قانون موافقتنامه تأسیس دالان حمل و نقل و گذر بین‌المللی بین دولتهای جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند (موافقتنامه چابهار)
مصوب ۱۳۹۶/۹/۱
ماده‌واحده ـ موافقتنامه تأسیس دالان حمل و نقل و گذر بین‌المللی بین دولتهای جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند (موافقتنامه چابهار) مشتمل بر یک مقدمه و پانزده ماده به‌شرح پیوست تصویب و اجازه تسلیم اسناد آن داده می‌شود.
تبصره ـ رعایت اصل یکصد و سی و نهم (۱۳۹) قانون اساسی در ارجاع به داوری موضوع بند (۳) ماده (۱۱) و رعایت اصل هفتاد و هفتم (۷۷) قانون اساسی درخصوص مواد (۹) و (۱۴) این موافقتنامه الزامی است.
بسم الله الرحمن الرحیم
موافقتنامه تأسیس دالان حمل و نقل و گذر بین‌المللی
بین دولتهای جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند (موافقتنامه چابهار)
مقدمه
دولتهای جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند که از این پس طرف‌های متعاهد نامیده می‌شوند:
با تمایل به پشتیبانی و تحکیم همکاری‌ها و توسعه روابط اقتصادی بین ملت‌های خود، همچنین در سطوح منطقه‌ای و جهانی؛
با درک نیاز افغانستان به‌عنوان کشور محصور در خشکی، برای دسترسی به دریاهای آزاد از طریق بندر چابهار طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی مربوط؛
با در نظر گرفتن بندر چابهار به عنوان یکی از کانون های (هاب‌های) اصلی منطقه‌ای در همکاری‌های حمل و نقلی میان سه طرف متعاهد با هدف بهره‌گیری از امکانات ریلی، جاده‌ای و یا هوایی و امکانات گمرکی بندر چابهار و منطقه آزاد و صنعتی چابهار؛
با ابراز تمایل خویش نسبت به توسعه و بهبود توانمندی‌های خود جهت تسهیل حمل و نقل و گذر کالا و مسافر بر اساس قوانین ملی موجود و طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی و استانداردهای حمل و نقل که طرف‌های متعاهد عضو آن میباشند؛
با تأکید بر بهره‌برداری از زیرساختهای موجود و آتی حمل و نقل به منظور حمل و نقل و گذر کالا و مسافر از طریق قلمرو خود؛
با تأکید بر اهمیت بندر چابهار به عنوان کانون (هاب) توسعه همکاری های حمل و نقلی و گذری میان سه کشور؛
با یادآوری یادداشت‌تفاهم منعقده در دی‌ماه ۱۳۸۱ هجری‌شمسی برابر با ژانویه ۲۰۰۳ میلادی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند درخصوص توسعه زیرساختهای حمل و نقلی و گذری در قلمرو سه کشور؛
به شرح زیر توافق نمودهاند:
ماده۱ـ تعاریف
تعاریف و اصطلاحات به‌کاررفته در این موافقتنامه دارای معانی زیر میباشند:
الف) متصدی حمل و نقل: هر شخص حقیقی یا حقوقی که در قلمرو یک طرف متعاهد طبق قوانین ملی آن به ثبت رسیده و مجاز به انجام عملیات حمل و نقل بین‌المللی کالا و مسافر باشد.
ب) بندر خشک: محلی درون‌مرزی به‌عنوان مرکز پشتیبانی مرتبط با یک یا چند شیوه حمل و نقل برای جابجایی، نگهداری و بازرسی نظارتی کالاهای در حال حرکت در تجارت بین‌المللی و اعمال تشریفات و کنترل گمرکی حاکم.
پ) کارگروه پیگیری: واحدی که به شورای هماهنگی کمک میکند و متشکل از نمایندگان تمامی طرف‌های متعاهد و مسؤول تنظیم تمام فعالیتها در چهارچوب موافقتنامه می‌باشد.
