مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیرامون طرح بافت پیرامونی حرم مطهر حضرت امام رضا (ع)
مصوب ۱۳۹۶/۴/۱۹
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ ۱۹/۴/۱۳۹۶، با عنایت به شأن و جایگاه شهر مشهد و بافت شهری پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، به عنوان یکی از کانون‌های مهم مذهبی و فرهنگی جهان اسلام و تشیع و مقیاس فراملی آن، و اهمیت اقدامات ساماندهی بافت شهری پیرامون حرم مطهر، به مثابه نمادی از بضاعت مملکت اسلامی در صیانت از حیثیت تشیع و رابطه پیوسته و مستمر مجاوران و زائران با این کانون، همچنین با عنایت به تأکیدات مقام معظم رهبری در خصوص اقدامات پیرامون بافت حرم مطهر امام رضا (ع) ـ موضوع نامه شماره ۱/۸۸ مورخ ۵/۱/۱۳۸۶ ـ و پیرو مصوبات مورخ ۸/۱۰/۱۳۹۳، ۲۰/۱۱/۱۳۹۳ و ۲۳/۱/۱۳۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری «برنامه راهبردی بهسازی و هدایت موزون توسعه در بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)» را مورد بررسی قرار داد و ضمن تأکید بر کلیه رویکردها و مفاد مصوبات پیشین شورای عالی مقرر شد:
۱ . با عنایت به مفاد مصوبه مورخ ۸/۱۰/۱۳۹۳ و ۲۳/۱/۱۳۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری و به جهت لزوم پاسخگویی به مسائل مربوط به محدوده پیرامون حرم مطهر، در پیوند با کلیت شهر مشهد، به ویژه حوزه مرکزی شهر، ضروری است طرح حوزه مرکزی شهر تهیه شده و به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری برسد.
۲. به منظور جلوگیری از تداوم اقدامات مغایر با حفاظت از حیثیت مکان و ارزش‌های ملموس و ناملموس بافت تاریخی ـ فرهنگی پیرامون حرم مطهر، از این تاریخ، طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) ـ مصوب سال ۱۳۸۷ ـ لغو و اجرای آن متوقف می‌گردد.
۳ . راهبردهای «برنامه بهسازی و هدایت موزون توسعه در محدوده حرم مطهر رضوی» به شرح پیوست مورد تأیید قرار گرفته و مقرر می‌شود اصلاح و تکمیل برنامه، براساس اهداف و راهبردهای تکمیل شده صورت پذیرد.
۴. مقرر شد گزینه دوم ارائه شده توسط مشاور (موسوم به حداکثر تغییر در طرح ملاک‌عمل ـ نقشه پیوست) پس از انجام اصلاحات با رویکرد حداقل مداخله در بخش‌های باقیمانده بافت شهری (بخش‌هایی که مشمول اجرای طرح نشده‌اند) و با رعایت موارد مندرج در بند ۶ مصوبه، مبنای پاسخگویی به مسائل جاری موجود در روند ساخت و سازهای بافت شهری پیرامون حرم و تهیه طرح تفصیلی ویژه قرار گیرد.
۵ . به منظور تجدیدنظر بنیادین در مبانی نظری و سازوکارهای تهیه، راهبری، تصویب، اجرا و نظارت بر طرح و برنامه ناظر بر ساماندهی بافت پیرامون حرم مطهر امام‌رضا (ع)، برمبنای شأن و حیثیت مکان، مبتنی بر استمرار هویت معنوی و تاریخی مجموعه حرم مطهر و بافت شهری بلافصل آن و توجه به مفهوم زیارت و سکونت، متضمن وجوه تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و پیوند محدوده با شهر، طرح تفصیلی ویژه محدوده پیرامون حرم مطهر، با توجه به گزینه دوم، توسط شرکت عمران و بهسازی شهری و تحت راهبری و نظارت شورای موضوع بند ۹ مصوبه تهیه گردد.
۶. در تکمیل گزینه دوم و ارائه پهنه‌بندی و ضوابط آن، رعایت موارد زیر الزامی است:
الف. در مورد محور شارستان: حذف بخش‌های اجرا نشده محور شارستان، تغییر مقطع عرضی و کاهش عرض سواره در بخش‌های اجرا شده.
ب. در مورد ره باغ‌ها: تبدیل ره‌باغ‌های اجرا شده به گذر تجهیز شده پیاده ـ توقف اجرای امتداد ره‌باغ‌هایی که به صورت نیمه اجرا شده‌اند و تبدیل امتداد مسیر به گذر تجهیز شده پیاده ـ حذف ره‌باغ‌های اجرا نشده طرح بهسازی و نوسازی، انطباق ره‌باغ‌ها بر امتداد گذرهای تاریخی تخریب شده و احیاء گذرهای مذکور.
