سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی
مقدمه
سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، در راستای «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» مصوب جلسه شماره ۳۵ مورخ ۱۳۹۵/۰۹/۲۵ و «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» مصوب جلسه شماره ۶۶ مورخ ۱۳۹۹/۰۶/۲۵ و با هدف ارتقاء بهره برداری از فضای مجازی و صیانت از خردسالان، کودکان و نوجوانان تدوین و در جلسات شماره ۶۹ مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۸، شماره ۷۰ مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۲۶ و شماره ۷۱ مورخ ۱۴۰۰/۰۳/۱۷ به تصویب رسید.
ماده۱ـ تعاریف و اختصارات
۱ـ۱ـ صیانت: مجموعه اقدامات ایجابی و سلبی که به‌منظور ایجاد شرایط مناسب برای استفاده مفید، سالم و تعالی‌بخش کودکان و نوجوانان از فضای مجازی و مراقبت از آنان در برابر آسیب‌های ناشی از آن انجام می‌شود؛
۱ـ۲ـ خردسالان، کودکان و نوجوانان: کلیه افراد کمتر از ۱۸ سال که در قلمرو حاکمیت جمهوری اسلامی ایران قرار دارند و در چارچوب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش رده بندی سنی میشوند؛
۱ـ۳ـ محیط صیانت شده: زیستبومی بر بستر شبکه ملی اطلاعات که سطح مشخص و تعریف‌شده از دسترسی به اطلاعات، ارتباطات و خدمات را برحسب سن، جنس و دیگر ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی خردسال، کودک و نوجوان تامین میکند؛
ماده۲ـ هدف
فراهم‌سازی فضای مجازی ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان در چارچوب فرهنگ اسلامی ـ ایرانی برای استفاده مناسب از فضای مجازی و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی آن.
ماده۳ـ سیاست‌های کلان
۳ـ۱ـ توسعه محیط‌های صیانت‌شده بر بستر شبکه ملی اطلاعات ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان با محتوای متنوع و جذاب و قابلیت پاسخگویی به نیازهای ضروری ارتباطی و محتوایی آن‌ها؛
۳ـ۲ـ آگاه‌سازی، هشیارسازی و توانمندسازی اولیاء و مربیان و ایفای نقشِ محوری خانواده در هدایت، حمایت و مراقبت؛
۳ـ۳ـ رده‌بندی کلیه محتوا و خدمات متناسب با سن، جنسیت و ویژگی‌های جسمی و فرهنگی و تأمین اطمینان و اعتماد؛
۳ـ۴ـ تشویق، ساماندهی و مشارکت محوری بخش غیردولتی فعال در ارایه محتوا و خدمات سالم، مفید و ایمن ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان و پیشگیری از ارایه محتوا و خدمات مضر به آن‌ها؛
۳ ـ ۵ـ تشدید مقابله قضایی و انتظامی کارآمد با بزهکاران، مجرمان و تهدیدکنندگان امنیت خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی؛
۳ـ۶ـ ارتقای سواد فضای مجازی و مهارت‌افزایی خردسالان، کودکان و نوجوانان برای استفاده کارآمد و هدفمند از فضای مجازی؛
۳ـ۷ـ مراقبت روانی و اجتماعی از خردسالان، کودکان و نوجوانان در برابر آسیب‌های ناشی از فضای مجازی بهخصوص افراد در معرض خطر و آسیب‌دیده؛
۳ـ ۸ـ ساماندهی و مشارکتِ محوری بخش غیردولتی و استفاده از ظرفیت نوجوانان در تولید و توزیع خدمات و محتوای سالم با ایجاد مشوق‌های لازم و جلوگیری از انحصار؛
۳ـ ۹ـ توسعه همکاری‌های بین‌المللی در حوزه فضای مجازی سالم، مفید و ایمن؛
۳ـ۱۰ـ ایجاد سازوکار فنی و قانونی سلامت محتوا برای پیشگیری از مخاطرات.
ماده۴ـ اقدامات کلان و تقسیم کار ملی
الف ـ مدیریت و راهبری
۴ـ۱ـ مدیریت کلان، راهبری و تدوین الگوی عملیاتی و مقررات عمومی صیانت از خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی توسط مرکز ملی فضای مجازی از طریق کمیته‌ای با عضویت نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش‌وپرورش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت اطلاعات، وزارت صنعت، معدن و تجارت، قوه قضائیه، نیروی انتظامی ج.ا.ا.، سازمان صداوسیمای ج.ا.ا.، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز مدیریت حوزه های علمیه، سازمان بسیج مستضعفین، دو نفر از اعضای حقیقی شورای‌عالی فضای مجازی، دو نفر نماینده از بخش خصوصی و از اساتید دانشگاه به انتخاب دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی؛
ب ـ ایجاد محیط صیانت شده
۴ـ۲ـ ایجاد زیرساخت و خدمات پایه و پیشران ویژه محیط‌های صیانت‌شده مجازی اعم از احراز هویت، امکان دسترسی طبقه‌بندی‌شده، امکان نظارت اولیاء۲، گزارش‌دهی، خدمات پرداخت و مقررات‌گذاری برای ترغیب دارندگان پروانه های ارایه خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات به توسعه زیرساخت و خدمات پایه در این محیط توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری نهادهای ذی‌ربط ظرف مدت شش ماه؛
تبصره: دارندگان پروانه ارایه خدمات ارتباطی ثابت و سیار می‌بایست ضمن پیاده‌سازی محیط(های) مجازی صیانت‌شده در شبکه خود، دسترسی و توانایی بهره‌برداری از محتوا و خدمات موجود در این محیط ها را فراهم نمایند.