ت) طرف‌های مؤسس: به‌طور مشترک جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند.
ث) کالا: تمامی انواع کالاها (با سامانه هماهنگ کدگذاری) که متصدی حمل و نقل، حمل آنها را به استناد قرارداد حمل از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی برعهده می‌گیرد.
ج) کالاهای خطرناک: هر نوع ماده، فرآورده یا پسماند به رسمیت شناخته‌شده بین‌المللی که به دلیل خصوصیات خود، می‌تواند در فرآیند حمل و نقل، بارگیری یا تخلیه، باعث انفجار، آتش‌سوزی یا آسیب رساندن به کالاها، زیرساختهای حمل و نقلی و نیز زندگی، سلامت، محیط زیست و امنیت ملی شود.
چ) فرودگاه بین‌المللی: محل هایی که هواپیماها فرود می آیند و برای حمل و نقل بین‌المللی هوایی باز است و برای تخلیه و بارگیری کالا و پیاده و سوار کردن مسافر استفاده می‌گردد.
ح) بندر بین‌المللی: محل هایی که کشتیها در آن پهلو می‌گیرند، و بر روی کشتیرانی دریایی بین‌المللی باز است و برای بارگیری و تخلیه کالا و سوار و پیاده کردن مسافر استفاده می‌شود.
خ) دالان حمل و نقل و گذر بین‌المللی: شبکه ای از نظامهای حمل و نقل اصلی درنظر گرفته شده برای حمل و نقل بین‌المللی از طریق بندر چابهار که طرف‌های متعاهد را به یکدیگر مرتبط می‌نماید.
د) حمل و نقل بین‌المللی: جابجایی قانونی کالا و مسافر به‌وسیله شیوه‌های مختلف حمل و نقل (زمینی، دریایی و یا هوایی) از طریق قلمروهای ملی طرف‌های متعاهد.
ذ) سرمایه‌گذاری: هرگونه سرمایه‌گذاری که از طرف هر واحد، مؤسسه مالی یا اهداءکننده (ملی یا بین‌المللی) درجهت توسعه طرح (پروژه) زیرساخت حمل و نقلی در مسیر دالان حمل و نقل و گذر بین‌المللی تأمین شود.
ر) حمل و نقل چند وجهی: حمل کالا به‌وسیله حداقل دو شیوه مختلف حمل و نقلی.
ز) مسافر: هر شخص حقیقی که به‌طور قانونی توسط حمل و نقل زمینی، دریایی یا هوایی یا ترکیبی از آنها، از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی از یک نقطه به نقطه دیگر مسافرت نماید.
ژ) کالاهای فاسدشدنی: هر نوع کالایی که نیاز به اقدامات حفاظتی و روند گذر سریع در عبور از مرز (زمینی، دریایی و یا هوایی) و از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی داشته باشد.
س) گذر: حمل و نقل کالا و مسافر از قلمرو یک طرف متعاهد از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی که در آن نقاط مبدأ و مقصد، خارج از قلمرو آن طرف متعاهد باشد.
ش) حمل و نقل: روشهایی برای انجام جابجایی کالا و مسافر از طریق جاده، ریل، دریا و هوا یا ترکیبی از هر یک از آنها.
ص) حمل و نقل کالا و مسافر: حمل و نقل کالا و مسافر توسط یک یا چند شیوه مختلف حمل و نقل از یک نقطه به نقطه دیگر در ازای دریافت هزینه حمل.
ماده۲ـ حیطه شمول کلی
۱ـ مفاد این موافقتنامه، حمل و نقل و گذر بین‌المللی کالا و مسافر از طریق قلمرو طرف‌های متعاهد به‌وسیله هر شیوه حمل و نقل در طول مسیرهای مصوب شورای هماهنگی، که طبق ماده (۹) این موافقتنامه تشکیل خواهد شد را تنظیم میکند.
۲ـ مقامات صلاحیتدار طرف‌های متعاهد برای اجرای این موافقتنامه به‌شرح زیر خواهند بود:
ـ در جمهوری اسلامی ایران: وزارت راه و شهرسازی
ـ در جمهوری اسلامی افغانستان: وزارت ترانسپورت
ـ در جمهوری هند: وزارت امور خارجه
۳ـ این موافقتنامه بر حقوق و تعهدات هر یک از طرف‌های متعاهد ناشی از پیمانها و موافقتنامههای بین‌المللی موجود که طرف‌های متعاهد عضو آنها هستند، از جمله آنهایی که بین طرف‌های متعاهد منعقد شده است، تأثیر نخواهد گذاشت. چنانچه مفاد این موافقتنامه با سایر تعهدات بین‌المللی طرف‌های متعاهد مغایرت داشته باشد، موضوع در شورای هماهنگی توسط طرف‌های متعاهد مورد بحث قرار می‌گیرد.
ماده۳ـ اهداف
اهداف موافقتنامه به‌شرح زیر می‌باشد:
۱ـ ایجاد دالان حمل و نقل قابل اعتماد به‌منظور حمل و نقل و گذر روان کالا و مسافر از طریق بندر چابهار بین جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری هند.
۲ـ افزایش اثربخشی دالان حمل و نقل با هدف بهینهسازی هزینه‌های حمل و نقل.
۳ـ جذب گذر کالا و مسافر کشورهای دیگر از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی.
۴ـ تسهیل دسترسی به بازارهای بین‌المللی با استفاده از حمل و نقل زمینی، دریایی و یا هوایی از طریق بندر چابهار.
۵ ـ تأمین امنیت سفر و اجرای استانداردهای بین‌المللی ایمنی در خصوص حمل و نقل و گذر کالا و مسافر و نیز حفاظت محیط زیست میان طرف‌های متعاهد.
۶ ـ سادهسازی، هماهنگی و استانداردسازی تشریفات حاکم بر حمل و نقل بین‌المللی و گذر کالا و مسافر طبق کنوانسیونها و موافقتنامههای بین‌المللی که طرف‌های متعاهد عضو آنها میباشند.
ماده۴ـ دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی
۱ـ طرف‌های متعاهد، مسیرهای دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی را تعیین و زیرساختهای حمل و نقلی را که در حمل و نقل کالا و مسافر مورد استفاده قرار خواهند گرفت، مشخص خواهند نمود.
۲ـ طرف‌های متعاهد تلاش خواهند نمود تمام اقدامات لازم را به‌منظور ارائه کمک به یکدیگر از طریق سرمایه‌گذاری در ترغیب طرحهای زیرساختهای حمل و نقل در مسیر دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی به انجام رسانند.
۳ـ بنادر خشک هر طرف متعاهد که در دالانهای گذر تعیین‌شده قرار دارند، به‌عنوان نقاط مبدأ یا مقصد تلقی خواهند شد.
ماده۵ ـ توسعه تسهیلات برای حمل و نقل و گذر بین المللی کالا و مسافر
۱ـ طرف‌های متعاهد در حین اجرای این موافقتنامه طبق قوانین ملی خود تسهیلات مؤثر در زمینه حمل و نقل و گذر بین‌المللی کالا و مسافر از طریق قلمرو خود را فراهم خواهند کرد.
۲ـ طرف‌های متعاهد صدور روادید را تسهیل خواهند نمود.
۳ـ طرف‌های متعاهد، به‌منظور تسهیل تردد وسایل نقلیه در مسیر دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی، اقداماتی را انجام خواهند داد.
ماده۶ ـ قواعد حاکم بر حمل‌ونقل کالاهای خطرناک، ممنوعه یا دارای استفاده دوگانه
۱ـ بر اساس این موافقتنامه، حمل و نقل و گذر کالاهای خطرناک، ممنوعه یا دارای استفاده دوگانه، از طریق قلمرو یک طرف متعاهد، بدون أخذ مجوز قبلی از طرف متعاهد مربوط ممنوع می‌باشد.
