گفتگوی سرپرست معاونت اسناد سازمان ثبت درباره ی آزمون سردفتری اسناد رسمی
این گفتگو حاوی نکات مهمی برای علاقمندان به سردفتری اسناد رسمی است، با توجه به طولانی بودن این گفتگو بخش های مهم و چکیده آن استخراج شده است، متن کامل گفتگو را می توانید در ادامه ی نوشته بخوانید:
محمدمهدی انجم شعاع، سرپرست معاونت امور اسناد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور:
- در شرایط فعلی هیچ برنامه‌ای برای برگزاری آزمون و جذب سردفتر جدید نداریم
- اگر معیارهای قانونی تغییر نکنند در چندین سال آینده نیز نیازی به سردفتر جدید نخواهیم داشت
- شرایط افراد واجدشرایط جهت شرکت در آزمون در قانون ذکر شده است، براساس ماده ۶ قانون دفاتر اسناد رسمی یکی از شرایط داشتن مدرک کارشناسی رشته حقوق یا الهیات با گرایش فقه و مبانی حقوق و یا تحصیلات حوزوی معادل است، البته دفتریاران نیز تحت شرایطی که در قانون ذکر شده می‌توانند به سردفتری ارتقاء پیدا کنند. همچنین سن داوطلبان در زمان ثبت‌نام نباید کمتر از ۲۴ و بیشتر از ۵۰ سال باشد و سایر شرایط از حیث صلاحیت فردی و نداشتن شغل منافی سردفتری هم وجود دارد.
- کسانی که فقط می‌خواهند وارد حرفه سردفتری شوند باید توجه کنند که در شرایط فعلی امکان برگزاری آزمون وجود ندارد و ممکن است برگزاری آزمون سال‌ها طول بکشد.
- راهی که فعلاً برای علاقه‌مندان وجود دارد استفاده از ماده ۸۹ قانون دفاتر اسناد رسمی است که سردفتران، هنگام بازنشستگی و یا ورثه سردفتر متوفی فردی واجد شرایط را به عنوان جانشین معرفی کنند و او بتواند به عنوان سردفتر همان دفتر اسناد رسمی مشغول به‌کار شود
منبع: بازار کار
در گفت‌وگو با محمدمهدی انجم شعاع، سرپرست معاونت امور اسناد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور آخرین وضعیت برگزاری این آزمون و جذب سردفتران اسناد رسمی را جویا شویم.
■ در حال حاضر چه تعداد سردفتر اسناد رسمی در دفترخانه‌های کشور مشغول کارند؟
□ طبق آمار، در حال حاضر بیش از ۷ هزار دفترخانــــه اسناد رسمی در کشور فعالیت دارند. البته این همواره دچار تغییراتی است. مثلاً تعدادی سردفتر داریم که پروانه فعالیت گرفته‌اند، اما به دلایل گوناگون تاکنون در مکانی مستقر نشده‌اند. همچنین تعدادی دفترخانه نیز تحت کفالت دفترخانه دیگری اداره می‌شوند وکارهای ضروری آن دفترخانه همانند استعلام‌ها، فسخ و اقاله اسناد را انجام می‌دهد.
■ چه معیاری برای تعیین دفاتر مورد نیاز هرمنطقه وجود دارد؟
□ تعداد دفترخانه‌های اسناد رسمی، براساس معیارهایی که در قانون ذکر شده تعیین می‌شود. در ماده ۵ قانون دفاتر اسناد رسمی و سردفتران آمده است که در شهرها برای حداقـــــل ۱۵ هزار و حداکثر ۲۰ هزار نفر جمعیت یک مجوز دفترخانه اسناد رسمی صادر شود.
البته در مناطق کمتر از ۱۵هزار نفر جمعیت نیز در صورتی که نیاز به دفترخانه باشد می‌توان یک دفترخانه اسناد رسمی دایر کرد.
■ آیا در رابطه با صدور مجوز دفترخانه‌های موجود نیز این قانون رعایت شده است؟
□ سیاستهای سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در سال‌های مختلف متفاوت بوده است. در گذشته دور، تعداد دفترخانه‌ها کمتر از حدنیاز بود و متناسب با رشد جمعیت و توسعه تجارت افزایش نیافته بود، اما در سال‌های ۸۶و ۸۷، سیاستهای سازمان بر این قرار گرفت تا تعداد دفترخانه‌ها را افزایش دهد.
به همین دلیل در این سال‌ها حدود ۴ هزار دفترخانه به دفاتر موجود اضافه شد. مسئولان وقت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور معتقد بودند که اولاً جمعیت کشور افزایش یافته و نیازمند دفاتر بیشتری هستیم. ثانیاً هدف دیگر اشتغالزایی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها بود.
البته در همان سال‌ها نیز عده‌ای بر این عقیده بودند که افزایش تعداد دفترخانه‌ها می‌بایست منطبق برمعیارهای قانون باشد و ایجاد اشتغال در قوانین و مصوبات مربوط به سازمان ثبت و اسناد وجود ندارد. خود من نیز معتقدم در آن سال‌ها به این میزان افزایش تعداد دفترخانه‌ها نیاز نبود، اکنون با تراکم تعداد دفترخانه‌ها در بعضی از مناطق مواجهه‌ایم، به گونه‌ای که برخی از دفاتر اسناد رسمی با کمبود کار و درآمد مواجهه‌اند.
البته این موضوع به این معنی نیست که وضعیت همه این دفاتر به این صورت باشد، زیرا در برخی از مناطق به دلیل رونق اقتصادی و نوع کسب و کار شهروندان، تعداد زیاد دفاتــــر اسناد رسمی نه تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه باعث شده تا خدمات بهتری به مردم ارائه شود.
■ چند سالی است که آزمون سردفتری اسناد رسمی برگزار نشده و بسیاری از علاقه‌مندان ورود به این حرفه چشم‌انتظار آزمون جدیدند. برنامه‌های سازمان ثبت اسناد و املاک در این زمینه چیست؟
□ دیدگاه سازمان در این موضوع یک تفاوت مبنایی با متقاضیان این حرفه دارد. از طرفی متقاضیان حق دارند تا در شغلی متناسب با رشته‌شان فعالیت کنند. این نگاه در گذشته نیز در سازمان وجود داشت و اقداماتی از منظر ایجاد اشتغال انجام شد.
بر این اساس مجوز تاسیس ۴ هزار دفترخانه نیز در چند سال صادر شد و اعلام شد که با تاسیس ۴ هزار دفترخانه و ایجاد به طور متوسط ۵ شغل در هر دفترخانه، ۲۰ هزار شغل ایجاد کرده‌ایم.
این دیدگاه از جهاتی درست است و باید برای فارغ‌التحصیلان شغل ایجاد کرد، اما باید توجه شود که وظیفه سازمان ثبت اسناد و املاک موضوع دیگـــــری است و قانون وظایف مشخصی برعهده این سازمان قرار داده است و برای تاسیس دفاتر ملاک و معیارهای قانونی مشخصی داریم.
در نتیجه برگزاری آزمون سردفتری اسناد رسمی با توجه به نیاز جامعه و طبق قانون انجام می‌شود که در شرایط فعلی هیچ برنامه‌ای برای برگزاری آزمون و جذب سردفتر جدید نداریم. زیرا در برخی مناطق مانند تهران با تراکم دفتر اسناد رسمی مواجه هستیم.
■ در سال‌های آینده وضعیت به چه صورت است؟ زیرا همه شهرها که نباید با تهران مقایسه شوند.
□ اتفاقی که در سال‌های گذشته در افزایش تعداد دفترخانه‌ها افتاد مخصوص به تهران نیست و تقریباً در تمامی شهرها با وضعیت مشابهی مواجهه‌ایم و مکرراً، خصوصاً در شهرهای کوچک شاهد درخواست انتقال و استعفای سردفترانی هستیم که قادر به تأمین هزینه‌های خود نیستند.
■ با رشد فعلی جمعیت فکر می‌کنید تا چند سال این روند ادامه داشته باشد و آزمونی جهت جذب سردفتران استاد رسمی برگزار نشود؟
□ اگر معیارهای قانونی تغییر نکنند در چندین سال آینده نیز نیازی به سردفتر جدید نخواهیم داشت، اما هم‌اکنون طرح اصلاح قانون دفاتر اسناد رسمی و سردفتران در مجلس اعلام وصول شده است.
اگر تغییراتی در قانون داده شود زمینه برای برگزاری آزمون فراهم می‌شود، البته زمینه قانونی شرط لازم است، اما کافی نیست و باید همراه با قانون شرایط جامعه نیز بررسی شود.
ضمن اینکه ما تعدادی دفتر داریم که مجوز برایشان صادر شده و شماره دفترخانه نیز دارند، اما به دلایل مختلف فعال نیستند. در این شرایط اگر بخواهیم سردفتری جذب کنیم اول باید دفاتر غیرفعال را فعال کنیم.
■ با تمامی این اوصاف اگر قرار شد آزمونی برگزار شود، داوطلبان با چه شرایطی می‌توانند در آن شرکت کنند؟
□ شرایط افراد واجدشرایط جهت شرکت در آزمون در قانون ذکر شده است. براساس ماده ۶ قانون دفاتر اسناد رسمی یکی از شرایط داشتن مدرک کارشناسی رشته حقوق یا الهیات با گرایش فقه و مبانی حقوق و یا تحصیلات حوزوی معادل است، البته دفتریاران نیز تحت شرایطی که در قانون ذکر شده می‌توانند به سردفتری ارتقاء پیدا کنند.
همچنین سن داوطلبان در زمان ثبت‌نام نباید کمتر از ۲۴ و بیشتر از ۵۰ سال باشد و سایر شرایط از حیث صلاحیت فردی و نداشتن شغل منافی سردفتری هم وجود دارد.
