رأی شماره ۵۳۹ مورخ ۱۳۹۶/۶/۷ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: تجویز پرداخت پاداش پایان خدمت مازاد بر سی سال خدمت نسبت به کسانی که مجدداً به کارگیری شده‌اند، مغایر قانون است
تاریخ دادنامه: ۷/۶/۱۳۹۶ شماره دادنامه: ۵۳۹ کلاسه پرونده: ۹۴/۱۱۵۶
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: دیوان محاسبات کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تصویب‌نامه شماره ۱۹۲۹۰۹/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۳/۱۰/۱۳۹۱ هیأت وزیران و اصلاحیه شماره ۲۱۷۸۵۵/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۱/۱۱/۱۳۹۱ آن
گردش‌کار:
دیوان محاسبات کشور به موجب شکایت‌نامه شماره ۱۰۵۳/۲۰۰۰۰ ـ ۱۹/۱۰/۱۳۹۴ اعلام کرده است که:
«ریاست محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً، در خصوص تصویب‌نامه شماره ۱۹۲۹۰۹/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۳/۱۰/۱۳۹۱ و اصلاحیه آن به شماره ۲۱۷۸۵۵/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۱/۱۱/۱۳۹۱ موضوع اعاده به خدمت برخی بازنشستگان به استحضار می‌رساند:
۱ـ مطابق ماده (۹۱) اصلاحی قانون استخدام کشوری مصوب سال ۱۳۵۹ از تاریخ تصویب این اصلاحیه اشتغال مستخدمین رسمی بازنشسته در مقامات مذکور در تبصره ماده ۳۲ یا ریاست مؤسسات و شرکت‌های دولتی که انتصاب آن مستلزم صدور فرمان همایونی است مشروط به آن که به سن بازنشستگی اجباری نرسیده باشند اعاده به خدمت تلقی و مدت اشتغال به شرط پرداخت کسور بازنشستگی مقرر جزو مدت خدمت رسمی محسوب می‌گردد. وزراء و نخست وزیران که از تاریخ ۲۲ بهمن ماه ۱۳۵۷ به این مقامات منصوب شده‌اند بدون رعایت شرط سن بازنشستگی اجباری اعاده به خدمت خواهند شد.
۲ـ وفق ماده (۱۰۴) قانون مدیریت خدمات کشوری در هنگام تعیین حقوق بازنشستگی به کارمندانی که بیش از سی سال خدمت دارند به ازاء هر سال خدمت مازاد بر سی سال، دو و نیم درصد (۵/۲%) رقم تعیین شده حقوق بازنشستگی علاوه بر حقوق تعیین شده محاسبه و پرداخت خواهد گردید.
۳ـ بر اساس ماده (۱۰۷) همان قانون به کارمندان مشمول این قانون که بازنشسته می‌شوند به ازاء هر سال خدمت یک ماه آخرین حقوق و مزایای مستمر (تا سی سال) به اضافه وجوه مربوط به مرخصی های ذخیره شده پرداخت خواهد شد. آن قسمت از سابقه خدمت کارمند که در ازاء آن وجوه بازخریدی دریافت نموده‌اند از سنوات خدمتی که مشمول دریافت این وجوه می‌گردد کسر می‌شود.
۴ـ در اجرای عبارت اخیر ماده (۱) اصلاحی قانون پرداخت پاداش پایان خدمت و بخشی از هزینه‌های ضروری به کارکنان دولت مصوب سال ۱۳۸۰، خدمت مازاد بر سی سال در پرداخت پاداش موضوع این قانون قابل احتساب نخواهد بود.
۵ ـ مطابق بند (ت) ماده (۲۲۴) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه کلیه تصویب‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها، تغییرات تشکیلات، تغییر ضرایب، جداول حقوقی و طبقه‌بندی مشاغل و افزایش مبناء حقوقی، اعطاء مجوز هر نوع استخدام و به کارگیری نیرو و همچنین مصوبات هیأت‌های امناء که متضمن بار مالی برای دولت باشد در صورتی قابل طرح و تصویب و اجراء است که بار مالی ناشی از آن در گذشته محاسبه و در قانون بودجه کل کشور یا منابع داخلی دستگاه اجـرایی ذی‌ربط تأمین شده باشد. اقدام دستگاه اجرایی برخلاف این حکم، تعهد زائد بر اعتبار محسوب می‌شود.
با عنایت به مراتب فوق تصویب‌نامه شماره ۱۹۲۹۰۹/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۳/۱۰/۱۳۹۱ و اصلاحیه آن به شماره ۲۱۷۸۵۵/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۱/۱۱/۱۳۹۱ از حیث:
اولاً: توسعه دامنـه مـاده (۹۱) اصلاحی قانون استـخدام کشوری و مالاً ورود به حوزه تقنینی.
ثانیاً: تجویز پرداخت پاداش بازنشستگی مازاد بر ۳۰ سال مغایر با ماده (۱) اصلاحی قانون پرداخت پاداش پایان خدمت و بخشی از هزینه‌های ضروری به کارکنان دولت مصوب سال ۱۳۸۰.
ثالثاً: عدم پیش‌بینی بار مالی ناشی از اجرا بر خلاف تصریح بند (ت) ماده (۲۲۴) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه مغایر قانون ارزیابی می‌گردد و لذا با عنایت به عدم اعلام مغایرت قطعی رئیس مجلس شورای اسلامی در خصوص مصوبه فوق‌الذکر و در اجرای مفهوم مخالف تبصره (۸) الحاقی به قانون نحوه اجراء اصول ۸۵ و ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مسؤولیتهای رئیس مجلس شورای اسلامی و نیز ماده (۱۲) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ مستدعی است در صورت صلاحدید دستور فرمایید موضوع مورد رسیدگی قرار گیرد.»
متن تصویب‌نامه و اصلاحی آن به قرار زیر است:
تصویب‌نامه شماره ۱۹۲۹۰۹/ت۴۸۶۴۱هـ ـ۳/۱۰/۱۳۹۱ هیأت وزیران
«معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۸/۹/۱۳۹۱ به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب نمود:
بازنشستگانی که به عنوان افراد مندرج در بندهای (الف)، (ب)، (ج)، (د) و (هـ) ماده (۷۱) قانون مدیریت خدمات کشوری به کارگیری شده یا می‌شوند، در صورت تمایل، از مصادیق ماده (۹۱) قانون استخدام کشوری تلقی و از زمان اشتغال مجدد اعاده به خدمت محسوب می‌شوند و چنانچه به این افراد قبلاً پاداش پایان خدمت و خرید مرخصی پرداخت شده باشد در صورت بازنشستگی جدید ناشی از اعاده به خدمت به ازای مدت اشتغال مجدد نیز مشمول پاداش پایان خدمت و خرید مرخصی بوده و حقوق بازنشستگی آنان بر اساس وضع اخیر تعیین، برقرار و پرداخت می‌شود ـ معاون اول رئیس‌جمهور»
تصویب‌نامه اصلاحی شماره ۲۱۳۸۵۵/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۱/۱۱/۱۳۹۱ هیأت وزیران:
«معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱/۱۱/۱۳۹۱ به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب نمود:
در تصویب‌نامه شماره ۱۹۲۹۰۹/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۳/۱۰/۱۳۹۱ عبارتهای «(الف) و (ب)» و « (د) و (هـ)» حذف می‌شوند. ـ معاون اول رئیس‌جمهور»
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست معاونت امور حقوقی دولت به موجب لایحه شماره ۱۸۴۷۸/۲۹۴۴۹ـ۱/۳/۱۳۹۵ توضیح داده است که:
«جناب آقای دربین
مدیرکل محترم هیأت عمومی و هیأت‌های تخصصی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام:
در خصوص دادخواست مربوط به پرونده شماره ۹۴/۱۱۵۶ـ۱/۱۲/۱۳۹۴ راجع به ابطال تصویب‌نامه شماره ۱۹۲۹۰۹/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۳/۱۰/۱۳۹۱ (موضوع مجوز اشتغال و پرداخت پاداش پایان خدمت به بازنشستگان موضوع ماده ۷۱ قانون مدیریت خدمات کشوری در صورت اعاده به خدمت) و اصلاحیه آن ضمن ایفاد تصویر نامه شماره ۴۹۸۳۲۷ ـ ۱۹/۲/۱۳۹۵ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اعلام می‌دارد:
دیوان محاسبات کشور تصویب‌نامه یاد شده را از جهت توسعه حکم قانون، تجویز پرداخت پاداش پایان خدمت بیش از ۳۰ سال و عدم پیش‌بینی بار مالی مغایر قانون تلقی نموده و با توجه به عدم اعلام ایراد رسمی رئیس مجلس شورای اسلامی در خواست رسیدگی به موضوع را مطرح کرده است.