۲ـ طرف‌های متعاهد این کالاها را مشخص خواهند نمود و متعاقباً فهرستی به وسیله کارگروه پیگیری که طبق ماده(۱۰) این موافقتنامه تشکیل می‌شود، گردآوری خواهد شد. کارگروه پیگیری، فهرست کالاهای مشخص‌شده را برای تصویب به شورای هماهنگی ارسال خواهد نمود.
۳ـ کشور امین اسناد و دبیرخانه موافقتنامه، فهرست تصویب‌شده را به آگاهی طرف‌های متعاهد خواهد رساند.
ماده۷ـ قواعد حاکم بر حمل‌ونقل کالاهای فاسدشدنی
طرف‌های متعاهد، گذر کالاهای فاسدشدنی از طریق مرزهای طرف‌های متعاهد را بدون هرگونه تأخیر غیرمتعارف، تسریع و تسهیل خواهند نمود.
ماده۸ ـ گمرک‌ها، مالیاتها و عوارض
۱ـ طرف‌های متعاهد اقداماتی را به‌منظور استانداردسازی، سادهسازی و هماهنگ‌سازی قواعد و تشریفات گمرکی حاکم بر کالا و مسافر در مسیر دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی انجام خواهند داد.
۲ـ طرف‌های متعاهد تلاش خواهند نمود مالیاتها، مالیاتهای غیرمستقیم و سایر عوارض دولتی از جمله هزینه های ناشی از خدمات ارائه‌شده برای کالاهای گذری را کاهش دهند.
۳ـ هزینه‌های ناشی از خدمات ارائه‌شده توسط تأمین‌کنندگان حمل و نقل از بخش‌های دولتی و خصوصی را می توان در مورد کالاها و مسافرهای گذری وضع نمود.
ماده۹ـ شورای هماهنگی
۱ـ طرف‌های متعاهد به‌منظور اجرای این موافقتنامه «شورای هماهنگی» متشکل از معاونین وزیر وزارتخانه مربوط یا نمایندگان قانونی آنها را (طبق بند ۲ ماده ۲) با وظایف زیر تشکیل خواهند داد:
الف) نظارت بر حسن اجرای مفاد این موافقتنامه؛
ب) تصویب اصلاحات پیشنهادی این موافقتنامه؛
پ) تصویب پیشنهادهای ارائه‌شده توسط کارگروه پیگیری برای بهبود جریان گذر کالا و مسافر و افزایش جذابیت دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی؛
ت) تصویب مسیرهای دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی ارائه‌شده توسط کارگروه پیگیری؛
ث) تصویب پیشنهادهای ارائه‌شده توسط کارگروه پیگیری در مورد کاهش میزان مالیاتها، عوارض و هزینه‌های حمل و نقل و گذر کالا و مسافر از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر با استفاده گسترده از حمل و نقل چند وجهی؛
ج) تصمیم‌گیری در خصوص نتایج مطالعات انجام‌شده توسط کارگروه پیگیری با هدف کاهش میزان مالیاتها و تعرفه‌های فعلی که توسط طرف‌های متعاهد در بنادر، پایانههای مرزی جاده‌ای، فرودگاهها و در مسیرهای جاده‌ای، دریایی و ریلی وضع گردیده است و سایر پیشنهادها.
۲ـ شورای هماهنگی اولین نشست خود را ظرف مدت سه‌ماه از تاریخ لازم الاجراء شدن این موافقتنامه به‌منظور تدوین آیین کار خود و نیز ساز و کار عملکرد کارگروه پیگیری، برگزار خواهد نمود.
۳ـ شورای هماهنگی حداقل سالی یک بار، به‌طور متناوب براساس حروف الفبای انگلیسی، در قلمرو طرف‌های متعاهد یا بنا به درخواست هر یک از طرف‌های متعاهد تشکیل جلسه خواهد داد.
۴ـ تصمیمات شورای هماهنگی به اتفاق آراء اتخاذ خواهد شد.
ماده۱۰ـ کارگروه پیگیری
۱ ـ اولین جلسه کارگروه پیگیری ظرف مدت دوماه از اولین اجلاس شورای هماهنگی تشکیل خواهد شد. متعاقباً کارگروه پیگیری نیز حداقل سالی یک‌بار و دقیقاً پیش از برگزاری اجلاس شورای هماهنگی یا بنا به درخواست هر یک از طرف‌های متعاهد، تشکیل جلسه خواهد داد.
۲ـ رئیس هیأت نمایندگی هر طرف متعاهد در کارگروه پیگیری در سطح مدیرکل/ دبیر مشترک یا مقام همتراز خواهد بود. نام اعضای کارگروه پیگیری از طریق مجاری دیپلماتیک اعلام خواهد شد.
۳ـ زمان دقیق و محل برگزاری جلسه کارگروه پیگیری با هماهنگی کشورهای عضو، تعیین و از طریق مجاری دیپلماتیک اطلاع‌رسانی خواهد شد.
۴ـ کارگروه پیگیری دارای وظایف زیر می‌باشد:
الف) تعیین مسیرهای دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی؛
ب) مطالعه پیرامون موضوعات مربوط به مالیاتها، هزینهها و تعرفههایی که درحال حاضر در بنادر، راهآهنها، جادهها و مبادی ورودی مرزی هر طرف متعاهد اعمال گردیده و ارائه پیشنهادهایی به شورای هماهنگی به‌منظور افزایش جذابیت دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی؛
پ) مطالعه پیرامون موضوعات مربوط به تسهیلات حمل و نقل و زیرساختهای حمل و نقل موجود و آتی در قلمرو طرف‌های متعاهد، در صورت ضرورت؛
ت) تهیه پیشنهادهایی جهت تحقق اهداف این موافقتنامه به نحوی که با قوانین ملی هر طرف متعاهد مغایرت نداشته باشد.
ث) تدوین تشریفات (پروتکلهای) عملیاتی لازم مانند تشریفات (پروتکلهای) مربوط به حمل و نقل و گذر، تشریفات گمرکی و امور کنسولی و بندری ظرف مدت زمان لازم مورد توافق برای حسن اجرای این موافقتنامه؛
ج) تدوین پیشنهادهایی برای یکنواخت و هماهنگ‌سازی سیاست‌های حمل و نقلی و گذری به‌منظور توسعه دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی، زیرساختهای حمل و نقل ضروری، پایانههای مرزی جاده‌ای و بنادر، ظرفیت‌سازی و آموزش؛
چ) تدوین پیشنهادهایی به‌منظور افزایش جریان کالا و مسافر گذری از طریق دالانهای حمل و نقل و گذر بین‌المللی؛
ح) تهیه گزارش‌های ادواری و جامع درخصوص پیشرفت اجرای این موافقتنامه.
ماده۱۱ـ حل و فصل اختلاف ها
۱ـ هرگونه اختلاف بین هر یک از طرف‌های متعاهد ناشی از تفسیر یا اجرای این موافقتنامه، از طریق مذاکره بین طرف‌های متعاهد مربوط، حل و فصل خواهد شد.
۲ـ چنانچه طرف‌های متعاهد ذی‌ربط در اختلاف، ظرف مدت نه‌ماه از شروع مذاکرات، نتوانند اختلاف را حل و فصل کنند، اختلاف به شورای هماهنگی ارجاع خواهد شد.
۳ـ چنانچه شورای هماهنگی نتواند اختلاف را طی مدت یک‌سال از زمان ارجاع به آن، حل و فصل نماید، اختلاف از طریق داوری حل و فصل خواهد شد. طرف‌های متعاهد ذی‌ربط در اختلاف، در مورد روش داوری توافق خواهند کرد.