■ آزمون ورود به حرفه دفتریاری به چه صورت است؟
□ هر دفترخانه باید حداقل یک دفتریار داشته باشد که او در واقع معاون دفترخانه و نماینده سازمان ثبت و اسناد و املاک در آن دفترخانه است. تعیین او منوط به معرفی سردفتر و تائید سازمان ثبت اسناد و املاک است.
با توجه به اینکه تعداد دفترخانه‌ها در سال‌های گذشته رشد چشمگیری داشته است مقرر شد تا دفتریاران با شرکت در آزمونی انتخاب شوند.
این آزمون در سال‌های گذشته برگزار شد و در حال حاضر نیزحدود ۹۰۰ نفر از دفتریاران در نوبت اختبار یعنی آزمون شفاهی و تکمیل پرونده هستند تا پس از آن در دفترخانه‌هایی که دفتریار ندارند مشغول به کار شوند.
■ وضعیت بازنشستگی سردفتران به چه صورت است؟
□ بازنشستگی سردفتران می‌تواند اجباری یا اختیاری باشد، اگر سردفتری به سن ۶۵ سالگی رسید سازمان ثبت اسناد و املاک کشور او را بازنشسته می‌کند. البته او زمانی که به سن ۶۰ سالگی برسد می‌تواند تقاضای بازنشستگی اختیاری کند . همچنین با سن کمتر اما با داشتن ۳۰ سال خدمت و پرداخت حق بیمه نیز امکان بازنشستگی برای او وجود دارد.
در این شرایط با بازنشستگی سردفتر، دفترخانه منحل نمی‌شود و با انتصاب جانشین، سردفتر جدید مکلف است تا تمام اسناد و مدارک این دفترخانه را نگهداری کند و پاسخگوی امور مربوط به آن دفترخانه باشد.
■ در خبرها داشتیم که قرار است خدمات جدیـــدی به دفاتر اسناد رسمی واگذار شود. این موضوع به چه میزان می‌تواند به دفاتری که درآمد کمتری دارند کمک کند؟
□ این موضوع از دو منظر قابل بررسی است. اول اینکه تعداد دفاتر زیاد است و از این طریق می‌توانند ضمن انجام کارهای متنوع درآمدی کسب کنند. اما در سویی دیگر باید توجه شود که دفترخانه‌ها در واقع نمایندگان قوه‌قضائیه هستند و علاوه بر خدمات سازمان ثبت اسناد و املاک می‌توانند به تمام بخش‌های قوه‌قضائیه کمک کنند.
در همین زمینه مرکز انفورماتیک قوه‌قضائیه با هماهنگی کانون سردفتران زمینه کار دیگری را برای دفترخانه‌ها فراهم کرده و آن پذیرش شکایات و دادخواست‌های حقوقی در دفترخانه‌هاست که البته هنوز توسعه پیدا نکرده و آزمایشی است.
مسئله دیگر، طرحی بود که در دولت مطرح شد، تا برخی از مراحل درخواست خدمات سازمان‌های دولتی به دفترخانه‌ها واگذار شود. البته این موضوع مورد موافقت سازمان ثبت اسناد و املاک قرار نگرفت، زیرا با این طرح، اموری به دفترخانه‌ها واگذار می‌شد که در آن‌ها هیچ تخصصی ندارند و مهم‌تر اینکه سنخیتی با شخصیت سردفتر و جایگاه واقعی و شأن دفاتر اسناد رسمی نداشت.
■ شما در پایان با شرایط فعلی چه توصیه‌ای برای کسانی که می‌خواهند وارد این حرفه شوند دارید؟
□ در انتخاب شغل اولین بحث علاقه است. یک فارغ‌التحصیل رشته حقوق اول باید ببیند که علاقه‌اش به چیست؟ آیا تمایل دارد در امر قضاوت، وکالت یا سردفتری مشغول به کار شود و یا اینکه می‌خواهد کارشناس حقوقی در سازمان و موسسه‌ای باشد.
حال اگر کسی فقط به دنبال یک شغل است، باید ببیند که کجا زمینه شغلی فراهم‌تر است و با منتظر ماندن برای آزمونی که ممکن است چندین سال برگزار نشود عمر خود را تلف نکند.
کسانی که فقط می‌خواهند وارد حرفه سردفتری شوند باید توجه کنند که در شرایط فعلی امکان برگزاری آزمون وجود ندارد و ممکن است برگزاری آزمون سال‌ها طول بکشد.
راهی که فعلاً برای علاقه‌مندان وجود دارد استفاده از ماده ۸۹ قانون دفاتر اسناد رسمی است که سردفتران، هنگام بازنشستگی و یا ورثه سردفتر متوفی فردی واجد شرایط را به عنوان جانشین معرفی کنند و او بتواند به عنوان سردفتر همان دفتر اسناد رسمی مشغول به‌کار شود
