رأی شماره ۶۴۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
رأی شماره ۶۴۲ مورخ ۱۳۹۶/۷/۱۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: ابطال تبصره یک بند الف جزء ۲ قسمت ۵ ـ۱۰ـ۱۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری استخدامی کارمندان صنعت نفت به لحاظ مغایرت با قانون
تاریخ دادنامه: ۱۱/۷/۱۳۹۶ شماره دادنامه: ۶۴۲ کلاسه پرونده: ۹۵/۴۴۴
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای احمدرضا صالح‌نژاد
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره (۱) بند (الف) جزء ۲ قسمت ۵ ـ۱۰ـ۱۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان شرکت ملی نفت
گردش‌کار:
شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره (۱) بند (الف) جزء ۲ قسمت ۵ ـ۱۰ـ۱۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان شرکت ملی نفت را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«در مورد بازنشستگی مشمولان «قانون حفاظت در برابر اشعه» موضوع بخش ۲ـ الف از قسمت ۵ ـ۱۰ـ۱۴ فصل ۱۴ مجموعه مقررات اداری و استخدامی ۱۳۸۹ کارکنان شرکت ملی نفت ایران، در تبصره ۱ آن شرط سن برای متقاضیان مطرح شده که خلاف روح قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ۱۳۶۸ است این تبصره شرط سن را برای متقاضیان بازنشستگی لازم دانسته است، در حالی که کسانی که با استفاده از قوانین حمایتی از بازنشستگی‌های پیش از موعد استفاده می‌کنند بعضاً نمی‌توانند حداقل شرط سنی یعنی ۵۰ سال را دارا باشند.
پرتوکاری جزو مشاغل سخت و زیان‌آور است و قرار دادن شرط سن برای متقاضیان بازنشستگی، جلوی استفاده آنها از قوانین حمایتی و حفاظتی را می‌گیرد. لازم به ذکر است که در ماده ۱ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ۱۳۶۸ که اهداف تدوین این قانون را بیان می‌کند به ضرورت حفاظت کارکنان در برابر اثرات زیان آور اشعه اشاره شده است و برای حمایت از پرتوکاران مزایایی را قائل شده است که یکی از آنها بازنشستگی پیش از موعد نسبت به دیگر کارکنان بخش‌های دولتی و خصوصی است که در بند ۳ ماده ۲۰ به آن اشاره شده است.
اینجانب پرتوکار شاغل در شرکت ملی نفت ایران با بیش از ۲۲ سال سابقه کار می‌باشم که به مدت ۵ سال پرتوکار گروه الف و مدت ۱۲ سال پرتوکار گروه ب (جمعاً ۱۷ سال و چهار ماه) بوده ام و مطابق مقررات می‌باید بتوانم با استفاده از مزایای این قانون با ۱۰ سال سنوات ارفاقی بازنشسته شوم اما به دلیل وجود قانون ذکر شده در مجموعه مقررات شرکت نفت، تلاشهای بنده برای کسب بازنشستگی در ۴ سال گذشته بی‌ثمر مانده است. از آنجا که تبصره مذکور، خلاف نظر قانونگذار در قانون حفاظت در برابر اشعه است و با وجود آن امکان استفاده از شرایط ارفاقی برای عده‌ای که در سنین زیر ۵۰ سال به ۲۰ سال سابقه کار می‌رساند فراهم نیست، خواهشمندم با نقض تبصره ۱ بخش ۲ـ الف قسمت ۵ ـ۱۰ـ۱۴ فصل ۱۴ امکان بهره‌مند شدن از مزایای قانونی را فراهم آورید ضمناً مورد مشابه این شکواییه قبلاً در مورد سازمان تأمین اجتماعی در دادنامه شماره ۵۱۳ کلاسه پرونده ۹۰/۱۸۷ ـ ۲۴/۷/۱۳۹۱ مطرح گردیده و دیوان رأی به حذف شرط سنی برای پرتوکاران آن سازمان داده است.»
شاکی متعاقباً به موجب لایحه تکمیلی اعلام کرده است که:
«با توجه به این که قانونگذار در بند ۳ ماده ۲۰ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ۱۳۶۸، افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک سال به ازای هر یک سال کار با اشعه و حداکثر تا ۱۰ سال را منحصراً از نظر باز خرید، بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق وظیفه برای افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار، قابل احتساب دانسته است و در این قانون شرط سنی در جهت بازنشستگی پیش‌بینی نشده است، بنابراین تبصره ۱ بخش ۲ـ الف قسمت ۵ ـ۱۰ـ۱۴ فصل۱۴ مجموعه مقررات شرکت ملی نفت ایران که بازنشستگی پرتوکاران را به رعایت شرط سنی مقید کرده است، مغایر حکم قانونگذار به شرح پیش گفته است.»