۱ـ با توجه به معتبر بودن ماده (۹۱) قانون استخدام کشوری، به موجب بند «ب» ماده (۶۵) قانون برنامه پنجم توسعه و اینکه مقامات مندرج در تبصره (۱) ماده (۳۲) قانون استخدام کشوری و ماده (۷۱) قانون مدیریت خدمات کشوری، توسط قانونگذار مورد تصریح قرار گرفته است لذا از این لحاظ با توجه به ذکر و قید «مقامات»، ممنوعیتی برای اعاده به خدمت آنان وجود ندارد. تصریح موضوع در تصویب‌نامه شماره ۱۹۲۹۰۹/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۳/۱۰/۱۳۹۱ مبنی بر اینکه «از زمان اشتغال مجدد اعاده به خدمت محسوب می‌شوند» توسعه دامنه ماده (۹۱) اصلاحی قانون استخدام کشوری تلقی نمی‌شود و اشکال وارده مبنی بر اینکه موضوع ورود به حوزه تقنینی، منتفی است.
۲ـ در صورتی که مقامات موضوع ماده (۷۱) قانون مدیریت خدمات کشوری و بندهای ذیل آن بر اساس ماده (۹۱) قانون استخدام کشوری اعاده به خدمت شوند، هم چنان که در تصویب‌نامه یاد شده این موضوع مورد تصریح قرار گرفته است، مدت اشتغال آنان به شرط پرداخت کسور بازنشستگی جزء خدمت رسمی محسوب می‌گردد و از لحاظ پرداخت پاداش پایان خدمت تا سی سال خدمت، مشمول ماده (۱۰۷) قانون مدیریت خدمات کشوری قرار می‌گیرند و با توجه به قید قانونگذار در این ماده مبنی بر «تا سی سال» پرداخت پاداش مازاد بر سی سال به هر صورت منتفی است.
۳ـ نسبت به تصویب‌نامه یاد شده و اصلاحیه آن به شماره ۲۱۳۸۵۵/ت۴۸۶۴۱هـ ـ ۱/۱۲/۱۳۹۱ توسط هیأت بررسی و تطبیق مصوبات دولت مجلس شورای اسلامی طی نامه شماره ۷۹۹۸۳هـ/ب ـ ۲۷/۱۲/۱۳۹۱ ایراد مقدماتی وارد نموده ولیکن منجر به اعلام ایراد رسمی از سوی رئیس مجلس شورای اسلامی نگردیده است.
۴ـ در قسمت اخیر دادخواست دیوان محاسبات اشاره شده است که با توجه به عدم ایراد قطعی رئیس مجلس نسبت به مصوبه یاد شده درخواست رسیدگی در دیوان عدالت اداری را دارند. عنایت دارند که موضوع اعلام نظر رئیس مجلس شورای اسلامی از مصادیق ماده واحده تبصره (۸) الحاقی به قانون نحوه اجرای اصول (۸۵) و (۱۳۸) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مسئولیتهای رئیس مجلس شورای اسلامی مصوب ۱۳۶۸ و اصلاحات بعدی آن مصوب ۳۰/۱۱/۱۳۸۸ مجلس شورای اسلامی است که اقدام لازم در این مورد هم انجام گرفته است و النهایه پس از طرح ایراد مقدماتی با توجه به دفاعیات مطرح شده احتمالاً ایراد مقدماتی را وارد ندانسته و نظر بر اعلام ایراد رسمی نداشته‌اند.
۵ـ بر اساس بند (۳) نامه صدرالذکر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، اعتبار لازم برای پرداخت پاداش پایان خدمت کارمندان از محل اعتبارات هزینه‌ای دستگاهها قابل پرداخت است و از این جهت حکم مصوبه موجب تحمیل بار مالی نبوده تا مغایر قانون تلقی گردد. با توجه به مراتب فوق تقاضای رد شکایت را دارد.»
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۷/۶/۱۳۹۶ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
نظر به اینکه مطابق ماده ۱۰۷ قانون مدیریت خدمات کشوری مقرر شده است به کارمندان مشمول این قانون که بازنشسته می‌شوند بـه ازاء هر سال خدمت یک ماه آخرین حقوق و مزایای مستمر تا سی سال به اضافه وجوه مربوط به مرخصی‌های ذخیره شده پرداخت خواهد شد، بنابراین اطلاق مصوبه مورد اعتراض در حدی که ناظر بر تجویز پرداخت پاداش پایان خدمت مازاد بر سی سال خدمت نسبت به کسانی که مجدداً به کارگیری شده‌اند، مغایر قانون است و با استناد به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. با اعمال ماده ۱۳ قانون پیش‌گفته و تسری ابطال مصوبه به زمان تصویب آن موافقت نشد.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی
