رأی وحدت رویه شماره ۶۶۹ مورخ ۱۳۹۸/۴/۱۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: تعارض آراء درخصوص تبدیل وضعیت استخدامی ایثارگران از قراردادی به رسمی
شماره دادنامه: ۶۶۹ تاریخ دادنامه: ۱۱؍۴؍۱۳۹۸ شماره پرونده: ۹۸؍۱۱۳۸
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
اعلام کننده تعارض: آقای غلامرضا مولابیگی (معاون نظارت و بازرسی دیوان عدالت اداری)
موضوع: اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری
گردش کار: آقای غلامرضا مولابیگی (معاون نظارت و بازرسی دیوان عدالت اداری)به موجب گزارش شماره ۲؍۱۲۱۴۷؍۲۶۰-۲۹؍۱۱؍۱۳۹۷ اعلام کرده است که:
حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای بهرامی «زیدعزه»
رئیس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً در خصوص تعارض آراء صادره از شعب دیوان موضوع تبدیل وضعیت استخدامی از قراردادی به رسمی قطعی به استناد بند (ذ) ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه به استحضار می رساند: نظر به اینکه در خصوص موضوع، برخی شعب دیوان با این استدلال که بند (ذ) ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه مشروط به تأمین نیرو از محل مجوزهای مربوط و نیز سهمیه های استخدامی و پستهای بدون تصدی متعاقب معرفی از بنیاد شهید می‌باشد و حکم بند مذکور صرفاً ناظر به استخدام ابتدایی ایثارگران با رعایت شرایط قانونی بوده و تبدیل وضعیت استخدامی از آن استنباط نمی گردد، حکم به رد شکایت صادر نموده اند، لکن برخی شعب دیوان به استناد تبصره ۱ بند (ذ) ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه مبنی بر تبدیل وضعیت استخدامی مشمولین ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران حکم به ورود شکایت و الزم به تبدیل وضعیت از قراردادی به رسمی قطعی صادر کرده اند، لذا با توجه به استنباط های مختلف شعب دیوان در این خصوص، موضوع از مصادیق تعارض آراء به نظر می رسد و وفق ماده ۸۹ قانون دیوان قابل طرح در هیأت عمومی دیوان می باشد. مع الوصف مراتب جهت هرگونه دستور به حضور ایفاد می گردد.
گردش کار پرونده ها و مشروح آراء به قرار زیر است:
الف: شعبه ۳۵ بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره ۹۷۰۹۹۸۰۹۰۰۲۰۰۲۸۹ با موضوع دادخواست آقای عظیم غفاری پور به طرفیت دانشگاه علوم پزشکی ایلام- سازمان امور اداری و استخدامی کشور و به خواسته تبدیل وضعیت استخدامی از قراردادی به رسمی موضوع بند ذ ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه به موجب دادنامه شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۰۰۲۰۰۸۷۷-۲۰؍۴؍۱۳۹۷ به شرح زیر رأی صادر کرده است:
نظر به ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران و ماده ۸۷ قانون ششم برنامه توسعه در جهت لزوم تبدیل وضعیت استخدامی قانون ششم برنامه توسعه در جهت لزوم تبدیل وضعیت استخدامی اشخاص تحت شمول و توجهاً به احراز وضعیت استخدامی شاکی در پرتو قانون فوق الاشعار فلذا مستفاد از ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت وی صادر و اعلام می گردد. این رای ظرف بیست روز از ابلاغ قابل تجدیدنظر در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.
در اثر تجدیدنظر خواهی از رأی مذکور شعبه ۲۷ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۶۰۰۲۹۵۴-۲۷؍۹؍۱۳۹۷ با استدلال زیر رأی مذکور را نقض می‌کند.
حکم مقرر در بند ذ ماده ۸۷ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تکلیف دستگاه های اجرایی به استخدام رسمی ایثارگران در مشاغل حاکمیتی و نیز پیمانی در مشاغل غیر حاکمیتی مشروط به تأمین نیرو از محل مجوزهای مربوط و نیز سهمیه های استخدامی و پستهای بدون متصدی بوده و از این حکم استخدام ایثارگران بدون رعایت مقررات ذکر شده استنباط نمی گردد و رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره ۹۱۷ مورخ ۲۸؍۱۱؍۱۳۹۲ نیز مفید همین معناست و در این پرونده چون از ناحیه تجدیدنظر خوانده مدرکی دال بر اختصاص سهمیه استخدامی از ناحیه مبادی ذیربط ارائه نشده در نتیجه اعتراض وارد بوده و دادنامه معترض عنه مغایر با موازین قانونی تشخیص لذا مستنداً به ماده ۷۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ ضمن نقض آن حکم برد [به رد] شکایت تجدیدنظر خوانده صادر و اعلام می شود. این رأی قطعی است.
ب: شعبه ۳۰ بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده های شماره ۹۶۰۹۹۸۰۹۰۲۳۰۲۱۵۰ و ۹۶۰۹۹۸۰۹۰۲۳۰۲۲۰۲ با موضوع دادخواست آقای میرزا آقا خناری و خانم زینب موحدی فر به طرفیت سازمان اداری و استخدامی کشور و به خواسته تقاضای تبدیل وضعیت از قراردادی به رسمی به موجب دادنامه های شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۰۲۳۰۱۳۶۶-۱۷؍۵؍۱۳۹۷ و ۹۷۰۹۹۷۰۹۰۲۳۰۱۴۶۷-۲۲؍۵؍۱۳۹۷ به شرح زیر رأی صادر کرده است:
در خصوص شکایت شاکی فوق الذکر به طرفیت خواندگان فوق الذکر به خواسته فوق الاشعار این شعبه با بررسی محتویات پرونده، ملاحظه شکایت شاکی و دلائل مستندات ارائه شده از ناحیه ایشان، ملاحظه لایحه دفاعیه خوانده ردیف دوم و عدم پاسخ از ناحیه خوانده ردیف اول نظربه تبصره ۲ قانون اصلاح بند (و) ماده ۴۴ قانون برنامه پنجم توسعه و تبصره ۱ بند (ذ) ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه خواسته شاکی وفق قوانین و مقررات بوده و خواندگان می بایست در اسرع وقت نسبت به اجرای آن اقدام نمایند بنابراین شکایت شاکی را موجه تشخیص و مستندا ًبه مواد ۱۰ و ۱۱ و ۶۵ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت شاکی صادر و اعلام می نمایـد. رأی صـادره ظرف مهلت بیست روز قـابل اعتـراض در محـاکم تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد.
در اثر تجدیدنظر خواهی از رأی مذکور شعبه ۲۷ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۶۰۰۳۱۴۰-۱۹؍۱۰؍۱۳۹۷ با استدلال زیر رأی مذکور را نقض می کند:
حکم مقرر در بند واو ماده ۴۴ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۹ و قانون اصلاح بند مذکور و ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران و نیز ماده ۶ آیین نامه ساماندهی اشتغال فرزندان شاهد و جانبازان بیست و پنج درصد و بالاتر مصوب ۲۶؍۱۲؍۱۳۸۸ هیأت وزیران و بند ذ ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه مبنی بر تکلیف دستگاههای اجرایی به استخدام رسمی این افراد در مشاغل حاکمیتی و پیمانی در مشاغل غیر حاکمیتی مشروط به تأمین نیرو از محل مجوزهای مربوط و نیز سهمیه های استخدامی و پست های بدون متصدی متعاقب معرفی از طرف بنیاد شهید می باشد از طرفی حکم بند ذ ماده مرقوم صرفاً ناظر بر استخدام ابتدایی ایثارگران با رعایت شروط قانونی بوده و تبدیل وضعیت به کیفیت موصوفه از آن استنباط نمی گردد علیهذا در این پرونده به لحاظ عدم اختصاص سهمیه استخدامی از ناحیه مبادی ذیربط اعتراض وارد می باشد و دادنامه مرقوم مغایر با موازین قانونی صادر شده است لذا مستنداً به ماده ۷۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ ضمن نقض آن حکم به رد شکایت تجدیدنظر خوانده صادر می شود. رأی صادره قطعی است.
ج: شعبه ۳۹ بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره ۹۵۰۹۹۸۰۹۵۷۶۰۰۵۹۶ با موضوع دادخواست آقای روح اله کریمی به طرفیت شهرداری ایلام و به خواسته الزام شهرداری به تبدیل وضعیت استخدامی از قراردادی به رسمی به موجب دادنامه شماره ۹۶۰۹۹۷۰۹۵۷۶۰۰۵۹۸-۲۱؍۸؍۱۳۹۶ به شرح زیر رأی صادر کرده است:
در خصوص شکایت شاکی این شعبه با بررسی محتویات پرونده، ملاحظه شکایت شاکی و دلائل و مستندات ارائه شده از ناحیه ایشان، ملاحظه لایحه دفاعیه خوانده با عنایت به اینکه به موجب تبصره ۳ ماده واحده قانون اصلاح بند (و) ماده ۴۴ قانون برنامه پنج ساله توسعه جمهوری اسلامی ایران مقرر گردیده است فرزندان شاهد و آزاده از شرط جنسیت برای استفاده از سهمیه استخدامی معاف و دستگاههای مشمول این قانون موظفند بدون الزام به رعایت شرط سنی و تحصیلی معدل و آزمون برای متقاضی اعم از مرد و زن با احراز شرایط عمومی گزینش با هماهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران و از ابتدا آنان را به صورت رسمی قطعی استخدام نمایند به موجب قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب ۲؍۱۰؍۱۳۹۱ مشمول شاکی به عنوان برادر شهید نیز می شود که مرجع طرف شکایت به موجب لایحه دفاعیه مثبوته در شعبه اعلام داشته است که تبدیل وضعیت ایثارگران خانواده شهدا نیاز بـه سهمیه استخدامـی می باشد کـه آن مـرجع (خوانده) در اختیار ندارد نظر به اینکه سهمیه استخدامی ناظر بـه استخدام عادی می باشد و حسب تبصـره ۲ مـاده فـوق الذکر دستگاه متبوع مکلف به استخدام رسمی شاکی می باشد. علی هذا شکایت شاکی را موجه تشخیص و مستنداً به مواد ۱۰ و ۱۱ و ۶۵ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت شاکی صادر و اعلام می نماید. رأی صادره ظرف مدت بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری می باشد.
در اثر تجدیدنظر خواهی از رأی مذکور شعبه ۲۹ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۹۹۰۰۳۷۷-۵؍۲؍۱۳۹۷ با استدلال زیر رأی مذکور را نقض می‌کند:
در خصـوص تجدیـدنظرخـواهی شهرداری ایـلام از دادنامـه شمـاره ۵۹۸-۲۱؍۸؍۱۳۹۶ صـادره از شعبـه ۲۹ تجدیدنظر. با عنایت به محتویات پرونده و نظربه اینکه براساس مقررات و قوانین موضوعه از جمله ماده ۴۴ قانون مدیریت خدمات کشوری به کارگیری افراد در دستگاه های اجرایی منوط به شرکت در آزمونهای عمومی و قبولی از امتحان می باشد و ایضاً جذب ایثارگران واجد شرایط منوط به صدور مجوز در حد سهمیه مربوطه و ایضاً شرکت در آزمونهای عمومی می باشد و همچنین تبدیل وضعیت استخدامی براساس ماده ۱۴ آیین نامه استخدامی شهرداریها منوط به شرایط متعددی از جمله موافقت و تصویب شورا بوده که نامبرده فاقد چنین مصوبه ای می باشد علیهذا تجدیدنظرخواهی وارد تشخیص و مستنداً به ماده ۷۱ از قانون دیوان عدالت اداری ضمن نقض دادنامه معترض عنه حکم به رد شکایت بدوی صادر می شود. این رای قطعی است.