متن مقرره مورد اعتراض به قرار زیر است:
۲ـ بازنشستگی قبل از موعد
الف) به اختیار کارمند
کارمندان ذکور می‌توانند با داشتن ۵۵ سال تمام سن یا بیشتر (۵۰ سال تمام یا بیشتر در مورد کارمندان اناث) و حداقل ۲۰ سال تمام سابقه خدمت معتبر (۱۵ سال تمام در مورد کارمندان اناث) تقاضای بازشستگی قبل از موعد نمایند که در این حالت به ازای هر سال باقیمانده تا سن بازنشستگی عادی معادل ۳ درصد از مستمری کارمند کسر می‌شود در مورد خدمت در مناطق بدآب و هوا (گرمسیر) حد نصاب سن مذکور برای هر چهار سال خدمت در آن مناطق یکسال تقلیل می‌یابد، لیکن در هر حال نباید سن کارمندان ذکور از ۵۰ سال تمام (۴۵ سال تمام در مورد کارمندان اناث)کمتر باشد.
تبصره۱ـ کارمندانی که در برابر اشعه به کار اشتغال دارند، در صورتی که دارای ۵۰ سال (آقایان) یا ۴۵ سال (خانم‌ها) سن باشند، سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز (به ترتیب ۲۰ و ۱۵ سال) برای بازنشستگی منظور می‌شود.»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران به موجب لایحه شماره ح/۳۷۶۰۱۱ ـ ۱۵/۸/۱۳۹۵ توضیح داده است که:
«هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
موضوع: کلاسه پرونده ۹۵/۴۴۴
شماره پرونده ۹۵۰۹۰۵۸۰۰۰۰۰۲۲۶
با سلام
احتراماً عطف به ابلاغیه مورخ ۲۸/۶/۱۳۹۵ کلاسه پرونده فوق، موضوع دادخواست آقای احمدرضا صالح‌نژاد به طرفیت شرکت ملی نفت ایران، به خواسته نقض و ابطال تبصره (۱) ذیل جزء (۲) بند (الف) قسمت ۵ ـ۱۰ـ۱۴ فصل (۱۴) مجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان صنعت نفت، ضمن ایفاد تصویر نامه شماره ت ه م /۳۷۲۹۱۷ ـ ۱۲/۸/۱۳۹۵ سرپرست تدوین و هماهنگی مقررات اداری و استخدامی وزارت نفت، مراتب ذیل را در جهت رد دعوی شاکی به استحضار می‌رساند:
۱ـ اختیار وزارت نفت درتدوین نظامهای اداری و استخدامی شرکتهای تابعه:
طبق مفاد ماده (۱۰) قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب ۱۳۹۱، نظامهای اداری و استخدامی و پرداخت حقوق و مزایای آن دسته از کارکنان شرکتهای تابعه وزارت نفت که در واحدهای عملیاتی و تخصصی شاغل می‌باشند، با رویکرد تقویت رقابت‌پذیری و سرعت بخشیدن به بهره‌برداری از میادین مشترک و حفظ نیروی انسانی متخصص، تابع آیین‌نامه خاصی است که بدون الزام به رعایت قانون مدیریت خدمات کشوری با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوطه و با پیشنهاد وزارت نفت و تأیید معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور تهیه می‌شود و حداکثر ظرف شش ماه پس از لازم‌الاجراء شدن این قانون به تصویب رئیس‌جمهور می‌رسد. از طرفی، آیین‌نامه یادشده، تحت عنوان «آیین‌نامه نظامهای اداری و استخدامی کارکنان صنعت نفت، توسط وزارت نفت تهیه و به تأیید و توشیح ریاست جمهور رسیده و طی نامه شماره ۹۲۲۹۲ـ۱/۹/۱۳۹۳ رئیس دفتر و سرپرست نهاد ریاست جمهوری، جهت اجرا به وزارت یاد شده ابلاغ گردیده است که حسب مفاد ماده (۴۰) آیین‌نامه مذکور اعلام گردیده، مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت که تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه و در چارچوب مفاد آن مجری و ملاک عمل بوده است، کماکان قابلیت اجرا خواهد داشت.
