۴ ثبت دفتر اندیکاتور هیأت عمومی شده اعلام کرده است که:
«ریاست محترم دیوان عدالت اداری
با سلام و تحیات فراوان
احتراماً عطف به نامه با کلاسه پرونده ۹۴/۷۵۹ و شماره پرونده ۹۴۰۹۹۸۰۹۰۰۰۰۰۰۰۳ ـ ۲۷/۷/۱۳۹۴ مبنی بررفع نقص پرونده‌ای که اینجانب شاکی اداره کل آموزش و پرورش استان کهکیلویه و بویراحمد می‌باشم اکنون قانونی را که بخشنامه این اداره کل با آن مغایرت دارد به شرح ذیل مکتوب می‌نمایم.
مطابق قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش، این شورا مرجع سیاستگذاری در حوزه وظایف آموزش عمومی متوسطه در چارچوب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات موضوعه است و برابر ماده ۵ همین قانون مصوبات این شورا در حدود اختیارات قانون برای موسسات ذی‌ربط لازم‌الاجراء است. همچنین ماده ۶ همین قانون وظایف و اختیارات این شورا را مشخص کرده است که جمله آنان تعیین خط مشی وزارت آموزش و پرورش، بررسی و تصویب مقررات اجرایی و انضباطی مدارس است.
شورای مذکور در جلسه ۶۶۶ ـ۳/۸/۱۳۸۰ تصویب کرده (ماده ۱۰۹) که برای انتخاب رشته علوم تجربی: ۱ـ مجموعه سه نمره پذیرفته‌شده خرداد یا شهریور هر یک از درسهای ریاضی و علوم تجربی در سه پایه در دوره راهنمایی تحصیلی بدون ضریب کمتر از ۳۰ نباشد.
۲ـ در دوره متوسطه درسهای ریاضی (۱) و شیمی (۱) و آزمایشگاه و علوم زیستی و بهداشت (درسهای پایه اول متوسطه) را با موفقیت (کسب حداقل نمره ۱۰) گذرانده باشد و حداقل در یکی از سه درس مذکور نمره ۱۲ اخذ کرده باشد.
۳ـ مجموع نمرات درسهای مرتبط با رشته در دوره راهنمایی و پایه اول متوسطه باید حداقل ۱۰۸ باشد یا به عبارت دیگر معدل درسهای مرتبط با رشته از ۱۲ کمتر نباشد.
اما بخشنامه شماره ۹/۲۱۵۱۰/۴۲۰۰ ـ ۸/۴/۱۳۹۴ اداره کل آموزش و پرورش استان کهکیلویه و بویراحمد مقرر می‌دارد که در کلیه مدارس عادی دانش‌آموزانی حق ورود به رشته تجربی را دارند که معدل آن‌ها ۱۵ و بالاتر باشد و در مدارس خاص (سمپاد و نمونه دولتی) شرط ورود به رشته تجربی معدل ۱۶ به بالا باشد و علاوه بر این اداره شهرستان را موظف کرده است که به اجبار یک کلاس در پایه دوم رشته ریاضی و فیزیک در مدارس سمپاد تشکیل نمایند که این بخشنامه موجب گردیده بدون در نظر گرفتن علاقه دانش‌آموزان و به اجبار به رشته ریاضی و فیزیک برده شوند در صورتی که عده ای از آن‌ها علاقه‌مند به تحصیل در رشته علوم تجربی می‌باشند و شرایط این رشته را هم دارند.
بنابراین بخشنامه مذکور اولاً: خارج از صلاحیت اداره کل آموزش و پرورش استان می‌باشد. ثانیاً: با ماده های ۱۰۹ (بند۱ـ۲) و ۹۶ شورای عالی آموزش و پرورش مغایرت دارد. لذا این حقیر خواهان ابطال بخشنامه مذکور می‌باشم تا حق دانش آموزان این منطقه محروم ضایع نگردد. با سپاس فراوان و دعای خیر برای عدالت گستران صدیق نظام جمهوری اسلامی ایران.»
علیرغم ارسال نسخه ثانی شکایت و ضمائم آن برای طرف شکایت تا زمان رسیدگی به پرونده در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری هیچ پاسخی واصل نشده است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۳۱/۵/۱۳۹۶ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با عنایت به اینکه بخشنامه‌های مورد شکایت به شماره ۹/۲۱۵۱۰/۴۲۰۰ ـ ۸/۴/۱۳۹۴ و ۹/۸۶۸۹/۴۲۷۱ ـ ۲۴/۳/۱۳۹۴، ادامه تحصیل دانش‌آموزان در بعضی رشته‌ها را محدود به دارا بودن شرایط خاص از جمله شرط معدل نموده است و اینکه این بخشنامه‌ها متضمن محدودیت در اعمال حق است که نیاز به حکم قانونگذار یا اذن قانونگذار دارد، لذا بخشنامه‌های مورد شکایت خارج از حدود اختیارات مرجع صدور آن تشخیص شد و به استناد بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی
