منشور حقوق و مسئولیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران

منشور حقوق و مسئولیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران

مصوب ۳۱ شهریور ۱۳۸۳

شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۴۶ مورخ ۱۳۸۳/۶/۳۱ به پیشنهاد شورای فرهنگی و اجتماعی زنان (نامه شماره ۱۲۵۹/ش ز مورخ ۱۳۸۳/۵/۱۲ ) منشور حقوق و مسؤلیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران را به این شرح تصویب کرد:

مقدمه
منشور حقوق و مسؤلیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران با الهام از شریعت جامع اسلام و نظام حقوقی آن و با تکیه بر شناخت و ایمان به خداوند متعال و با هدف تبیین نظام مند حقوق و مسؤلیت های زنان در عرصه های حقوق فردی، اجتماعی و خانوادگی تدوین گردیده است. این منشور اهتمام بر تبیین حقوق و تکالیف زنان در اسلام داشته و مبتنی بر قانون اساسی، اندیشه های والای بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و رهبر معظم انقلاب و با بهره گیری از سند چشم انداز ۲۰ ساله و سیاست های کلی نظام و با لحاظ قوانین موجود و خلأها و کاستی های آن و به منظور تحقق عدالت و انصاف در جامعه زنان مسلمان می باشد.
این منشور با دیدی جامع و فراگیر تنظیم گردیده لذا مشتمل بر حقوق و تکالیف امضایی، تأسیسی و حقوق حمایتی و نیز حقوق مشترک بین همه انسانها است.

ماده واحده
منشور حقوق و مسؤلیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس بندهای ۱ و ۱۸ وظایـف شـورای عـالی انقـلاب فـرهنـگی بـه عنـوان یـک سنـد مرجـع در سیاستگذاری در امور فرهنگی و اجتماعی در ۳ بخش و ۵ فصل و ۱۴۸ بند در جلسه شماره ۵۴۶ مورخ ۱۳۸۳/۶/۳۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد و کلیه دستگاه های ذی ربط مکلفند برحسب وظایف دستگاهی و سازمانی جهت سیاستگذاری، اتخاذ تدابیر قانونی، تصمیمات و برنامه ریزی راجع به زنان، قواعد و اصول مندرج در این منشور را رعایت نمایند.
این منشور مبنای معرفی و تبیین جایگاه زن در نظام جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین المللی نیز قرار می گیرد.

تبصره : شورای فرهنگی و اجتماعی زنان مکلف است هر دو سال یکبار پس از تصویب این منشور، نسبت به ارزیابی وضعیت زنان ایران اقدام نموده و گزارش ارزیابی درخصوص پیشرفت های موجود در راستای تحقق آن و همچنین موارد نقض حقوق زنان را به شورای عالی انقلاب فرهنگی منعکس نماید.

منشور حقوق و مسؤلیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران

نکاتی چند درخصوص منشور:

۱ـ در این منشور حق به معنای توانایی، امتیاز و مصونیت است و مسئولیت به معنای تکالیفی است که زن نسبت به دیگران بر عهده دارد.

۲ـ در مواردی که تکالیفی متوجه افراد جامعه بوده و زنان از ثمره انجام آن تکالیف برخوردار می شوند، آن تکلیف به صورت حق زنان ذکر شده و از بیان مستقیم مسؤلیت های دیگران نسبت به زنان خودداری شده است.

۳ـ از آنجا که در قوانین اسلامی، افراد نسبت به خدا، خود، جامعه و هستی مسئول می باشند سعی شده تا مسئولیت زنان نیز نسبت به موارد مذکور ذکر گردد.
پرواضح است که در صورت فقدان شرایط عام تکلیف (عقل، بلوغ، اراده، …)، زنان نیز فاقد مسئولیت خواهند بود.
در ضمن، با بکار بردن کلمه حق یا مسئولیت، نوع ارتباط زنان با مسئله مورد نظر مشخص شده است .

۴ـ سعی شده است کلیه حقوق و مسؤلیت های زنان اعم از مشترک بین زنان و مردان و یا ویژه زنان ذکر شود و دلایل این امر به قرار ذیل است :
الف – از آنجا که در مجامع بین المللی بحث و جدال فراوان در زمینه حقوق انسانی زنان وجود دارد و آنان درصدد اثبات حقوق انسانی منطبق با دیدگاه غربی برای زنان می باشند و از طرفی کشورهای مختلف بر اساس فرهنگ های متفاوت خود نظرات و عملکرد متفاوتی در زمینه حقوق انسانی زنان دارند، لازم بود تا در منشور که نمایانگر دیدگاه نظام جمهوری اسلامی ایران می باشد حقوق انسانی زنان، حقوق مشترک بین زن و مرد و نیز حقوق ویژه زنان در موضوعات مختلف ذکر شود تا مشخص گردد که نظام جمهوری اسلامی ایران اساساً چه حقوق و مسؤلیت هایی را برای زنان قائل است.
ب – در اندیشه اسلامی، زنان و مردان در حقوق انسانی خویش عموماً مشترک می باشند ولی از آنجا که در مراحل اقدام و اجرا ممکن است تبعیض هایی صورت گیرد، جهت تأکید، این دسته از حقوق نیز با عنوان حقوق زنان ذکر شده است.
ج – از آنجا که این منشور فقط در صدد بیان حقوق زنان می باشد، حقوق سایر اقشار اجتماعی در آن ذکر نشده است هر چند در مرحله اجرا با توجه به سایر قوانین و سیاست ها، به حقوق سایر اقشار اجتماعی نیز توجه لازم خواهد شد.

۵ـ این منشور درصدد بیان نحوه اجرای حقوق نیست بنابراین لازم است با توجه به ساختار قوانین در جای خود ضمانت اجرا برای آن در نظر گرفته شود .

۶ـ از آنجا که منشور فقط درصدد بیان قوانین نبوده بلکه توجه به فرهنگسازی نیز داشته است لذا برخی موارد اخلاقی لازم الاجرا نیز در زمرهٔ حقوق و مسؤلیت های زنان ذکر شده است.

۷ـ در منشور سعی شده تا حد امکان، حقوق و مسؤلیت های کلی و اساسی ذکر گردد و از بیان مصادیق صرف نظر شود.
ولی از آنجا که طرح پاره ای از مصادیق حقوقی یا مسؤلیت ها در منازعات بین المللی و یا فرهنگ داخلی نیاز به تأکید و شفاف سازی داشته است به صورت مشخص بیان شده است.

۸ـ در ساختار منشور، حقوق و مسؤلیت های زنان با استقراء به صورت ذیل تقسیم شده است :
حقوق فردی، حقوق خانوادگی، حقوق اجتماعی (که حقوق اجتماعی بر حسب موضوع به حق سلامت، حقوق فرهنگی، حقوق اقتصادی، حقوق سیاسی و حقوق قضایی دسته بندی شده است).

۹ـ منشور درصدد ارائه دیدگاه های نظام جمهوری اسلامی ایران ) منطبق با فقه شیعه و نظام حکومتی جمهوری اسلامی ایران) در زمینه مسائل زنان می باشد و می تواند محور گفتگو با دیگر کشورهای اسلامی درخصوص مسائل زنان قرار گیرد و قدمی مؤثر در مسیر تهیه و تدوین سندی دیگر با همکاری و اتفاق نظر کشورهای مختلف اسلامی در سطح بین الملل بحساب آید.

۱۰ـ هر چند موازین شرع بر اطلاق و عموم همهٔ بندهای منشور حاکم است ولی در مواردی که در ارتباط با حق یا مسئولیتی به دلایلی، تأکید به رعایت موازین شرع لازم بود، این عبارت مجدداً ذکر شده است.

۱۱ـ از آنجا که منشور فقط درصدد بیان حقوق و مسؤلیت های زنان بوده، از ذکر نام فرد یا نهادی که مسئول اجرای این حقوق است خودداری نموده، پرواضح است که این سند مبنای سیاستگذاری، برنامه ریزی و قانونگذاری در امور زنان در کلیه دستگاه ها خواهد بود.

اصول و مبانی
منشور حقوق و مسؤلیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران با الهام از شریعت جامع و معتدل اسلام بمنظور ایجاد زمینه رشد هماهنگ و متوازن ابعاد مادی و معنوی در زندگی فردی و اجتماعی و با عنایت به آزادی مسئولانه زنان وکرامت انسانی آنها، با توجه به تناسب بین حقوق و مسؤلیت ها، شکل گرفته است.
این منشور با تکیه بر شناخت و ایمان به خداوند متعال به عنوان مبدأ هستی و خالق موجودات و اختصاص تشریع به او و لزوم تسلیم در برابر امر او با بهره گیری از قرآن و سنت اهل بیت (ع) و عقل با اذعان به نقش بنیادی آنها در استنباط و بیان قوانین و احکام الهی و با توجه به مقتضیات زمان و مکان، با پرهیز از آمیزه های فکری مغایر با اسلام۱ و به دور از تحجر فکری و خرافات و خودباختگی فرهنگی در مقابل بیگانه تدوین گردیده است و بیانگر جایگاه زن بر اساس اصول و ضوابط اسلامی است که این اصول انعکاس خواست قلبی امت اسلامی ایران می‏باشد.

مبنای اساسی منشور بر این اعتقاد بنیادین استوار است که در اسلام، زن و مرد در فطرت و سرشت۱، هدف خلقت۲، برخورداری از استعدادها و امکانات۳، امکان کسب ارزش ها۴، پیشتازی در ارزش ها۵و پـاداش و جزای اعمال فارغ از جنسیت۶، در برابر خداوند یکسان می‏باشند و فقط به واسطه رشد همه جانبه انسانی در سایه دانش و علم۷، تقوای الهی۸ و ایجاد جامعه ایی شایسته۹بر یکدیگر مزیّت دارند.
از سوی دیگر زن و مرد از نظر ویژگی های جسمی و روانی دارای تفاوت هایی می‏باشند که این تفاوت های مبتنی بر حکمت الهی و به عنوان راز تداوم حیات بشر، کلیت منسجمی را تشکیل می‏دهد تا در نهایت، رابطه متقابل ناشی از تناسب فکری و عاطفی میان آن دو، حیات معقول و والای انسانی امکان و تداوم یابد.
لذا این تفاوت های طبیعی منشأ تفاوت های حقوقی می شود که مبتنی بر عدالت خداوند متعال است، لذا منجر به کم شدن ارزش زن یا تبعیض ظالمانه بین زن و مرد۱۰ نمی گردد.
به جهت اشتراک زن و مرد در حقیقت انسانی، در بیشتر موارد زن و مرد در نظام حقوقی اسلام از حقوق و مسؤلیت های یکسان برخوردار می باشند. تفاوت در حقوق و مسؤلیت ها امری است که نشان دهنده برتری جنسی بر جنس دیگر نمی باشد و عمدتاً مولود عناوین حقوقی خاصی است که هر یک از زن و مرد به تناسب نقش های ویژه و بدل ناپذیر در خانواده پیدا می‏کند این تفاوت از آن جهت است که امکان وجود سلامت مادی و معنوی خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد جامعه که جایگاه حقیقی پیدایش و پرورش انسان است تأمین گردد.
 

۱- فطرت الله التی فطر الناس علیها ، روم ۳۰ .

۲- و ما خلقت الجن والانس الآ لیعبدون ،ذاریات ۵۶- الذی خلق الموت و الحیوه لیبلوکم ایکم احسن عملا ملک ۲.

۳ الف) تکوینی طبیعی :سخر لکم ما فی السموات و الارض جاثیه ۱۳.
ب)تکوینی معنوی:جعل لکم السمع و الابصار و الافئده ،نحل ۷۸-و نفس و ماسوّیها فالهما فجورها و تقویها ،شمس ۷ و ۸-علم الانسان ما لم یعلم ،علق ۵

۴ ان المسلمین و المسلمات و المؤمنین و المؤمنات و القانتین و القانتات و الصادقین و الصادقات و الصابرین والصابرات والخاشعین و الخشعات والمتصدقین و المتصدقات و الصائمین و الصائمات و الحافظین فروجهم و الحافظات و الذاکرین الله کثیراً و الذکرات اعد الله لهم مغفره و اجراً عظیما،احزاب ۳۵- من عمل صالحاً من ذکرِ او أنثی و هو مؤمن فلنحیینه حیوه طیبه ، نحل ۹۷.

۵ ضرب الله مثلاً للذین آمنوا امرأه فرعون … و مریم ابنت عمران ، تحریم ۱۱و ۱۲ ربّنا هب لنا من ازواجنا و ذرّیاتنا قره اعین و اجعلنا للمتقین اماما ، فرقان ۷۴.

۶ فمن یعمل مثقال ذرّه خیراً یره و من یعمل مثقال ذرّه شراً یره ، زلزال ۷و۸ .

۷ هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون ،زمر۹ .

۸ یا ایها الناس انا خلقانکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبایل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقیکم ، حجرات ۱۳ .

۹ فضل الله المجاهدین علی القاعدین اجرأ عظیما ، نساء ۹۵ .

۱۰.ان الله یأمر بالعدل و الاحسان، نحل ۹۰
 

بخش اول : حقوق و مسؤلیت های فردی زنان

۱ـ حق برخورداری از حیات شایسته و سلامت جسمانی و مسئولیت محافظت از آن در مقابل هر گونه بیماری، حادثه و یا تعدی

۲ـ حق برخورداری از تکریم و مسئولیت رعایت آن برای دیگران

۳ـ حق آزادی اندیشه و مصونیت از تعرّض و عدم امنیت در داشتن اعتقاد

۴ـ حق و مسئولیت فرد در برخورداری از ایمان، تقوا و حفظ آن و تکامل معنوی در عرصه باورها و رفتارها

۵ـ مصونیت جان، مال و حیثیت زنان و زندگی خصوصی آنان از تعرض غیرقانونی

۶ـ حق برخورداری از عدالت اجتماعی در اجرای قانون بدون لحاظ جنسیت

۷ـ حق داشتن نام، حفظ یا تغییر آن، همچنین نسب و حفظ آن

۸ـ حق تابعیت کشور ایران برای هر زن ایرانی و سلب تابعیت به درخواست خود او

۹ـ آزادی زنان پیرو مذاهب اسلامی و اقلیت های دینی رسمی در انجام مراسم و تعلیمات دینی و احوال شخصی بر طبق آیین خود در محدوده قانون .

