مقاله:
به بهانه ثبت نام جدید مرکز مشاوران قوه قضاییه
دکتر مرتضی شهبازی نیا – وکیل دادگستری و عضو هیات مدیره کانون وکلای مرکز
۱- در بازی دموکراسی، قاعده بازی را که “قانون” نام دارد، مردم یا نمایندگانشان وضع می کنند و داوری هم به عهده قوه قضایی است. فلسفه تفکیک قوا نیز همین است. در ساختار تفکیک قوا، به قوه قضایی به اقتضای ماموریتش، قدرتی بی نظیر اعطا شده تا مجریان را از خودکامگی و بازی خارج از قاعده باز دارد و خاطیان و متعرضان را سر جای خود بنشاند. استقلال قوه قضاییه هم تضمینی است برای اطمینان از اجرای درست و عاری از فساد و فشار وظیفه نظارت بر اجرای قانون و حفظ حقوق عامه و در واقع تضمین دموکراسی. در این میان نهاد “وکالت مستقل” هم تمهید شده تا قاعده گذاران مطمئن باشند که “قانون” همانگونه که باید، اجرا می شود و قوه قضاییه هم در داوری و نظارت راه خطا نمی رود. به این مفهوم مردمی ترین رکن حکومت قانون (مولفه اصلی دموکراسی)، وکالت مستقل است.
۲- اگر مقدمه بدیهی مذکور در بند قبل را بپذیریم و انکار نکنیم، ماده ۱۸۷ قانون برنامه سوم توسعه در ذات خود با دموکراسی و روح و حتی منطوق قانون اساسی (از جمله اصل ۳۵) ناسازگار است.در باب ایرادات قانونی و حقوقی ماده مذکور سخن بسیار رفته است و تکرار ملال آور است.اشکالات حقوقی وارد بر استنباط – به زعم ما نادرست- دستگاه مجری ماده ۱۸۷ از ماده مذکور هم حدیث مکرر است، خاصه اینکه ماده مذکور اصولا اجازه صدور پروانه نمی دهد و حتی اگر بدهد در روند صدور اختیاری بیشتر از تایید صلاحیت به قوه قضاییه نمی بخشد. داستان موقتی بودن قانون برنامه و سپری شدن سال ها از انقضای آن و در واقع فقدان مجوز قانونی برای اقدامات نهاد موازی در سال های پس از انقضا نیز آشکارتر از آن است که به بیانش حاجت باشد تا حدی که به مثل شوری آش و در آمدن داد آشپز، برخی ارکان قانونگذاری هم بدان اذعان کرده اند. اینها همه هست اما آنچه بیشتر ازهمه اینها مایه نگرانی است آن است که این اقدام از ناحیه نهاد مامور نظارت بر “اجرای درست قانون” در قبال مردمی ترین و تخصصی ترین مکانیزم نظارت بر “اجرای درست قانون” و حفظ حقوق عامه (نهاد وکالت) صورت می گیرد.
۳- مدتی بود که توقف صدورمجوزهای موضوع ماده ۱۸۷ ،حداقل از طریق آزمون عمومی، این امید را ایجاد کرده بود که دستگاه ذیربط حداقل برای حفظ شأن و جایگاه و اعتبار قوه متبوع خود، دست از اصرار بر اجرای یک قانون نامطلوب منسوخ برداشته است لیکن اطلاع رسانی اخیر مسوولان آن مبنی بر ثبت نام جدید این امید را کمرنگ کرد. با این حال نگارنده ترجیح می دهد کماکان خوشبین باشد و امید داشته باشد که مسوولان عالی قضایی و قانونگذاران که هر یک به نوعی تعهداتی در قبال “قانون” به عهده گرفته اند و بر اجرای درست وظایفشان سوگند یاد کرده اند، دست به کار شوند و ثبت نام جدید را منع کنند و راه را بر گسترش وضع ناپسند ببندند بویژه آنکه تبعات منفی استمرار این وضع برای کشور و نظام و بویژه اعتبار دستگاه قضایی در عرصه داخلی و بین المللی، پوشیده نیست و از همین رو هم قانونگذار و هم قوه قضاییه، حداقل در گفتار، اراده خود بر اعاده وضع پیشین و سپردن چذب وکیل و امور وکلا به کانون های وکلا را بیان کرده اند. بی تردید تلاش و پیگیری کانونهای وکلا نیز در این زمینه بی تاثیر نخواهد بود. یادمان باشد که ما مسوولیم، مسوول ساختن و نباید ویران کردن بیاموزیم.