ماده۱۲ـ الحاق
۱ـ این موافقتنامه برای الحاق هر کشوری، مفتوح می‌باشد.
۲ـ هر کشوری که قصد الحاق به این موافقتنامه را داشته باشد، کشور امین اسناد و دبیرخانه را از قصد خود برای الحاق به صورت کتبی آگاه خواهد نمود.
۳ـ الحاق کشور درخواست‌کننده منوط به موافقت تمامی طرف‌های مؤسس می‌باشد.
ماده۱۳ـ کشور امین اسناد و دبیرخانه دائمی
۱ـ جمهوری اسلامی ایران کشور امین اسناد و محل استقرار دبیرخانه دائمی این موافقتنامه خواهد بود. کشور امین اسناد نسخه‌های تصدیق‌شده این موافقتنامه را به طرف‌های متعاهد ارسال خواهد نمود.
۲ـ دبیرخانه، طرف‌های متعاهد را از الحاق یا کناره گیری هر طرف متعاهد از این موافقتنامه مطلع خواهد نمود.
ماده۱۴ـ اصلاحات
اصلاحات این موافقتنامه پس از تصویب شورای هماهنگی و با امضای تمامی طرف‌های متعاهد با در نظر گرفتن ماده (۱۵) این موافقتنامه لازم الاجراء و بخش جدایی‌ناپذیر این موافقتنامه خواهند شد.
ماده۱۵ـ اعتبار و لازم الاجراء شدن
۱ـ این موافقتنامه سی روز پس از تاریخ آخرین اطلاعیه کتبی هر یک از طرف‌های متعاهد به کشور امین اسناد و دبیرخانه دائمی از طریق مجاری دیپلماتیک مبنی بر انجام تمامی تشریفات قانونی ضروری خود، برای مدت ده‌سال لازمالاجراء خواهد شد. کشور امین اسناد و دبیرخانه دائمی، دیگر طرف‌های متعاهد را از اطلاعیه مزبور آگاه خواهد ساخت.
۲ـ پس از مدت مزبور این موافقتنامه همچنان معتبر خواهد ماند، مگر اینکه یکی از کشورهای مؤسس قصد خود را به‌طور کتبی از طریق مجاری دیپلماتیک برای کناره‌گیری از موافقتنامه به‌اطلاع کشور امین اسناد و دبیرخانه دائمی برساند. در این صورت این موافقتنامه شش‌ماه بعد نسبت به آن طرف متعاهد، فسخ‌شده تلقی خواهد گردید.
۳ـ هر طرف متعاهد، غیر از طرف‌های مؤسس نیز می‌تواند به همین روش کناره‌گیری نماید.
این موافقتنامه شامل یک مقدمه و پانزده ماده در تهران در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۹۵ هجری شمسی برابر با ۲۳ می ۲۰۱۶ میلادی، در سه نسخه اصلی هر یک به زبانهای فارسی، دری، پشتو، هندی و انگلیسی تنظیم گردید که تمامی آنها از اعتبار یکسان برخوردار میباشند.
برای گواهی مراتب فوق، نمایندگان تامالاختیار هر یک از طرف‌های متعاهد این موافقتنامه را امضاء کردهاند. در صورت اختلاف در تفسیر، متن انگلیسی ملاک خواهد بود.
از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران
عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی
از طرف دولت جمهوری اسلامی افغانستان
دکتر محمد الله بتاش، وزیر ترانسپورت
از طرف دولت جمهوری هند
نیتین گادکاری وزیر کشتیرانی، حمل و نقل جاده‌ای و بزرگراهها
قانون فوق مشتمل بر ماده‌واحده و یک تبصره منضم به متن موافقتنامه، شامل مقدمه و پانزده ماده در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ یکم آذرماه یکهزار و سیصد و نود و شش مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ ۲۲/۹/۱۳۹۶ به تأیید شورای نگهبان رسید.
رئیس مجلس شورای اسلامی ـ علی لاریجانی