۱۰ـ آزادی زنان ایرانی در استفاده از پوشش و گویش های بومی و اجرای آداب و سنّتها محلی در صورت عدم مغایرت با اخلاق حسنه

۱۱ـ مصونیت زنان از ضررهای مادی و معنوی با توجیه اعمال حق دیگران

۱۲ـ حق و مسئولیت حفظ ویژگی های خلقتی متفاوت زنان با مردان

۱۳ـ حق بهره مندی از محیط زیست سالم و مسئولیت محافظت از آن

بخش دوم : حقوق و مسؤلیت های خانوادگی زنان

فصل اول : حقوق و مسؤلیت های دختران در خانواده

۱۴ـ حق برخورداری دختران از سرپرستی شایسته توسط والدین

۱۵ـ حق برخورداری دختران از نفقه شامل: مسکن، پوشاک، تغذیه سالم و کافی و تسهیلات بهداشتی جهت تأمین سلامت جسمانی و روانی آنان

۱۶ـ حق تعلیم و تربیت دختران و ایجاد زمینه شکوفایی استعدادها و خلاقیت های آنان

۱۷ـ حق تأمین نیازهای عاطفی و روانی دختران و برخورداری از رفتار ملاطفت آمیز والدین و مصونیت آنان از خشونت های خانوادگی

۱۸ـ حق برخورداری از امکانات خانواده، بدون تبعیض میان دختر و پسر

۱۹ـ حق دختران بی سرپرست و بد سرپرست در سرپرستی توسط بستگان یا داوطلبان تکفل با رعایت مصلحت آنان و برخورداری از حمایت و نظارت حکومت

۲۰ـ مسئولیت احترام به والدین و اطاعت از دستورات مشروع آنها و رفتار نیکو نسبت به سایر اعضای خانواده

فصل دوم : حقوق و مسؤلیت های زنان در تشکیل و تداوم خانواده

۲۱ـ حق و مسئولیت زنان در تحکیم بنیان خانواده و برخورداری از امکانات و حمایت های قانونی لازم بمنظور پیشگیری از بروز اختلافات و کاهش طلاق

۲۲ـ حق بهره مندی از امکانات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جهت تسهیل امر ازدواج در زمان مناسب و مسئولیت خویشتنداری تا آستانه ازدواج

۲۳ـ حق آگاهی از حقوق و تکالیف زوجین و آیین همسرداری و برخورداری از امکانات لازم در این زمینه

۲۴ـ حق آشنایی با معیارهای مناسب همسرگزینی و شناخت و انتخاب همسر

۲۵ـ حق و مسئولیت آگاهی و رعایت ضوابط دینی و قانونی در ازدواج از جمله یکسانی زوجین در باور به مبانی اعتقادی و دینی

۲۶ـ حق تعیین شروط مورد نظر، ضمن عقد نکاح در چارچوب ضوابط شرعی و تضمین اجرای این شروط

۲۷ـ حق ثبت ازدواج، طلاق و رجوع در مراجع رسمی و قانونی

۲۸ـ حق برخورداری زن از حقوق مالی در ایام زوجیت

۲۹ـ حق و مسئولیت تأمین، تخصیص، طهارت و سلامت در ارتباط جنسی با همسر قانونی و حق اعتراض قانونی در صورت نقض آنها

۳۰ـ حق و مسئولیت سکونت مشترک و حسن معاشرت و تأمین امنیت روانی در روابط با همسر و حق اعتراض و طرح دعوا در مراجع قانونی در صورت سوء معاشرت همسر

۳۱ـ حق و مسئولیت رشد علمی، معنوی و اخلاقی با همکاری و حمایت اعضای خانواده

۳۲ـ حق و مسئولیت جهت انجام صله رحم

۳۳ـ حق باروری، بارداری، تنظیم و کنترل آن و بهره مندی از آموزش ها و امکانات مناسب در این زمینه

۳۴ـ حق برخورداری از حمایت های مادی و معنوی در ایام بارداری و شیردهی

۳۵ـ مسئولیت رعایت حقوق جنین بویژه محافظت از حیات و رشد آن

۳۶ـ حق و مسئولیت حضانت و تأمین امنیت روانی و عاطفی فرزندان و تربیت شایسته دینی و اخلاقی آنان

۳۷ـ حق برخورداری از حمایت و مشارکت همسر در تربیت فرزند

۳۸ـ حق برخورداری مادران از امنیت مادی و معنوی خصوصاً در ایام سالمندی و از کار افتادگی

۳۹ـ حق و مسئولیت زن نسبت به نگهداری و تأمین معاش والدین نیازمند در حد استطاعت او

فصل سوم : حقوق و مسؤلیت های زنان در صورت انحلال خانواده

۴۰ـ حق جدایی از همسر در صورت عدم امکان سازش پس از مراجعه به دادگاه و ارائه دلایل موجه و مسئولیت رعایت قوانین طلاق