ج. ضروری است پهنه‌بندی‌ها و ضوابط گزینه دو بر اساس موارد زیر اصلاح شود:
ج ـ ۱. کلیه رویکردهای مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری، از جمله توجه به مقیاس انسانی و ایجاد هماهنگی در ساخت‌وسازهای جدید با ویژگی‌های بافت تاریخی، حفاظت از اصالت و یکپارچگی بافت (و کلیه آثار اعم از ثبتی و غیرثبتی، راسته‌ها و گذرهای تاریخی، مراکز محلات و کانون‌های فرهنگی و اجتماعی و…)، رعایت دانه‌بندی اصیل بافت تاریخی، کاهش تراکم ساختمانی، حفظ، حمایت و ارتقاء کارکرد سکونت در محدوده طرح؛
ج ـ ۲. توجه به مفاد بند ۴ مصوبه، موضوع حداقل مداخله کالبدی در بافت شهری که مشمول طرح نوسازی و بهسازی نشده‌اند؛
ج ـ ۳. رعایت ضوابط حرایم حرم مطهر امام رضا (ع) ـ مصوب سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ـ ضوابط حرایم کلیه آثار ثبتی و ضوابط عمومی حفاظت از بافتهای تاریخی.
۷. گزینه دوم ارائه شده توسط مشاور، بر اساس موارد مذکور در بند ۶ و با توجه به مصوبه مورخ ۱۷/۳/۱۳۹۶ کمیسیون ماده پنج شهر مشهد، ظرف مدت سه ماه از ابلاغ مصوبه اصلاح و تکمیل شده و پس از تأیید کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافتهای واجد ارزش، توسط دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ابلاغ گردد.
۸. ضروری است نظام تشکیلاتی مشارکت‌های مردمی و عمومی جهت حفاظت، بهسازی و ارتقاء وضعیت اجتماعی و کالبدی محدوده پیرامون حرم مطهر تهیه گردد.
۹. به منظور سیاستگذاری جهت تهیه طرح تفصیلی ویژه بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) و راهبری اجرای گزینه مصوب، شورای راهبری طرح پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، متشکل از اعضاء کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافتهای واجد ارزش و نمایندگان استانداری خراسان رضوی، اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی، شورای شهر و شهرداری مشهد و آستان قدس رضوی (در موارد مرتبط) تشکیل گردد. دبیرخانه شورا در وزارت راه و شهرسازی مستقر شده و آیین‌نامه داخلی شورا، در اولین جلسه تنظیم و به تأیید دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری برسد.
۱۰. تا زمان تصویب طرح تفصیلی ویژه بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، صدور پروانه‌ها با استعلام از مشاور تهیه‌کننده برنامه راهبردی، بر مبنای گزینه دوم و بر اساس چارچوب‌های تعیین شده توسط شورای راهبری انجام شود.
۱۱. با توجه به اهمیت احصاء و بررسی حقوق مکتسبه ایجاد شده در محدوده مذکور و تاثیرگذاری آن بر طرح، کمیته حقوقی متشکل از نمایندگان استانداری خراسان رضوی، معاونت معماری و شهرسازی، شرکت عمران و بهسازی شهری، اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی، شهرداری مشهد، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت راه و شهرسازی و دو نفر عضو حقیقی حقوقدان تشکیل شده و موضوعات مذکور را پیگیری نماید. نتایج حاصل از بررسی‌ها در طرح لحاظ گردد.
علاوه براین با توجه به تجربه‌های تلخ و معضل آفرین، همراه با تبعات زیانبار در سطح ملی و محلی، به واسطه اجرای پروژه‌هایی از این دست (از قبیل طرح بافت پیرامون حرم مطهر رضوی، طرح حرم تا حرم شهر قم و پروژه پیرامون حرم شاهچراغ شیراز)، کمیته تخصصی شماره ۳ دبیرخانه شورای عالی گزارشی را در مورد اقدامات پیرامونی اماکن و فضاهای مقدس، جهت اتخاذ تدابیر لازم در سطح ملی و ارائه به مقامات عالی‌رتبه نظام تهیه نماید.
مراتب جهت استحضار و صدور دستور انعکاس و اقدام اعلام می‌شود.
معاون معماری و شهرسازی و دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی ـ پیروز حناچی
