پیام رای:
فراز دوم کد (۱۲) ذیل عنوان “مقررات وظیفه عمومی” مندرج در صفحات ۲۵ و ۲۶ دفترچه راهنمای ثبت نام و انتخاب رشته پذیرش مقطع کاردانی به کارشناسی ناپیوسته سال ۱۴۰۱ درخصوص دانشجویان انصرافی از مقطع کارشناسی ناپیوسته که بدون غیبت اند و دانشجویان انصرافی از مقطع کارشناسی پیوسته که صرفاً در سنوات اولیه تحصیلی (حداکثر طی ۲/۵ سال) مدرک کاردانی اخذ کنند، ابطال شد.
متن دادنامه
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۱۲/۱۹ شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۳۳۰۵۴۱۹ شماره پرونده: ۰۱۰۴۳۴۷
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
طرف شکایت: سازمان سنجش آموزش کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال فراز دوم کد ۱۲ ذیل عنوان «مقررات وظیفه عمومی» مندرج در صفحات ۲۵ و ۲۶ دفترچه راهنمای ثبت نام و انتخاب رشته پذیرش مقطع کاردانی به کارشناسی ناپیوسته سال ۱۴۰۱
گردش کار:
شاکی به موجب دادخواستی ابطال فراز دوم کد ۱۲ ذیل عنوان « مقررات وظیفه عمومی» مندرج در صفحات ۲۵ و ۲۶ دفترچه راهنمای ثبت نام و انتخاب رشته پذیرش مقطع کاردانی به کارشناسی ناپیوسته سال ۱۴۰۱ را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
“بر اساس ماده ۳۵ قانون خدمت وظیفه عمومی: مشمولین دیپلم که حداکثر یک سال پس از فراغت از تحصیل در یکی از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی داخل یا خارج از کشور که مورد تأیید وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌باشد پذیرفته شوند تا زمانی که وفق تبصره ۱ ماده ۳۳ به تحصیل اشتغال دارند، می‌توانند مشروط بر اینکه دارای غیبت غیرموجه نباشند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند، این معافیت برای هر مقطع فقط یک بار داده می‌شود. و مطابق تبصره ۱ ماده ۳۵: معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی در طول مدت تحصیل فقط یک بار قابل تمدید است.
بر اساس تبصره ۱ ماده ۳۳ قانون خدمت وظیفه عمومی: حداکثر معافیت تحصیلی برای دانش آموزان تا سن بیست سال تمام و در هر یک از مقاطع تحصیلی کاردانی دو و نیم سال، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته سه سال، کارشناسی پیوسته پنج سال و کارشناسی ارشد پیوسته شش سال، دکترای پزشکی پیوسته هشت سال و دکترای تخصصی شش سال است.
تبصره ۲ ماده ۳۳ قانون خدمت وظیفه عمومی: در مواقع ضروری با تشخیص و اعلام کمیسیون موارد خاص دانشگاه‌های مربوط حداکثر یک سال به مدت فوق اضافه می‌شود. با توجه به بند شماره ۱۰ پیوست آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی مورخ ۱/۳/۱۳۹۷ به شماره ۴۳۰۶۹/۲ صادره از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیمسال تحصیلی: بازه زمانی تعیین شده که شامل ۱۶ هفته آموزش و ۲ هفته امتحان پایانی است.
با توجه به ماده ۹ آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی مورخ ۱/۳/۱۳۹۷ به شماره ۴۳۰۶۹/۲ صادره از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری: مدت زمان مجاز تحصیل در دوره کاردانی (پیوسته و ناپیوسته) و کارشناسی ناپیوسته ۴ نیمسال و در دوره کارشناسی پیوسته ۸ نیمسال است.
تبصره: دانشگاه اختیار دارد مدت مجاز را حداکثر تا ۲ نیمسال افزایش دهد.
با توجه به ماده ۱۶ آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی مورخ ۱/۳/۱۳۹۷ به شماره ۴۳۰۶۹/۲ صادره از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری: در صورتی که دانشجوی منصرف یا محروم از تحصیل در دوره کارشناسی پیوسته حداقل ۶۸ واحد درسی (شامل ۱۰ واحد درس عمومی و مابقی از سایر دروس دوره) را با نمره قبولی بگذراند و میانگین کل واحدهای اخذ شده وی ۱۲ یا بالاتر باشد، می‌تواند مدرک دوره کاردانی همان رشته را دریافت کند. در غیر این صورت به چنین دانشجویی همچنین به دانشجوی منصرف یا محروم از تحصیل در دوره کاردانی و کارشناسی ناپیوسته، فقط یک گواهی مبنی بر تعداد واحدهای گذرانده شده داده خواهد شد. در مفاد کد ۱۲ ذکر شده در سازمان سنجش اعلام داشته است که دانشجوی کارشناسی پیوسته باید در سنوات اولیه خود یعنی حداکثر ( ۲/۵ سال) اقدام به اخذ مدرک کاردانی کرده باشد. این در صورتی است که سنوات اولیه دوره کارشناسی از نظر سازمان نظام وظیفه عمومی کشور ۵ سال و از نظر آیین‌نامه وزارت علوم این مدت ۸ نیمسال است که بنا بر تأیید دانشگاه ۲ نیمسال دیگر به آن اضافه می‌شود. همچنین با توجه به اختیارات کمیسیون موارد خاص و همچنین نظر سازمان نظام وظیفه عمومی کشور مدت پنج سال سنوات اولیه قابلیت تمدید به مدت نهایتاً ۱ سال را دارد. بدیهی است طبق اعلام سازمان وظیفه عمومی اگر شخصی از سنوات ارفاقی استفاده نماید دیگر مجاز به ادامه تحصیل تا پس از اتمام خدمت سربازی نمی‌باشد. لازم به ذکر است که سازمان نظام وظیفه عمومی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دانشجوی انصرافی با شرایط اعلام شده را محروم از تحصیل نکرده‌اند. بدین منظور از دیوان عدالت اداری خواهشمندم با توجه به اینکه سنوات اولیه دانشجوی کارشناسی ۵ سال می‌باشد نسبت به حذف قسمت (حداکثر ۲/۵ سال) مبادرت به صدور رأی فرمایید تا به جای عبارت حداکثر ۲/۵ سال عبارت حداکثر ۵ سال قید گردد.”
شاکی همچنین به موجب لایحه تکمیلی که در تاریخ ۲۵/۴/۱۴۰۱ در دبیرخانه هیأت عمومی به ثبت رسیده، اعلام کرده است که:
“شکایت اینجانب در مورد ابطال قسمت مقررات عمومی کد ۱۲ دفترچه راهنمای ثبت نام و انتخاب رشته پذیرش مقطع کاردانی به کارشناسی ناپیوسته سال ۱۴۰۱ است. همان طور که سازمان نظام وظیفه اعلام داشتند، زمانی که دانشجو در مقطع کارشناسی پیوسته تحصیل می‌کند همانند آن است که به صورت ذیل تحصیل کرده است. (مدت مجاز تحصیل در مقطع کارشناسی پیوسته با استناد به تبصره ۱ ماده ۳۳ قانون نظام وظیفه عمومی ۵ سال است.)
کل دوره کارشناسی پیوسته (سنوات مجاز ۵ سال)، کاردانی ناپیوسته (حداکثر ۲/۵ سال)، کارشناسی ناپیوسته (حداکثر ۳ سال)
حال فرض کنیم که دانشجو در مقطع کارشناسی پیوسته پس از گذراندن ۸۰ واحد انصراف دهد. طبق ماده ۱۶ آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی مورخ ۱/۳/۱۳۹۷ به شماره ۴۳۰۶۹/۲ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اگر دانشجو حداقل ۶۸ واحد درسی را بگذراند و پس از آن درخواست انصراف دهد و یا از تحصیل محروم شود، در دوره کارشناسی پیوسته به ایشان مدرک معادل (کاردانی پیوسته) تعلق می‌گیرد. حال با توجه به ماده و جدول فوق و همچنین لایحه ارسالی نظام وظیفه این موضوع همانند آن است که دانشجو مقطع کارشناسی پیوسته پس از گذراندن مقطع کاردانی در مقطع کارشناسی ناپیوسته درخواست انصراف از تحصیل داده است. حال با در نظر گرفتن تبصره ۱ ماده ۳۵ قانون خدمت وظیفه عمومی (معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی در طول مدت تحصیل فقط یک بار قابل تمدید است.) در صورتی که دانشجو بخواهد در مقطع کارشناسی ناپیوسته مجدداً تحصیل نماید. سازمان نظام وظیفه ملزم به ارائه معافیت تحصیلی به دانشجو می‌باشد (در صورتی که از شرایط ذکر شده در تبصره ۱ ماده ۳۵ یعنی فقط یک بار فراتر نرفته باشد). با توجه به دلایل ذکر شده در بالا قسمت مقررات عمومی کد ۱۲ دفترچه راهنمای ثبت نام و انتخاب رشته پذیرش مقطع کاردانی به کارشناسی ناپیوسته سال ۱۴۰۱ با قانون خدمت وظیفه عمومی در تناقض است بدین صورت که صدور معافیت تحصیلی برای دانشجویان انصرافی از مقطع کارشناسی پیوسته که مدرک معادل (کاردانی پیوسته) دریافت کرده‌اند و تا به حال انصراف از تحصیل نداده‌اند و قصد تحصیل در مقطع کارشناسی ناپیوسته را دارند با توجه به تبصره ۱ ماده ۳۵ قانون خدمت وظیفه عمومی بلامانع است و همچنین این موضوع تداخلی با ماده ۳۵ قانون خدمت وظیفه عمومی ندارد.”
متن مقرره مورد شکایت
“کد ۱۲) دانشجویان انصرافی از مقطع کارشناسی ناپیوسته که بدون غیبت‌اند، چنانچه از تاریخ ۲۲/۸/۱۳۹۰ (ابلاغ قانون جدید وظیفه عمومی) الزاماً یک بار انصراف از تحصیل داده و تاریخ انصراف آنان نیز در سنوات اولیه بوده باشد و همچنین از تاریخ انصراف در دانشگاه و رشته قبلی تا زمان پذیرش در دانشگاه و رشته جدید بیش از یک سال سپری نشده باشد.
ضمناً دانشجویان انصرافی از مقطع کارشناسی پیوسته که صرفاً در سنوات اولیه تحصیلی (حداکثر طی ۲/۵ سال) مدرک کاردانی اخذ کنند. در این صورت انصراف آنها به منزله فارغ التحصیل کاردانی محسوب شده و به شرط نداشتن غیبت، مجاز به ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ناپیوسته خواهند بود.”
علی‌رغم ابلاغ دادخواست و ضمائم آن به سازمان سنجش آموزش کشور، تا زمان رسیدگی به پرونده در هیأت عمومی، پاسخی از طرف آن مرجع واصل نشده است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۱۲/۱۹ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
اولاً مطابق فراز ابتدایی ماده ۳۰ آیین‌نامه آموزشی دوره‌های کاردانی و کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته) مصوب جلسه شماره ۸۵۹ مورخ ۱۶/۱۲/۱۳۹۳ شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی (موضوع ابلاغیه شماره ۲۴۴۷۵۹/۲ مورخ ۲۴/۱۲/۱۳۹۳ معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) و ماده ۱۶ آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه‌های سطح ۱ و ۲ دولتی) مصوب جلسه شماره ۸۸۹ مورخ ۳۰/۱۰/۱۳۹۶ شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی: «در صورتی که دانشجوی منصرف یا محروم از تحصیل در دوره کارشناسی پیوسته حداقل ۶۸ واحد درسی (شامل حداکثر ۱۰ واحد دروس عمومی و مابقی از سایر دروس دوره) را با نمره قبولی بگذراند و میانگین کل واحدهای اخذ شده وی ۱۲ یا بالاتر باشد، می‌تواند مدرک دوره کاردانی همان رشته را دریافت کند…» و مقررات یادشده متضمن لزوم گذراندن درس‌های مورد نیاز برای اخذ مدرک کاردانی طی ۲/۵ سال پس از شروع به تحصیل (چه درخصوص انصرافی‌ها و چه محرومین از تحصیل) و همچنین تعیین مهلت جهت انصراف از تحصیل (حداکثر طی ۲/۵ سال) نبوده و بر همین اساس اعطای مدرک کاردانی به اشخاص موضوع آیین‌نامه‌های پیش‌گفته پس از ۲/۵ سال نیز فاقد منع قانونی است.
ثانیاً به موجب تبصره ۲ ماده ۳۳ قانون خدمت وظیفه عمومـی الحاقی سال ۱۳۹۰: «در مواقـع ضروری با تشخیص و اعلام کمیسیون موارد خاص دانشگاه‌های مربوط حداکثر یک سال به مدت فوق اضافه می‌شود» و لذا تبصره مذکور، امکان افزودن یک سال به حداکثر معافیت تحصیلی در مقاطع مختلف موضوع تبصره ۱ همان ماده را پیش‌بینی نموده و این در حالی است که مقرره مورد شکایت اساساً برخورداری از آن را منتفی ساخته است.
بنا به مراتب فوق، فراز دوم کد (۱۲) ذیل عنوان «مقررات وظیفه عمومی» مندرج در صفحات ۲۵ و ۲۶ دفترچه راهنمای ثبت نام و انتخاب رشته پذیرش مقطع کاردانی به کارشناسی ناپیوسته سال ۱۴۰۱، خارج از حدود اختیار مرجع تصویب‌کننده آن و خلاف قوانین و مقررات مزبور بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۰/۲/۱۴۰۲ ) در رسیدگی و تصمیم‌گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری
