رأی وحدت‌رویه شماره ۲۶۶۴ مورخ ۱۳۹۸/۹/۱۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
درخصوص مواعد اعتراض به آرای مراجع شبه قضایی
تاریخ دادنامه: ۱۲/۹/۱۳۹۸ شماره دادنامه: ۲۶۶۴ شماره پرونده: ۹۸/۲۱۷۴
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
اعلام‌کننده تعارض: آقای مهدی سرحسابی
موضوع: اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری
گردش کار: در خصوص اینکه مهلت اعتراض از تصمیمات مراجع بند ۲ ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری از جمله کمیسیونهای موضوع ماده ۱۲۰ و ۱۲۲ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران در دیوان عدالت اداری مقید به مهلت مقرر در تبصره ۲ ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ هست یا خیر؟ بین آراء شعب دیوان عدالت اداری اعلام تعارض شده است.
گردش کار پرونده‌ها و مشروح آراء به قرار زیر است:
الف: شعبه۳۱ بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره ۹۵۰۹۹۸۰۹۰۰۶۰۰۹۸۰ با موضوع دادخواست آقای مهدی سرحسابی به طرفیت نیروی زمینی ارتش ـ آجا و به خواسته اعتراض به رأی کمیسیون موضوع مواد ۱۲۱ و ۱۲۰ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران به موجب دادنامه شماره ۹۶۰۹۹۷۰۹۰۰۶۰۱۳۵۴ـ۱۲/۹/۱۳۹۶ به شرح زیر رأی صادر کرده است:
با توجه به اینکه خواسته خواهان اعتراض به رأی کمیسیون موضوع ماده ۱۲۱ قانون ارتش است و وفق تبصره ۲ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ مهلت اعتراض به آراء و تصمیمات کمیسیونها و هیأتهای رسیدگی‌کننده برای اشخاص داخل کشور سه ماه و برای اشخاص مقیم خارج از کشور شش ماه از تاریخ ابلاغ تعیین شده است و در مانحن فیه رأی معترض‌عنه در تاریخ ۲۸/۱۰/۱۳۸۹ صادر و به شاکی ابلاغ عملی شده و در تاریخ ۱۳/۶/۱۳۹۵ پس از حدود شش سال و خارج از مهلت مقرر در تبصره یاد شده دادخواست اعتراض خود را به دیوان عدالت اداری تقدیم نموده است که به لحاظ خارج از مهلت بودن مستند به تبصره مذکور و بند «ت» ماده ۵۳ قانون صدرالذکر قرار رد شکایت صادر می‌شود. این رأی ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.
رأی مذکور به موجب رأی شماره ۹۶۰۹۹۷۰۹۵۵۲۰۳۰۸۰ـ۲۱/۱۱/۱۳۹۶ شعبه ۲۴ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تأیید شده است.
ب: شعبه ۳۵ بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره ۹۲۰۹۹۸۰۹۰۵۰۰۹۶۴۴ با موضوع دادخواست آقای محمدصادق تیرانداز به طرفیت ستاد مشترک ارتش و کمیسیون موضوع ماده ۱۲۱ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران و به‌خواسته نقض رأی مورخ ۱۱/۷/۱۳۹۱ کمیسیون ماده ۱۲۱ قانون مذکور به موجب دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۹۰۳۵۰۰۹۲۰ـ ۱۸/۱۲/۱۳۹۲ به شرح زیر رأی صادر کرده است:
با عنایت به اینکه رأی معترض‌عنه در سال۱۳۹۱ به خواهان ابلاغ و خواهان علیرغم اطلاع از مفاد رأی موضوع خواسته خارج از مهلت مقرر مضبوط در تبصره دوم از ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ به رأی موضوع دادخواست اعتراض نموده است لذا در وضع موجود رسیدگی مقدور نبوده و قرار رد شکایت تقدیمی را صادر و اعلام می‌دارد قرار صادره در اجرای مفاد ماده ۶۵ از قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عـدالت اداری ظرف ۲۰ روز پس از ابـلاغ قابـل اعتـراض در شعـب تجدیـدنظـر دیـوان عـدالت اداری می‌باشد.
در اثر تجدیدنظرخواهی از رأی مذکور، شعبه دوم تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به‌موجب دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۹۵۵۲۰۱۵۴۴ـ۴/۸/۱۳۹۴ به شرح زیر رأی مورد اعتراض را نقض می‌کند:
نظر به اینکه موضوع شکایت از مصادیق مقررات تبصره ۲ از ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نبوده و اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۱۲۱ قانون آجا موقت به وقت خاص نمی‌باشد، لذا با پذیرش تجدیدنظرخواهی تجدیدنظرخواه و نقض قرار مورد اعتراض مستنداً به ماده ۷۲ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری پرونده جهت رسیدگی ماهیتی به شعبه بدوی صادر‌کننده قرار مورد اعتراض اعاده می‌گردد.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۲/۹/۱۳۹۸ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
الف: تعارض در آراء محرز است.
ب: بر اساس بند ۲ ماده ۱۰ قانون تشکیلات وآیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲، صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری، صرفاً رسیدگی به آراء قطعی صادره از هیأتها و کمیسیونهای شبه قضایی است و قانونگذار در تبصره ۲ ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، تصریح کرده است: «از زمان تصویب این قانون، مهلت تقدیم دادخواست راجع به موارد موضوع بند (۲) ماده (۱۰) این قانون، برای اشخاص داخل کشور سه ماه و برای افراد مقیم خارج از کشور، شش ماه از تاریخ ابلاغ رأی یا تصمیم قطعی مرجع مربوط…» است. با توجه به این که حکم تبصره مذکور اطلاق دارد و همه آراء قطعی صادره از هیأتها و کمیسیونهای شبه قضایی اعم از آرائی که دارای مهلت اعتراض در دیوان عدالت اداری است (مانند ماده ۱۴۱ قانون استخدام نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران) و یا آرائی که فاقد مهلت اعتراض است (مانند رأی کمیسیون ماده ۱۲۱ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران و یا رأی کمیسیون ماده ۱۳۵ قانون مقررات استخدامی سپاه) را در برمی‌گیرد و قرینه برای انصراف حکم قانونگذار به آراء گروه اول (آراء مهلت دار) وجـود ندارد، مضافاً قـواعد آیین دادرسی و قوانین شکلی از جمله مهلت اعتراض اثر فوری دارد و در رسیدگی به پرونده‌هایی که از قبل مطرح شده باشد نیز قابلیت اعمال دارد مگر آن که قانونگذار برخلاف آن حکمی مقرر کند، بنابراین در صورت وصول اعتراض از سوی شخص معترض خارج از مهلت‌های مقرر در تبصره ۲ ماده ۱۶ قانون تشکیلات وآیین دادرسی دیوان عدالت اداری، شعب دیوان می‌بایست به استناد تبصره مذکور و بند «ت» ماده ۵۳ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری «قرار رد شکایت» صادر کنند، مگر آن که در قوانین سابق مهلت مقید بیشتری پیش‌بینی شده باشد که مطابق ذیل تبصره ۲ ماده ۱۶قانون مذکور، مهلت بیشتر ملاک عمل خواهد بود ولی از آنجا که در پرونده‌های موضوع تعارض مقنن برای تصمیمات مورد اعتراض زمان معینی پیش‌بینی نکرده است، تابع حکم تبصره۲ ماده۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیـوان عـدالت اداری می‌باشد و آراء صادر شده به رد شکایت که اعتراض خارج از مهلت مقرر را قابل استماع ندانسته صحیح و موافق مقررات است. این رأی به استناد بند۲ ماده۱۲ و ماده ۸۹ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سـال ۱۳۹۲ برای شعـب دیـوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم‌الاتباع است.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی
