پایگاه خبری اختبار- تفکیک قوا یا استقلال قوا مدلی برای روش حکومتی یک حکومت است. ریشه‌های اصلی این ایده، سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و مباحث مربوط به آن را در اندیشه‌های ارسطو، فیسلوف مشهور یونان باستان، تا عصر حاضر قابل ردیابی و بررسی است.
در این روش، توزیع قدرت بر مبنای کارکردهای متنوع حکومت در سه بخش تقنینی (قوه مقننه)، اجرایی (قوه مجریه) و قضایی (قوه قضاییه) صورت می‌گیرد.
تفکیک قوا در ایران
در ایران نیز اصل تفکیک قوا پذیرفته شده است. اصل پنجاه و هفتم قانون اساسی در این رابطه چنین مقرر می‌دارد:
«قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارتند از: قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضائیه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده این قانون اعمال می گردند. این قوا مستقل از یکدیگرند.»
قوه قضاییه یکی از قوای سه‌گانه حاکم در ایران است.
اصول یکصد و پنجاه و شش، یکصد و پنجاه و هفت و یکصد و پنجاه هشت قانون اساسی بعضی از اصول کلی درباره قوه قضاییه را مطرح می‌کند.
وظایف قوه قضاییه در ایران
بر این اساس، وظایف قوه قضاییه در ایران عبارت است از:
- رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه، که قانون معین می کند؛
- احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادیهای مشروع؛
- نظارت بر حسن اجرای قوانین؛
- کشف جرم و تعقیب مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام؛
- اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین.
ویژگی‌ها و وظایف رئیس قوه قضاییه
رئیس قوه قضاییه برای مدت پنج سال توسط مقام رهبری منصوب می‌شود و عالی‌ترین مقام این قوه است.
ویژگی‌های رئیس قوه قضاییه در قانون اساسی چنین تعیین شده است: «فردی مجتهد عادل و آگاه به امور قضایی و مدیر و مدبر»
وظایف رئیس رئیس قوه قضائیه به شرح زیر است:
- ایجاد تشکیلات لازم در دادگستری؛
- تهیه لوایح قضایی متناسب با جمهوری اسلامی؛
- استخدام قضات عادل و شایسته و عزل و نصب آنها و تغییر محل مأموریت و تعیین مشاغل و ترفیع آنان و مانند اینها از امور اداری، طبق قانون.
معاون اول قوه قضاییه
معاون اول قوه قضائیه همان قائم مقام رئیس است و از نظر سازمانی معاونت مستقلی ندارد.
در حال حاضر با حکم رئیس قوه قضاییه، وظایف و اختیارات متعددی به معاون اول این قوه محول شده است، از جمله نظارت بر تمام معاونت‌ها، مراکز و سازمان‌های وابسته به قوه قضاییه، نظارت بر شعب ویژه رسیدگی به پرونده‌های اخلال در نظام اقتصادی و…
معاونت‌های قوه قضاییه
در ساختار فعلی، معاونت‌های قوه قضاییه عبارتند از: معاونت حقوقی و امور مجلس؛ معاونت راهبردی؛ معاونت منابع انسانی و امور فرهنگی؛ معاونت امور بین الملل و حقوق بشر؛ معاونت مالی، پشتیبانی و عمرانی؛ معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم و معاونت قضایی.
همچنین رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور هم یکی دیگر از معاونان قوهٔ قضاییه محسوب می‌شود.
در نمودار زیر می‌توانید ساختار قوه قضاییه در ایران را مشاهده کنید.
نمودار سازمانی قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران
