رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال شیوه نامه ردهبندی آثار سینمایی مصوب ۹۸
رای شماره۲۳۲۰ هیات عمومی دیوان عدالت اداری
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۰/۸/۱۱ شماره دادنامه: ۲۳۲۰ شماره پرونده: ۰۰۰۰۳۵۱
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم مولود دولو
موضوع شکایت و خواسته: ابطال شیوهنامه ردهبندی آثار سینمایی مصوب شهریور ۱۳۹۸/۶/۲ رییس سازمان امور سینمایی و امور سمعی و بصری
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال شیوهنامه ردهبندی آثار سینمایی مصوب شهریور ۱۳۹۸/۶/۲ رییس سازمان امور سینمایی و امور سمعی و بصری را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
“۱ـ به موجب ماده ۳ آییننامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید ویدیو و صدور پروانه نمایش آن ها موضوع مصوبه شماره ۶۰۵۶۶ـ ۱۳۶۱/۱۲/۹ هیات وزیران موارد ممنوعیت نمایش یا عرضه و فروش فیلم ها را بیان نموده است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی براساس بند های ۱۱ و ۱۳ ماده ۳ آییننامه مذکور اقدام به صدور شیوهنامه معترضعنه نموده است.
۲ـ در ماده ۳ آییننامه مذکور عبارت «نمایش هرگونه فیلم … » بیان گردیده در حالی که شیوهنامه معترضعنه مفاد مـاده ۳ آییننامه مذکور را نسبت به آثـار سینمایی منحصر نموده و تخصیص زده در حالی که واضـع آن چنین صلاحیتی نداشته و از طرفی رییس سازمان سینمایی اساسا صلاحیت مقررهگذاری در این زمینه را ندارد و امر تخصیص نمایش آثار سینمایی برای رده های سنی مختلف در صلاحیت هیات وزیران و یا شورای عالی انقلاب فرهنگی می باشد.
بر فرض صلاحیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه براساس اصول ۸۵ و ۱۳۸ قانون اساسی این امر در صلاحیت وزیر است نه رییس سازمان سینمایی.
همچنین در فراز پایانی شیوهنامه معترضعنه مجازاتهایی برای متخلفین تعیین گردیده که وضع قاعده در این خصوص نیز در صلاحیت مجلس شورای اسلامی است زیرا به موجب اصل ۳۸ قانون اساسی تعیین مجازات در صلاحیت مقنن است.
۳ـ پیشگیری از هرگونه آسیب به مخاطبان براساس موازین تربیتی و اخلاقی می بایست از ابتدا و در هیات های بازبینی و بررسی فیلم ها و شورای صدور پروانه صورت بگیرد تا نیازی به ردهبندی سنی آثار سینمایی نباشد. همچنین مبنای ردهبندی سنی در شیوهنامه معترضعنه مشخص نمیباشد.
۴ـ به موجب ماده ۲ شیوهنامه معترضعنه اقدام به تاسیس هیات ردهبندی سنی گردیده که این امر علاوه بر اتلاف هزینه و وقت موجب ایجاد نهادی موازی با سایر هیات ها و نهاد های تاسیس شده در امور نظارت و بازبینی است و تاسیس چنین نهادی نیز در صلاحیت هیات وزیران است.
۵ ـ به موجب تبصره ۳ ماده ۳ شیوهنامه معترضعنه ردهبندی سنی فیلم های غیرسینمایی نیز در صورت نیاز و به تشخیص معاونت ارزشیابی به هیات مذکور ارجاع می گردد که این امر برای سازمان صدا و سیما نیز ایجاد تکلیف نموده و این سازمان نیز می بایست برای کلیه آثار خود تاییدیه هیات مذکور را دریافت نماید در حالی که به موجب ماده ۱۰ آییننامه بررسی فیلمنامه و صدور پروانه فیلمسازی سازمان صدا و سیما فیلم های ویژه پخش از سیمای جمهوری اسلامی از مفاد آییننامه مذکور مستثنی می باشند و بدین جهت به طریق اولی می بایست از نظارت هیات موضوع ماده۲ شیوهنامه معترضعنه نیز مستثنی باشند، بنابراین ایجاد چنین تکلیفی نیز خارج از حدود صلاحیت آن سازمان می باشد. ” متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:
” شیوهنامه ردهبندی سنی آثار سینمایی
مقدمه:
پیشگیری از هرگونه آسیب به کودکان، نوجوانان و جوانان بر اساس موازین تربیتی، اخلاقی و باور های اجتماعی، به عنوان رورت سنت تصویر شناخته می شود، اهمیت این موضوع بدان خاطر است که گاه نمایش رفتار و گفتار شخصیت های منفی و یا رخدادهایی که متضمن خشونت، ترس و مضامین مشابه هستند، برای برخی گروه های سنی نامناسب است و از این رو اطلاعرسانی، طبقهبندی آثار و توصیه های آگاهی بخش با انواع روش ها ضروری به شمار می رود.
نظام ردهبندی سنی فیلمها، معیار مناسبی برای خوب یا بد بودن محتوای آثار نبوده و صرفا هدایتگر مخاطبان در تشخیص مطابقت آثار با موازین تربیتی و روحی روانی می باشد به همین منظور شیوهنامه ردهبندی سنی آثار سینمایی به استناد بند های ۱۱ و ۱۳ آییننامه نظارت بر نمایش فیلم، اسلاید و ویدیو و صدور پروانه نمایش آن ها با اصلاحات انجام شده مصوب ۱۳۸۲ هیات وزیران به شرح زیر ابلاغ می شود.
فصل اول: اهداف
ماده ۱ـ اهداف مورد نظر در اجرای این شیوهنامه عبارتند از:
۱ـ ارزیابی تمامیت فیلم با معیار های فرهنگی، عرفی و مذهبی جامعه با هدف بدآموز نبودن آثار برای تمامی گروه های سنی.
۲ـ هدایت گروه های سنی ناتوان از درک نادرستی فعالیت های ضدقوانین و هنجار های عمومی جامعه.
۳ـ پرهیز از نمایش تبعیض قومی، نژادی، جنسیتی و مذهبی، معلولیت های ذهنی، جسمی و جنسی و نیز پیشگیری از نمایش حرکات و الفاظ رکیک و نامناسب برای کودکان و نوجوانان.
۴ـ حمایت از گروه های سنی در معرض خطر در برابر نمایش خشونت افسار گسیخته، خونریزی، رفتار های هیجانی و مجرمانه مانند استفاده از اسلحه گرم یا سرد، خودکشی، خودآزاری.
۵ ـ جلوگیری از تاثیرگذاری مثبت نمایش مصرف مشروبات الکلی، سیگار و مواد مخدر با تاکید بر پرهیز از آموزش تولید این گونه مواد.
فصل دوم: ردهبندی سنی
ماده۲ـ بر اساس ماده ۱ این شیوهنامه و با توجه به تاثیر پیام های مستقیم و غیرمستقیم فیلم ها و فضای کلی آن ها بر گروه های سنی مختلف، ردهبندی سنی به تشخیص هیاتی مرکب از ۲۰ شخصیت آشنا با فیلم و سینما در حوزه های فرهنگی، آموزشی، تربیتی، رواشناسی، جامعه شناسی و رسانه صورت می گیرد. اعضای این هیات با حکم رییس سازمان امور سینمایی و سمعی بصری برای مدت یک سال منصوب می شوند و انتخاب مجدد آن ها بلامانع است.
ماده۳ـ ردهبندی سنی فیلم ها به شرح زیر است وحسب مورد، جملات مقابل هر گروه به طور کامل در متن پروانه نمایش و اقلام تبلیغاتی درج می شود.
۱ـ گروه ۹+: تماشای این فیلم برای کودکان زیر ۹ سال توصیه نمیشود.
۲ـ گروه ۱۲+: تماشای این فیلم برای افراد زیر ۱۲ سال توصیه نمیشود.
۳ـ گروه ۱۵+: تماشای این فیلم برای افراد زیر ۱۵ سال توصیه نمیشود.
تبصره۱ـ هیات ردهبندی سنی، آثاری را که هیات پروانه نمایش با معاون ارزشیابی و نظارت ارجاع می دهد، بازبینی کرده و براساس موارد مطروحه در ماده ۱، دلایل انتخاب گروه سنی را با ذکر مصادیق در صورت جلسات خود درج و در پاسخ به درخواست های احتمالی صاحبان آثار و یا به تشخیص خود، برای اطلاع عمومی منتشر می کند.
تبصره۲ـ فیلمهایی که مصادیق اعلام شده هیات ردهبندی سنی از آن ها حذف شود، از شمول ردهبندی خارج می شوند.
تبصره۳ـ ردهبندی سنی فیلم های غیرسینمایی (تله فیلم، سریال، مستند، ترکیبی و. . . ) در صورت نیاز و به تشخیص معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان امور سینمایی، توسط هیات بازبینی این فیلم ها صورت می گیرد یا به هیات ردهبندی موضوع این شیوهنامه ارجاع می شود.
ماده ۴ـ معاونت ارزشیابی و نظارت بر اساس این شیوهنامه و در چارچوب مصوبات هیات اکران نسبت به کاهش ظرفیت نمایشی فیلم های مشمول ردهبندی سنی اقدام می کند.
فصل سوم: ضوابط و مقررات اجرایی:
ماده۵ ـ دفاتر پخش فیلم، سالن های نمایش فیلم، موسسات ویدیو رسانه، سامانه های برخط نمایش فیلم، سامانه های پیش فروش و فروش اینترنتی بابت سینما و شرکت های پخش ویدیویی مکلف به اطلاعرسانی ردهبندی سنی مندرج در پروانه نمایش فیلم ها در تمامی مواد تبلیغی، فضای فیزیکی و مجازی مرتبط با نمایش فیلم می باشند.
ماده۶ ـ اطلاعرسانی ردهبندی هر فیلم در مکان های نمایش فیلم باید قبل از رسیدن مخاطبان به گیشه فروش بلیت یا در محل گیشه فروش نصب گردیده و قابل رویت باشد.
تبصره ـ در فروش اینترنتی بلیت و یا تماشای برخط فیلمها، مخاطب باید قبل از پرداخت وجه یا تماشای فیلم از رده سنی فیلم آگاه شده باشد.
ماده۷ـ هشدار مربوط به ردهبندی سنی در فیلم باید قبل از شروع فیلم در سالن های سینما و همچنین قبل از نمایش در سایر بستر های پخش، درج شود و سینماها، دفاتر پخش سینمایی، ویدیویی، موسسات ویدیو رسانه و سامانه های برخط نمایش فیلم، مسیول اجرای آن هستند.
ماده۸ ـ حداقل یک شانزدهم مساحت هر یک از مواد تبلیغاتی مانند عکس، پوستر، پلاکارد، سردر، بیلبورد، استند، مکان های تبلیغاتی و تلویزیون شهری، فضای مجازی، جلد نسخه ویدیویی، بلیت (اعم از چاپی و الکترونیکی) و سایر موارد تبلغاتی باید به درج عبارت هشداری ردهبندی سنی، مندرج در پروانه نمایش به شکلی واضح و قابل رویت اختصاص یابد.
فصل چهارم: تخلفات ومجازاتها:
ماده۹ـ معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان امور سینمایی و سمعی بصری در چارچوب مقررات انضباطی آییننامه های تاسیس و نظارت بر دفاتر و موسسات پخش فیلم، موسسات ویدیو رسانه، مراکز عرضه بر خط ویدیویی، احداث سالن های نمایش فیلم و طرز کار آن ها و نیز مقررات مربوط به سامانه های فروش اینترنتی بلیت، مجازاتهایی را به شرح زیر برای هر یک از متخلفان اعمال می کنند:
تبصره ـ تمامی مجازات های مندرج در این شیوهنامه با تصویب شورای اکران و تایید رییس سازمان امور سینمایی و سمعی بصری اجرا می شود.
ماده۱۰ـ در صورت بروز تخلف از سوی دارندگان مجوز پخش فیلم، ضمن ابلاغ کتبی و درج در پروانه مدیران آن دفاتر، ضروری است متخلفان در اسرع وقت، اقدامات مورد انتظار و جبرانی را انجام دهند تا امکان ادامه نمایش فیلم فراهم شود.
در صورت تکرار تخلف در مرتبه دوم از صدور پروانه نمایش فیلم بعدی آن ها تا ۲ ماه جلوگیری خواهد شد و در صورت تکرار تخلف برای سومین مرتبه، پروانه فعالیت دفاتر مورد نظر به مدت ۶ ماه تا ۱ سال تعلیق می شود.
ماده ۱۱ـ در صورت بروز تخلف از سوی دارندگان مجوز پخش ویدیویی، در مرتبه اول تذکر کتبی و جمع آوری نسخه های فیلم از بازار و تامین و انجام اقدامات مورد انتظار برای بازپخش محصول و در صورت تکرار تخلف، پروانه فعالیت این شرکت ها تا ۳ماه و در مرتبه سوم پروانه فعالیت آن ها از ۶ ماه تا ۱ سال تعلیق خواهد شد.
ماده۱۲ـ در صورت سهل انگاری مدیر سینما در قبال اطلاعرسانی صحیح و کامل ردهبندی سنی اعلامی در پروانه نمایش ضمن تذکر به وی برای انجام اقدامات مورد انتظار در اسرع وقت، در صورت تکرار تخلف، کار فعالیت مـدیر خاطی سینما به مـدت ۳ ماه به حال تعلیق در می آید و درصورت تکرار تخلف در مرتبه سوم، ضمن ابطال کارت مدیریت وی، حواله اکران فیلم جدید برای سینما به مدت ۳ ماه صادر نخواهد شد و طی این مدت درجه کیفی سینما نیز به مدت ۳ ماه یک درجه تنزل می یابد.
ماده ۱۳ـ سامانه های برخط نمایش فیلم و موسسات ویدیو رسانه در صورت تخلف در مرتبه اول ضمن انجام فوری اقدامات جبرانی، تذکر کتبی دریافت می کنند و در صورت تکرار تخلف، پروانه فعالیت آن ها به مدت ۳ ماه و در صورت تکرار برای مرتبه سوم به مدت ۶ ماه به حال تعلیق درخواهد آمد.
ماده ۱۴ـ سامانه های پیش فروش و فروش برخط بلیت سینماها، در صورت تخلف ضمن دریافت تذکر و تامین سریع اقدامات مورد انتظار، در صورت تکرار تخلف از ۱ تا ۳ماه حق فروش بلیت را نخواهند داشت.
ماده ۱۵ـ نظارت بر حسن اجرای شیوهنامه ردهبندی سنی فیلم های سینمایی به عهده معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان امور سینمایی و سمعی بصری است.
ماده ۱۶ـ این شیوهنامه در یک مقدمه، ۱۶ ماده و ۵ تبصره در تاریخ ۱۳۹۸/۶/۲ به تایید رییس سازمان سینمایی و امور سمعی بصری رسیده است و از تاریخ مذکور جایگزین دستورالعمل مصوب ۱۳۹۸/۲/۱۰ می شود. “
در پاسخ به شکایت مذکور، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان امور سینمایی و سمعی بصری وزارت فرهنگی و ارشاد اسلامی به موجب لایحه شماره ۱۴۰۰/۱۲۸۶۹۰ـ ۱۴۰۰/۳/۱۱ به طور خلاصه توضیح داده است که:
“۱ـ ادعای شاکی مبنی بر مغایرت شیوهنامه معترضعنه با قوانین و مقررات و خارج بودن تصویب شیوهنامه معترضعنه از حدود اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادعایی واهی و بی اساس می باشد.
۲ـ صدور شیوهنامه معترضعنه از سوی بالاترین مقام سازمان متبوع و در جهت اجرای صحیح بند های ۱۱ و ۱۳ آییننامه نظارت بـر نمایش فیلم و اسلاید و ویدیو و صـدور پروانه نمایش آن ها مصـوب ۱۳۸۲ هیات وزیران صادر گردیده و برخلاف استنباط شاکی مخاطب آن ادارات کل و مجموعه ذیربط در سازمان تحت امر می باشند.
از طرفی ضابطه آمرانهای مبنی بر اینکه در نگارش شیوهنامه از عبارت ماده استفاده نشود یا حتما از عبارت بند استفاده شود وجود ندارد. همچنین شیوهنامه موصوف هرگز موجد حق و تکلیفی بر اشخاص بیرون از اداره نبوده و صرفا نحوه اجرای تکالیفی که سابقا به موجب مقررات مربوطه ایجاد شده را تبیین می نماید.
۳ـ عبارت «نمایش هرگونه فیلم. . . » در ماده ۳ آییننامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید و ویدیو و صدور پروانه نمایش آن ها مصوب ۱۳۸۲ هیات وزیران و تمامی مفاد آن شامل عموم مخاطبین اعم از کودک و نوجوان و بزرگسال و با هر وضعیت و شخصیت و سنی و. . . بوده و از مواردی است که همواره در تمامی آثار دیداری و شنیداری دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مرعی می باشد. و در این بین مخاطبینی وجود دارند که نیازمند توجه و حمایت و اعمال سختگیری بیشتری نسبت به آن ها در نمایش آثار لازم می باشد.
و با عنایت به وقوف بالاترین مقام مجری آییننامه موصوف (رییس سازمان سینمایی) بر اهمیت و لزوم توجه ویژه به قشر کودک و نوجوان و ارایه تذکرات لازم به واحد های تحت امر درخصوص اجرای دقیق بند های ۱۱ و ۱۳ و ۸ آییننامه مذکور در صلاحیت مقام مذکور قرار دارد. همچنین اصل ۱۳۸ ناظر بر تصویب آییننامه و صدور بخشنامه از سوی وزرا بوده و تصویب شیوهنامه را شامل نمیگردد.
۴ـ فراز پایانی ماده ۹ شیوهنامه معترضعنه مستند به بند های ۲۲ و ۲۳ مواد ۲ قانون اهداف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب ۱۳۶۵/۱۲/۱۲ و همچنین ماده ۲ و بند های ۸ و ۱۱ و ۱۳ ماده ۳ آییننامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید و ویدیو و صدور پروانه نمایش آن ها مصوب ۱۳۸۲ هیات وزیران تدوین و تصویب شده است.
همچنین مجازات های متناسب تخلفات در عرصه فرهنگی در جلسه ۱۳۷۵/۶/۲۷ شورای مشترک کمیسیون های شورای عالی انقلاب فرهنگی ضوابط و مقررات تاسیس مراکز، موسسات، کانون ها و انجمن های فرهنگی و نظارت بر فعالیت آن ها تصویب گردید و مصوبات شورای مذکور در حکم قانون می باشد.
۵ ـ مطابق آییننامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید و ویدیو و صدور پروانه نمایش آن ها مصوب ۱۳۸۲ هیات وزیران فیلم ها بعد از ساخت ابتدا جهت بررسی و اظهارنظر در مورد نمایش و صدور پروانه نمایش تحویل شورای بازبینی شده و پس از انجام ممیزی های مربوطه و اخذ مجوز نمایش در چهارچوب قوانین و مقررات مربوطه درجهبندی آن به جهت توجه به سلامت اخلاقی و روانی قشر کودک و نوجوان امری ضروری است.
۶ ـ ملاک ردهبندی سنی براساس قانون مدنی بوده که اشخاص صغیر را به ممیز و غیرممیز تقسیم نموده و سن بلوغ را ۹ سال و ۱۵ سال تمام قمری تعیین نموده است. قوانین و مقررات جزایی نیز اطفال و نوجوانان بزهکار را به رده های زیر ۹ سال، زیر ۱۲ سال و ۱۲ تا ۱۵ سال و ۱۵ تا ۱۸ سال تقسیم نموده است.
۷ـ در ماده ۸ آییننامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید و ویدیو و صدور پروانه نمایش آن ها مصوب ۱۳۸۲ هیات وزیران با توجه به حساسیت و اهمیت تولیدات و محتوای آثار سینمایی به عنوان یک ابزار استراتژیک و تاثیرگذار جهت مقابله با تهاجم فرهنگی دعوت و اخذ نظر مشورتی از کارشناسان متخصص رشته های مختلف مربوط به موضوع فیلم را تجویز نموده است.
۸ ـ آییننامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید و ویدیو و صدور پروانه نمایش آن ها مصوب ۱۳۸۲ هیات وزیران مربوط به تولیدات سینمایی و غیرسینمایی بوده و حقوق و تکالیفی را برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مقرر نموده و هیچ کدام از مواد و مفاد آن افاده تکلیف برای سازمان صدا و سیما را نمینماید.
همچنین ردهبندی سنی مربوط به مرحله بعد از تولید و مرحله صدور پروانه نمایش می باشد و اشاره به آییننامه بررسی فیلمنامه و صدور پروانه فیلمسازی موضوعیت ندارد.
از طرفی سازمان صدا و سیما در صورت اقدام به ساخت فیلم سینمایی مکلف به دریافت پروانه فیلمسازی و پروانه نمایش از سازمان امور سینمایی و سمعی بصری کشور می باشد و راسا نمیتواند اقدام به ساخت و نمایش فیلم نماید. “
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۱ با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداریو روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
بر اساس اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: «علاوه بر مواردی که هیات وزیران یا وزیری مامور تدوین آییننامه های اجرایی قوانین می شود، هیات وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تامین اجرای قوانین و تنظیم سازمان های اداری به وضع تصویبنامه و آییننامه بپردازد.
هر یک از وزیران نیز در حدود وظایف خویش و مصوبات هیات وزیران حق وضع آییننامه و صدور بخشنامه را دارد، ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد. . . » مستفاد از اصل مذکور این است که علاوه بر اختیار مقرر برای وضع آییننامه های اجرایی قوانین توسط هیات وزیران یا هر یک از وزیران، صلاحیت ایجاد حقوق و تکالیف برای شهروندان که در قالب وضع آییننامه های مستقل نیز امکان تحقق دارد، صرفا توسط هیات وزیران و هر یک از وزیران و تن ها در راستای انجام وظایف اداری، تامین اجرای قوانین و تنظیم سازمان های اداری امکان پذیر است و قانون گذار اساسی به دلیل آثار مهم اعمال صلاحیت فوق، ایفای آن را توسط سایر مقامات و مسیولین اداری از جمله معاونین وزیران یا روسای سازمان های اجرایی مجاز ندانسته است.
بنابه مراتب فوق صرف نظر از اینکه ردهبندی آثار سینمایی به دلیل لزوم توجه به اقتضایات فرهنگی و اخلاقی حاکم بر جامعه، امری پذیرفته شده و ضروری است، ولی
اولا: با توجه به اینکه ورود مقامات اجرایی و اداری در خصوص قاعدهگذاری در رابطه با این موضوع بنا به حکم مقرر در اصل ۱۳۸ قانون اساسی صرفا اختصاص به هیات وزیران و هر یک از وزیران دارد و
ثانیا: بر اساس اصول ۳۶ و ۱۶۹ قانون اساسی و ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، تعیین جرایم و مجازات ها باید به موجب قانون و اعمال مجازات ها براساس حکم دادگاه صورت بگیرد،
بنابراین تصویب شیوهنامه ردهبندی آثار سینمایی مصوب ۱۳۹۸/۶/۲ رییس سازمان سینمایی و امور سمعی و بصری که در فصل چهارم آن مجازاتهایی نیز برای متخلفین از شیوهنامه مذکور تعیین شده، خارج از حدود اختیار مقام وضعکننده آن است و لذا شیوهنامه یاد شده مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می شود.
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری
حکمتعلی مظفری