ج ـ توسعه محتوا و خدمات رده‌بندی‌شده
۴ـ۳ـ تأمین پایداری کسب و کار محتوا و خدمات مورد نیاز در محیط صیانت شده اعم از بررسی و اصلاح قیمت خدمات ارزش افزوده و حق السهم، تخصیص اعتبارات سالیانه به تولیدکنندگان محتوا و خدمات و تشویق و رتبه بندی شرکت‌های برتر این حوزه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیمای ج.ا.ا.؛
۴ـ۴ـ تدوین ضوابط و نصاب‌های اعتبارسنجی، ممیزی و نشاندارکردن محتوا و خدمات مورد اطمینان، تایید فهرست‌های سفید و سیاه و ایجاد سامانه نظارت و رده‌بندی محتوا و خدمات توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت آموزش وپرورش و سازمان صداوسیمای ج.ا.ا.؛
۴ـ ۵ـ حمایت از توسعه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای بومی مورد نیاز محیط صیانت‌شده (اعم ازجویشگر ایمن، نرمافزارهای نظارت اولیاء و تبلت‌های دانشآموزی ) توسط معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات؛
۴ـ۶ـ ملزم‌بودن کلیه سکوها و ارایه‌دهندگان محتوا و خدمات فضای مجازی مرتبط با خردسال، کودک و نوجوان به ارایه در بستر محیط صیانت‌شده ظرف مدت یک سال؛
۴ـ۷ـ به‌کارگیری نوجوانان مستعد و خلاق برای توسعه محتوا و خدمات مفید و سازنده، توسط وزارت آموزش‌وپرورش با همکاری سازمان بسیج مستضعفین، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان صداوسیمای ج.ا.ا. و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
د ـ حمایت و مراقبت
۴ـ ۸ـ توسعه نظام خدمات مشاوره و مددکاری به خانواده‌ها و راه‌اندازی خط تماس مشاوره برخط برای کمک به خانواده‌ها، خردسالان، کودکان و نوجوانان در معرض خطر فضای مجازی به صورت ارزان و در دسترس با محوریت وزارت آموزش و پرورش و مشارکت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان بهزیستی کشور)، نیروی انتظامی ج.ا.ا.، بخش خصوصی و مشارکت مردمی ظرف مدت شش‌ماه؛
۴ـ ۹ـ راه‌اندازی خط تماس اضطراری ویژه جرائم علیه خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و دریافت گزارشات به صورت سریع و آسان و در ارتباط با دیگر مراجع و ضابطان ذیصلاح برای مداخله، پیشگیری از وقوع جرم، تعقیب مجرمان و حمایت از افراد آسیب‌دیده توسط نیروی انتظامی ج.ا.ا. با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان بهزیستی کشور)، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بخش غیردولتی ظرف شش ماه؛
۴ـ۱۰ـ تقویت «دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضائیه» موضوع قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و تلاش برای شناسایی، پیشگیری و مقابله با وضعیت‌های مخاطره‌آمیز، سوءاستفاده در تبلیغات و جرائم علیه خردسالان، کودکان و نوجوانان و دسترسی به خدمات و محتوای ناهنجار در فضای مجازی با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان بهزیستی کشور)، نیروی انتظامی ج.ا.ا.، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛
۴ـ۱۱ـ ملزم‌بودن کلیه سکوها و ارائه‌دهندگان محتوا و خدمات فضای مجازی به نظارت، صیانت از داده‌ها، رده‌بندی و تفکیک محتوا و خدمات ویژه هر رده سنی از خدمات عمومی و در معرض دید قرارندادن تبلیغات، محتوا و خدمات مضر به این سنین و نیز جلوگیری از افشاء یا بهره‌برداری غیرمجاز از اطلاعات آن‌ها ظرف مدت یک سال؛
۴ـ۱۲ـ حمایت، نظارت، تبلیغ و اطلاع‌رسانی غیرانحصاری کلیه سکوها و ارائه‌دهندگان محتوا و خدمات فضای مجازی صیانت شده توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش وپرورش و سازمان صداوسیمای ج.ا.ا. در چارچوب مصوبات کمیته موضوع بند ۴ ـ ۱؛
ه ـ فرهنگ‌سازی و ارتقای سواد فضای مجازی
۴ـ۱۳ـ اطلاع‌رسانی، آموزش سواد فضای مجازی و ترویج محتوا و خدمات موجود در محیط مجازی صیانت‌شده و نحوه استفاده از امکانات تعبیه‌شده در این محیط توسط سازمان صداوسیمای ج.ا.ا. و وزارت آموزش و پرورش با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات؛
۴ـ۱۴ـ تولید، ترویج و عرضه راهنمای اجرایی ـ عملیاتی مراقبت از فرزندان در فضای مجازی ویژه خانواده‌ها توسط سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت آموزش‌وپرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیروی انتظامی ج.ا.ا. و سازمان بسیج مستضعفین در حیطه مسئولیت‌های قانونی آن‌ها؛
۴ـ ۱۵ـ ترویج و تقویت فرهنگ مسئولیت پذیری نوجوانان و اولیاء آن‌ها در استفاده از فضای مجازی توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان صداوسیمای ج.ا.ا.؛
و ـ تعاملات بین‌المللی
۴ـ۱۶ـ تعامل مؤثر و هم‌افزا با کشورها، سرویس‌دهندگان خارجی و نهادهای بین‌المللی به‌منظور رعایت استانداردها و معیارهای جمهوری اسلامی ایران توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری وزارت امور خارجه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و قوه‌قضاییه ؛
۴ـ۱۷ـ الگودهی و الگوگیری تجارب موفق از طریق شرکت در مجامع، کارگروه‌ها و برنامه‌های بین‌المللی در خصوص صیانت از خردسالان، کودکان و نوجوانان توسط وزارت دادگستری با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیروی انتظامی ج.ا.ا..