۴۱ـ حق برخورداری از فسخ نکاح در صورت تدلیس و عیوب مقرره و اخذ خسارت در تدلیس

۴۲ـ حق برخورداری زن از حقوق مادی خود هنگام انحلال خانواده و بهره مندی از رفتار نیکوی همسر هنگام جدایی

۴۳ـ حق و مسئولیت حضانت فرزند و لزوم برخورداری از حمایت مالی پدر و حق ملاقات با فرزند در صورت انقضاء یا اسقاط دوران حضانت

۴۴ـ حق بهره مندی زن از حقوق خویش در ایام عدّه و برخورداری از حق ازدواج پس از انقضای عدّه

۴۵ـ حق طرح دعوا در محاکم جهت ممانعت از ازدواج مجدد همسر در صورت عدم توانایی شوهر در تأمین نفقه و اجرای عدالت و سایر حقوق

۴۶ـ مسئولیت مدنی و کیفری پدر و مادر در قبال کوتاهی از محافظت کودک و مسئولیت والدین نسبت به ممانعت از بهره مندی فرزندان از ملاقات با آنان.

بخش سوم : حقوق و مسؤلیت های اجتماعی زنان

فصل اول : حقوق و مسؤلیت های سلامت جسمی و روانی زنان

۴۷ـ حق برخورداری از سلامت جسمی و روانی در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی با توجه به ویژگی های زنان در مراحل مختلف زندگی و مسئولیت حفاظت از آن

۴۸ـ حق بهره مندی از بهداشت (محیط، کار و …) و اطلاعات و آموزش های مورد نیاز

۴۹ـ حق مشارکت زنان در سیاستگذاری، قانونگذاری، مدیریت، اجرا و نظارت در زمینه بهداشت و درمان، بویژه درخصوص زنان

۵۰ـ حق بهره مندی از برنامه‏ها و تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب جهت پیشگیری از بیماری و درمان بیماری های جسمی و اختلالات روانی زنان

۵۱ـ حق زنان در انتخاب فرد و مرکز ارائه کننده خدمت در امر سلامت، بر اساس ضوابط اسلامی و استانداردهای علمی و پزشکی و بهره مندی از اطلاعات مناسب و کافی برای انتخاب آگاهانه و بهینه آنان

۵۲ـ حق آگاهی و مشارکت زنان در تصمیم گیری های مربوط به کنترل باروری و تنظیم خانواده

۵۳ـ حق دسترسی فراگیر و عادلانه به امکانات ورزشی و آموزشی در زمینه تربیت بدنی و تفریحات سالم

۵۴ـ حق پرورش و شکوفایی استعدادهای ورزشی و حضور در میادین ورزشی در سطح ملی و بین‏المللی متناسب با موازین اسلامی

۵۵ـ حق برخورداری از بهداشت باروری و بارداری،زایمان سالم، مراقبت‏های بهداشتی پس از زایمان با استفاده از زنان متخصص وپیشگیری و درمان بیماریهای شایع زنان، بیماریهای مقاربتی و نازایی آنان

۵۶ـ حق برخورداری از خدمات مشاوره ای و آزمایش های پزشکی به منظور اطمینان از سلامت کامل مرد در امر ازدواج و در حین ازدواج

۵۷ـ حق بهره مندی دختران بی سرپرست، زنان مطلّقه، بیوه، سالخورده و خودسرپرست نیازمند از بیمه های عمومی، خدمات مددکاری و بیمه های خاص بویژه در بخش بهداشت و درمان

۵۸ـ حق بهره مندی زنان و دختران آسیب دیده جسمی، ذهنی، روانی و در معرض آسیب از امدادرسانی و توانبخشی مناسب

۵۹ـ حق بهره مندی از تغذیه سالم خصوصاً دردوران بارداری و شیردهی و وظیفه مراقبت از کودک و تغدیه مناسب او، با اولویت استفاده از شیر مادر

فصل دوم : حقوق و مسؤلیت های فرهنگی و معنوی زنان

الف : فرهنگ عمومی

۶۰ـ حق و مسئولیت در کسب و افزایش آگاهی نسبت به شخصیت، حقوق و نقش خویش در عرصه های مختلف زندگی منطبق با آیین مقدس اسلام

۶۱ـ حق مصونیت از تعرض گفتاری و رفتاری دیگران و مسئولیت گفتار و رفتار خویش همراه با احترام نسبت به اعضای جامعه .

۶۲ـ حق و مسئولیت برخورداری از امکان عمل به احکام اسلامی در پوشش اسلامی و مسئولیت رعایت عفاف در جامعه

۶۳ـ حق و مسئولیت ارتقای بینش، منش و کنش دینی و انسانی و مصونیت از ناهنجاری های فرهنگی و اخلاقی و رفع آن ها

۶۴ـ حق شرکت در اجتماعات عبادی، فرهنگی و سیاسی

۶۵ـ حق تولید برنامه ها و کالاهای فرهنگی سالم و بهره مندی از آنها

۶۶ـ حق تشکیل و اداره مراکز و سازمان های فرهنگی- هنری توسط زنان به منظور تربیت زنان متعهد و متخصص جهت توسعه فعالیت های فرهنگی آنان

۶۷ـ حق تبادل اطلاعات و ارتباطات فرهنگی سازنده در ابعاد ملی و بین‏المللی

۶۸ـ حق و مسئولیت زنان در ترویج معارف و فرهنگ اسلام و ارائه الگوی زن مسلمان در سطح ملی و بین المللی

۶۹ـ حق و مسئولیت زنان در ایجاد همگرایی با رویکرد اخلاقی، دینی در مسائل زنان در سطوح بین المللی

۷۰ـ حق مشارکت در سیاستگذاری، قانونگذاری، اجرا و نظارت در امور فرهنگی بویژه درخصوص مسائل زنان

۷۱ـ حق و مسئولیت آگاهی و کسب مهارت های لازم در مدیریت خانه و خانواده، تربیت و پرورش فرزند و مقابله با آسیب های فرهنگی و اجتماعی

۷۲ـ حق بهره مندی از نظارت مستمر بر فعالیت های فرهنگی مرتبط با زنان به منظور حفظ شخصیت، حرمت و کرامت انسانی زن در محصولات فرهنگی

۷۳ـ حق بهره مندی از مراکز فرهنگی ویژه بانوان با رعایت ضوابط اسلامی، با توجه به خصوصیات روحی و جسمی آنان و با اولویت مناطق محروم

۷۴ـ حق برخورداری زنان آسیب دیده و آسیب پذیر اجتماعی از حمایت های مناسب به منظور بهبود وضعیت فرهنگی خود و جامعه

۷۵ـ مسئولیت زنان در محافظت از استقلال فرهنگی، هویت اسلامی- ایرانی و همبستگی ملی در فعالیتهای فرهنگی- آموزشی

ب : آموزش

۷۶ـ حق سواد آموزی عمومی، ارتقای آموزشی و برخورداری از امکانات آموزش و پرورش برای زنان

۷۷ـ حق تحصیل در آموزش عالی تا بالاترین سطح علمی

۷۸ـ حق کسب مهارت ها و آموزش های تخصصی بصورت کمی و کیفی تا بالاترین سطوح

۷۹ـ حق برخورداری زنان و دختران مناطق محروم از حمایت های خاص در امر آموزش

۸۰ـ حق و مسئولیت در تدوین برنامه های درسی و متون آموزشی

۸۱ـ حق و مسئولیت در برخورداری از جایگاه شایسته و متناسب با نقش، شأن و منزلت زنان در متون درسی و آموزشی

۸۲ـ حق مشارکت بانوان در سیاستگذاری و تصمیم گیری و مدیریت های آموزشی، علمی و حضور فعال در مجامع فرهنگی و علمی داخلی و بین المللی

۸۳ـ حق شناسایی، حمایت و بهره مندی از توانمندی های بانوان دارای استعدادهای درخشان و مسئولیت آنها در تأمین نیازهای کشور

۸۴ـ حق بانوان معلول جسمی و ذهنی نسبت به برخورداری از حمایت های لازم در زمینه آموزش و پرورش، دستیابی به آموزش عالی و آموزش های فنی و حرفه ای متناسب با استعداد و میزان معلولیت آنان

ج : پژوهش

۸۵ـ حق پژوهش، تألیف، ترجمه و انتشار کتب، مقالات در نشریات عمومی و تخصصی با رعایت صداقت، امانت و مصلحت جامعه

۸۶ـ حق برخورداری از حمایت های لازم نسبت به منابع و امکانات درخصوص تحقیق در مسائل زنان و تربیت نیروی انسانی محقق و حق آگاهی از اطلاعات و نتایج تحقیقات در زمینه های مختلف

۸۷ـ حق بهره مندی از حمایت در آثار علمی- پژوهشی زنان و گسترش مراکز تحقیقاتی با مدیریت زنان

۸۸ـ مسئولیت زنان پژوهشگر در ارائه دیدگاه و تبیین دستاوردهای مثبت دینی و ملی در زمینه مسائل زنان به جهانیان

فصل سوم : حقوق و مسؤلیت های اقتصادی زنان

الف : حقوق و مسؤلیت های مالی در خانواده

۸۹ـ حق بهره مندی از نفقه در ازدواج دائم مطابق با شأن زن، توسط شوهر یا توسط پدر و فرزند در صورت نیاز زن و توانمندی آنان

۹۰ـ حق برخورداری از ماترک متوفی و وصایای مالی آن طبق قوانین اسلامی

۹۱ـ حق وقف، پذیرش وقف و رسیدگی به آن

۹۲ـ حق پذیرش وکالت یا وصایت در امور اقتصادی

۹۳ـ حق تعیین مهریه و دریافت آن از همسر و هر گونه دخل و تصرف در آن

۹۴ـ حق برخورداری از مستمری در صورت فوت پدر، همسر و فرزند طبق قانون یا قرارداد

۹۵ـ حق برخورداری وراث قانونی از حقوق بازنشستگی زن کارمند متوفّی

۹۶ـ حق پذیرش قیمومت مالی فرزندان و مسئولیت رعایت حقوق اقتصادی فرزند

۹۷ـ حق برخورداری زنان و دختران از حمایت های لازم در صورت فقر، طلاق، معلولیت، بی سرپرستی، بد سرپرستی و ایجاد امکانات جهت توانبخشی و خودکفایی آنها

۹۸ـ حق دریافت دستمزد از همسر در برابر انجام امور خانه داری در صورت تقاضا و حق حمایت از تأثیر کار زن در منزل بر اقتصاد خانواده و درآمد ملی

ب : حقوق و مسؤلیت های اشتغال و مشارکت اقتصادی زنان

۹۹ـ حق مالکیت بر اموال و دارایی شخصی و بهره برداری از آنها با رعایت حدود شرعی و قانونی

۱۰۰ـ حق زنان در انعقاد قراردادها و ایقاعات

۱۰۱ـ حق اشتغال بعد از رسیدن به سن قانونی کار و آزادی انتخاب شغل و بکارگیری سرمایه های فردی و مسئولیت رعایت قوانین اسلامی در کسب درآمد و نحوه مصرف آن

۱۰۲ـ حق بهره مندی زنان از اطلاعات، آموزش ها و کسب مهارت ها و امکانات کار جهت اشتغال مناسب و حق برخورداری از حمایت در این امور برای زنان خودسرپرست (مستقل ـ غیروابسته) و سرپرست خانوار

۱۰۳ـ حق برخورداری زنان از مشاوره شغلی و کاریابی توسط بانوان

۱۰۴ـ حق برخورداری از مزد و مزایای برابر، در شرایط کار مساوی با مردان و سایر زنان

۱۰۵ـ حق بهره مندی از امنیت شغلی، اخلاقی و ایمنی و مسئولیت رعایت عفاف در محیط کار

۱۰۶ـ حق معافیت زنان از کار اجباری، خطرناک، سخت و زیان آور در محیط کار

۱۰۷ـ حق برخورداری از تسهیلات و ضوابط و قوانین متناسب با مسؤلیت های خانوادگی (همسری – مادری) زنان در جذب، بکارگیری، ارتقاء و بازنشستگی آنان در زمان اشتغال

۱۰۸ـ حق برخورداری از تأمین اجتماعی و تسهیلات اقتصادی

۱۰۹ـ حق مشارکت زنان در سیاستگذاری های اقتصادی و ایجاد و اداره تشکل های اقتصادی و عضویت در آنها

۱۱۰ـ حق و مسئولیت دریافت و پرداخت دیه و خسارات بر اساس قوانین و مقررات

۱۱۱ـ حق برخورداری از حمایت های قانونی مناسب و کارآمد برای ممانعت از بهره کشی و تجارت و جلوگیری از بکارگیری زنان و دختران در مشاغل غیرقانونی و غیر مشروع

فصل چهارم : حقوق و مسؤلیت های سیاسی زنان

الف : حقوق و مسؤلیت های زنان در سیاست داخلی

۱۱۲ـ حق و مسئولیت کسب آگاهی و مشارکت و نقش آفرینی در تعیین مقدرات اساسی کشور جهت حفظ و تحکیم نظام اسلامی

۱۱۳ـ حق و مسئولیت مشارکت در امور جامعه و نظارت بر آن جهت هدایت جامعه بسوی معنویت و فضایل اخلاقی و پیراستن آن از ناهنجاری های اخلاقی و رفتاری

۱۱۴ـ حق آزادی قلم، بیان، اجتماعات با رعایت موازین

۱۱۵ـ حق تأسیس احزاب و دیگر تشکل‏های سیاسی و فعالیت در آنها با رعایت حفظ استقلال کشور، وحدت ملی و مصالح نظام اسلامی

۱۱۶ـ حق شرکت در انتخابات و انتخاب شدن در مجلس یا شوراهای مختلف، مشارکت در برنامه ریزی های دولتی و تصدی مدیریت های عالی با رعایت موازین

ب : حقوق و مسؤلیت های زنان در سیاست بین‏المللی

۱۱۷ـ حق و مسئولیت آگاهی از رویدادها و مسائل سیاسی جهان، بویژه جهان اسلام

۱۱۸ـ حق توسعه ارتباط و تبادل اطلاعات سیاسی سازنده بین بانوان ایران و جهان با رعایت مصالح ملی و ضوابط قانونی

۱۱۹ـ حق و مسئولیت حضور فعال و مؤثر در مجامع اسلامی، منطقه ای و بین المللی بویژه در زمینه مسائل مربوط به زنان با رعایت ضوابط قانونی

۱۲۰ـ مسئولیت تلاش جهت تقویت همبستگی در میان زنان مسلمان و حمایت از حقوق زنان و کودکان محروم و مستضعف جهان

۱۲۱ـ حق برخورداری زنان پناهنده به جمهوری اسلامی ایران در تأمین امنیت، سلامت و امکان بازگشت آنها به وطن خود

۱۲۲ـ حق برخورداری اتباع زن ایرانی از حمایت های دولت در برابر اتباع سایر کشورها در حدود مقررات و معاهدات

۱۲۳ـ حق بهره مندی زنان ایرانی از حمایت های قانونی درخصوص ازدواج و تشکیل خانواده با مردان غیر ایرانی با رعایت ضوابط

ج : حقوق و مسؤلیت های زنان در امور دفاعی ـ نظامی

۱۲۴ـ حق و مسئولیت زنان در دفاع مشروع از دین و کشور و نیز جان، مال و ناموس خود ودیگران.

۱۲۵ـ حق و مسئولیت زنان در مشارکت و تلاش برای تأمین و تحکیم صلح عادلانه جهانی

۱۲۶ـ حق برخورداری زنان از حمایت های لازم به منظور حفظ تمامیت جسمانی و جلوگیری از هتک حیثیت و ناموس زنان در دوران جنگ، اسارت و اشغال نظامی

۱۲۷ـ حق برخورداری از مصونیت خانه و خانواده از تهاجمات نظامی

۱۲۸ـ حق برخورداری خانواده های شهدا، جانبازان، رزمندگان و آزادگان از حمایت های ویژه نظام اسلامی.

۱۲۹ـ حق و مسئولیت مادران در نگهداری، تربیت و اولویت در قیمومت فرزندان در صورت شهادت، اسارت ومفقودالاثر شدن همسر.

۱۳۰ـ حق بهره مندی از آموزش و تصدی مشاغل انتظامی

فصل پنجم : حقوق و مسؤلیت های قضایی زنان

۱۳۱ـ حق برخورداری زنان از آموزش های حقوقی

۱۳۲ـ حق برخورداری از تدابیر قانونی و حمایت قضایی به منظور پیشگیری از جرم، و ستم به زنان در خانواده و جامعه و رفع آن

۱۳۳ـ حق برخورداری از محاکم خاص خانواده در جهت حفظ اسرار، ایجاد صلح و سازش در خانواده و تسهیل در حل و فصل اختلافات

۱۳۴- حق دسترسی زنان به نیروی انتظامی و ضابطین دادگستری زن در صورت تعرض، بزه دیدگی، اتهام و ارتکاب جرم

۱۳۵ـ حق زنان در تصدی مشاغل حقوقی و قضایی مطابق قانون

۱۳۶ـ حق اقامه دعوا و دفاع در نزد محاکم دادگستری و سایر مراجع قانونی

۱۳۷ـ حق استفاده از وکیل و مشاور حقوقی در دادگاه و یا سایر مراجع قانونی

۱۳۸ـ حق برخورداری از حمایت های همه جانبه دستگاه قضایی با عوامل زمینه ‏ساز جرائم علیه زنان و ارتکاب جرائم توسط زنان

۱۳۹ـ حق مصونیت زنان متهم از هتک حرمت، اهانت و محرومیت های فردی و اجتماعی فراتر از مجازات قانونی

۱۴۰ـ حق زنان در معافیت از مجازات در صورت وجود عوامل رافع مسئولیت کیفری

۱۴۱ـ حق اعاده حیثیت زنان در اثر تقصیر، اشتباه قاضی در موضوع حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص و جبران خسارت مادی و معنوی از آنها

۱۴۲ـ حق برخورداری از تخفیف قانونی از نظر میزان مجازات و یا معافیت از آن و یا نحوه اجرا، در صورت ندامت و اثبات توبه زنان بزهکار در زمان بارداری، شیردهی و بیماری

۱۴۳ـ حق زنان در ملاقات والدین، فرزندان و همسر در دوران حبس طبق قوانین کشور

۱۴۴ـ حق زنان در برخورداری از امکانات مناسب بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و تربیتی در زندان ها جهت اصلاح و بازگشت به زندگی سالم اجتماعی

۱۴۵ـ حق دختران در برخورداری از کانون های اصلاح و تربیت باشرایط مناسب

۱۴۶ـ حق زنان در رسیدگی به شکایات از آیین نامه های دولتی، مأمورین قضایی و یا واحدهای دولتی جهت احقاق حقوق خود

۱۴۷ـ حق و مسئولیت شهادت در دادگاه مطابق با موازین شرعی و قانونی

۱۴۸ـ حق برخورداری از حمایتهای قضایی از سوی مدعی العموم علیه ولی و سرپرست قانونی فاقد صلاحیت و دیگر متجاوزان به حقوق آنان

رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی – سید محمد خاتمی