د: شعبه ۳۶ بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده های شماره ۹۶۰۹۹۸۰۹۵۷۰۰۱۵۴۹، ۹۷۰۹۹۸۰۹۵۷۰۰۰۵۶۴ و ۹۷۰۹۹۸۰۹۵۷۰۰۰۵۲۶ با موضوع دادخواست آقایان محمدحسن الهیاری، علی نیساری و سهیل بخشایی به طرفیت سازمان اداری و استخدامی کشور و به خواسته تبدیل وضعیت از قراردادی به رسمی به موجب دادنامه های شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۷۰۰۰۲۳۷-۲۳؍۲؍۱۳۹۷، ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۷۰۰۱۲۹۲-۲۸؍۵؍۱۳۹۷ و ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۷۰۰۰۹۳۴-۲۴؍۴؍۱۳۹۷ به شرح زیر رأی صادر کرده است:
با توجه به مجموع محتویات و اوراق پرونده نظر به اینکه مطابق و تبصره بند ز ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه دستگاه اجرایی می بایستی وضعیت استخدامی مشمولان این ماده را حداکثر پس از ۳ ماه رسمی قطعی نموده و شاکی نیز از مشمولان ماده فوق الذکر بوده علیهذا بنا به مراتب فوق ضمن پذیرش شکایت شاکی حکم به ورود و الزام ادارات خوانده به اجابت خواسته مشارالیه را صادر و اعلام می نماید. رأی صادره ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد.
رأی مذکور به موجب آراء شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۵۸۰۳۱۰۵-۲۱؍۸؍۱۳۹۷، ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۶۳۰۲۵۷۶-۲۲؍۷؍۱۳۹۷ و ۹۷۰۹۹۷۰۹۵۶۳۰۲۵۰۷-۱۷؍۷؍۱۳۹۷ شعبه ۳۶ و ۲۸ تجدیدنظردیوان عدالت اداری تأیید شده است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۱؍۴؍۱۳۹۸ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
الف: تعارض در آراء محرز است.
ب:
اولاً: با توجه به اینکه بند (ذ) ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۴؍۱۲؍۱۳۹۵ عبارت «اعم از رسمی، پیمانی، قراردادی، شرکتی» را بعد از عبارت «تأمین نیروهای مورد نیاز خود را» به ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب ۲؍۱۰؍۱۳۹۱ اضافه کرده است لذا تفسیر و اجراء آن باید با توجه به قیود و شرایط ماده مذکور صورت پذیرد. مخاطب ماده ۲۱ به موجب صدر این ماده کلیه دستگاه های موضوع ماده ۲ قانون مذکور اعم از دستگاه های اجرایی دولتی و عمومی و … شرکتها و مراکز تولیدی و توزیعی و خدماتی تحت پوشش قانون کار هستند. به موجب این ماده در اعمـال سهمیه اختصاصی ایثـارگران لازم است «وفـق ضوابط و مجوزهای مربوط» اقدام شود. ماده مذکور هم در برگیرنده «استخدام» و هم در برگیرنده «به کارگیری نیرو» در دستگاه ها و شرکتهای مشمول می باشد. بر اساس ضوابط و مقررات استخدامی (از جمله مواد ۳۲ و تبصره های آن ۴۷، ۵۲، ۹۵ و ۱۲۴ قانون مدیریت خدمات کشوری) به کارگیری نیرو مفهومی عام داشته و شامل کلیه مواردی می شود که دستگاه فردی را مستقیماً جهت انجام وظایف و مأموریتهای خود به خدمت گرفته باشد. لیکن استخدام به موجب مواد ۴۵ و ۴۶ قانون مدیریت خدمات کشوری صرفاً شامل به کارگیری نیرو به صورت پیمانی و رسمی اعم از آزمایشی و قطعی می باشد و لذا به خدمت گرفتن افراد به صورت قراردادی هر چند به کارگیری محسوب می شود، لیکن برای فرد وضعیت استخدامی ایجاد نمی کند.
ثانیاً: با توجه به اینکه در تبصره ۱ بند (ذ) ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۴؍۱۲؍۱۳۹۵ مقرر شده: «وضعیت استخدامی مشمولان این ماده حداکثر پس از سه ماه رسمی قطعی می گردد.» این تبصره شامل ایثارگرانی است که مستند به ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران با رعایت سهمیه، ضوابط و مجوزهای مربوط از جمله شرکت در آزمون به استخدام دستگاه درآمده باشند و چنانچه وضعیت استخدامی آنها به صورت پیمانی یا رسمی آزمایشی باشد، ظرف سه ماه به قطعی تبدیل شود، بنابراین این حکم شامل ایثارگرانی که به کارگیری آنها به صورت قراردادی و غیر استخدامی بوده است نمی شود. در این ارتباط در رأی شماره ۱۸۴۹ تا ۱۸۵۱-۲۰؍۹؍۱۳۹۷ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری که با لحاظ مفاد ماده ۲۱ (با لحاظ بند ذ ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۴؍۱۲؍۱۳۹۵) صادر شده مقرر شده است، جهت استخدام ایثارگران در دستگاه های اجرایی رعایت مقررات عمومی از جمله (وجود پست سازمانی بلاتصدی) داشتن مجوز و سهمیه استخدامی، شرکت و قبولی در آزمون عمومی و رقابت در سهیمه استخدامی، رعایت مراتب شایستگی و برابری فرصتها با لحاظ برخی معافیتهای مصرح لازم است.
ثالثاً: استناد به تبصره ۲ بند (و) ماده ۴۴ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۹ جهت تبدیل وضعیت استخدامی از قراردادی به رسمی قطعی موضوعیت ندارد، زیرا صرف نظر از اینکه اعتبار قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۹ در حال حاضر منقضی شده و به استناد ماده ۷۶ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب ۲؍۱۰؍۱۳۹۱ استناد به قوانین برنامه تنها در مدت اعتبار آنها قابلیت استناد دارد، اساساً موضوع تبصره مذکور استخدام رسمی قطعی در چارچوب سهمیه استخدامی ایثارگران می باشد. بدیهی است این امـر مانع بـه کارگیری ایثارگران خـارج از سهمیه استخـدامی به صورت قراردادی در دستگاه های اجرایی نبوده و چنانچه قرار باشد به استناد ماده ۲۱ قانون جامع ایثارگران مصوب ۲؍۱۰؍۱۳۹۱ با استفاده از سهمیه ایثارگری به صورت رسمی قطعی استخدام شوند رعایت مقررات مذکور در این ماده الزامی است.
رابعاً: الزام به استخدام نیروهای قراردادی شاغل در دستگاه های دولتی بدون رعایت مقررات و مجوز استخدامی که در ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب ۲؍۱۰؍۱۳۹۱ به آن موکول شده است از جمله عدم شرکت در آزمون و عدم رقابت با سایر ایثارگران متقاضی استخدام به منزله نادیده گرفتن حکم ماده قانونی مذکور و بسیاری از اصول و مقررات حاکم بر استخدام دولتی و آراء هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است و عملاً موجبات تقلب نسبت به قانون و ایجاد تبعیض استخدامی در بین ایثارگران و زمینه سوء استفاده در دستگاه های اجرایی را فراهم خواهد کرد.
خامساً: با توجه به استدلال مصرح در رأی وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۹۲-۲۷؍۱؍۱۳۹۸ آراء صادر شده به رد شکایت به شرح مندرج در گردش کار صحیح و موافق مقررات است.
این رأی به استناد بند ۲ بند ۱۲ و ماده ۸۹ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.
محمدکاظم بهرامی- رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
