صورت‌جلسه نشست قضایی بررسی وضعیت تعهد پدر زوج برای پرداخت مهریه

دعوایی به خواسته اعلام انفساخ توافقنامه مطرح شده به این صورت که در زمان خواستگاری پدر زوج تعهد نموده دو دانگ منزل مسکونی خود را به نام زوجه نماید که به امضای طرفین و شهود رسیده است در سند نکاحیه این موضوع قید نشده است حال خواهان (پدر زوج) با طرح دادخواست تقاضای اعلام انفساخ قرارداد اولیه را نموده به این استناد که با عدم قید در سند نکاحی درواقع از توافق اولیه دور شده و منفسخ است. دادگاه چه تکلیفی دارد؟

نظر هیئت عالی

در فرض سوال، اگر تعهد پدر زوج به واگذاری دو دانگ منزل مسکونی خود به عروسش به عنوان بخشی از مهریه وی باشد؛ لیکن متعاقباً در سند نکاحیه به عنوان مهریه درج نشده باشد، سند عادی تاب تعارض و مقابله با سند رسمی (عقدنامه) را ندارد و بلااثر است؛ لیکن اگر یک تعهد مستقل بدون اینکه طرفین به عنوان بخشی از مهریه ایجاد نموده باشند؛ ارتباطی به مهریه و سند نکاحیه نخواهد داشت و به عنوان یک سند مستقل قابلیت استماع و بررسی و ترتیب اثر دارد و صحیح است.

نظر اکثریت

توافقنامه اولیه بین پدر زوج و زوجه بوده و طبق اصل نسبی بودن قراردادها آثار آن بین طرفین برقرار و جاری است ولی عقد نکاح بین زوج و زوجه است و به استناد همین اصل و ماده ۲۳۱ قانون مدنی که مقرر داشته: «عقود و معاملات فقط درباره طرفین متعاملین و قائم‌مقام قانونی آن‌ها مؤثر است، مگر در مورد ماده ۱۹۶» فقط بین زوج و زوجه جاری و دارای اثر است. بنابراین تعهداتی که شخص ثالث یعنی پدر زوج در برابر زوجه داشته و در قرارداد جداگانه‌ای مقرر شده است ربطی به عقد نکاح ندارد، بنابراین تعهدات قرارداد سابق پابرجا بوده و خدشه‌ای بر آن وارد نیست و می‌بایست در جای خود اجرا شود و دعوی خواهان در فرض سؤال محکوم‌به رد است.

نظر اقلیت

با توجه به اینکه موضوع تعهد مشخص و معین و معلوم بوده و طبق قاعده العقود تابعه القصود طرفین قصد داشته‌اند که این شرط ضمن عقد نکاح باشد و درواقع قرارداد اولیه پیش قرارداد می‌باشد، اعتبار آن درجایی است که در سند نکاحیه درج شود هنگامی‌که طرفین این شرط را در سند رسمی نکاحیه درج نموده‌اند به معنی عدول از شرط می‌باشد، بنابراین طبق ماده ۲۴۴ قانون مدنی: «طرف معامله که شرط به نفع او شده می‌تواند از عمل به آن شرط صرف‌نظر نماید، در این صورت مثل آن است که این شرط در معامله قید نشده باشد ولی شرایط نتیجه قابل اسقاط نیست» شرطی که در قرارداد اولیه قید شده شرط فعل است؛ بنابراین قابل عدول و قابل اسقاط می‌باشد. طرفین با عدم قید شرط اولیه در سند نکاحیه درواقع از آن عدول نموده‌اند و مشروطه له اولیه که زوجه می‌باشد حق خود را به صورت ضمنی اسقاط نموده است؛ درنتیجه دعوی خواهان در فرض سؤال قابل پذیرش است.