۲ـ مقررات و ضوابط ناظر بر بازنشستگی پرتوکاران صنعت نفت:
مطابق با مجموع مقررات اداری و استخدامی کارمندان صنعت نفت و در راستای ماده (۲۰) فصل پنجم قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب ۲۰/۱/۱۳۶۸ و نیز ماده (۲۰) آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور موضوع تصویب‌نامه شماره ۱۱۲۰۲۶/ت۵۷ هـ ـ ۲۹/۲/۱۳۶۲ هیأت وزیران، کلیه مزایای مقرر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار به تشخیص واحد قانونی (سازمان انرژی اتمی) و طبق آیین‌نامه‌های مربوطه به کارمندانی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند، تعلق گرفته و سوابق کار با اشعه آنان جهت باز خرید، بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق وظیفه لحاظ می‌شود لکن بر اساس مفاد تبصره (۱) ذیل جزء (الف) بند (۱) از قسمت ۵ـ۱ـ۱۴ مجموعه مقررات یادشده، کارمندانی که به کار با اشعه اشتغال دارند، در صورتی که دارای حداقل ۵۰ سال (آقایان) و یا ۴۵ سال (بانوان) سن باشند، سنوات خدمات ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز برای بازنشستگی منظور می‌شود.
با عنایت به مراتب فوق و نظر به اینکه حفظ و نگهداری متخصصین، کارشناسان و کارمندان با تجربه یکی از دغدغه‌های اصلی صنعت نفت می‌باشد، حذف شرط سنی و یا کاهش آن جهت بازنشستگی، ضمن تحمیل هزینه‌های غیر ضرور به کارفرمایان جهت پرداخت مقرری/ مستمری به بازنشستگان پیش از موعد، به صلاح و صرفه صنعت نفت نبوده و از طرفی منجر به کاهش دریافتی صندوق‌های بازنشستگی، پس‌انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت از بابت کسور بازنشستگی سهم کارمند و کارفرما تا سن تقاعد گردیده و در نتیجه افزایش مدت زمان پرداخت مستمری، موجبات تضعیف مالی و بلکه ورشکستگی صندوق‌های مذکور را فراهم می‌سازد رسیدگی و صدور رأی شایسته مبنی بر رد شکوائیه شاکی استدعا می‌گردد.
ضمناً، بدین وسیله آقای اسکندر حمیدیان به عنوان نماینده حقوق این شرکت، جهت حضور درآن هیأت و ثبت مرقومه حاضر، معرفی می‌گردند.»
متن نامه شماره ت هـ م/ ۳۷۲۹۱۷ ـ ۱۲/۸/۱۳۹۵ سرپرست اداره کل تدوین و هماهنگی مقررات اداری و استخدامی وزارت نفت به قرار زیر است:
«با سلام
احتراماً، بازگشت به نامه‌های شماره ح /۳۲۴۶۶۲ ـ ۱۴/۷/۱۳۹۵ و شماره ح/۳۵۰۴۹۵ ـ ۲/۸/۱۳۹۵ در خصوص ابلاغیه مورخ ۲۸/۶/۱۳۹۵ کلاسه پرونده ۹۵/۴۴۴ صادره از دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در ارتباط با دادخواست نامبرده بالا، به استحضار می‌رساند:
۱ـ بر اساس اطلاعات موجود در سیستم جامع نیروی انسانی، نامبرده متولد ۱/۱/۱۳۴۷ با مدرک تحصیلی کارشناسی برق با تاریخ اولیه استخدام ۲۶/۹/۱۳۷۴ (تاریخ استخدام رسمی ۲۶/۹/۱۳۷۶) بوده که هم اکنون سن وی ۴۸ سال و ۷ ماه و سابقه خدمت معتبر او از نظر بازنشستگی ۲۲سال و ۵ ماه می‌باشد. ایشان از تاریخ ۲۱/۱۰/۱۳۹۲ لغایت ۱۳/۱۱/۱۳۹۳ دارای غیبت غیر موجه (۱ سال و ۶ ماه و ۲۵ روز بوده و از آن زمان (تاکنون ۱۰ ماه) انفصال موقت از خدمت گردیده است.
۲ـ در شرکت ملی نفت ایران مطابق با ماده (۲۰) فصل پنجم قانون حفاظت در برابر اشعه به افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند، کلیه مزایای مقرر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار به تشخیص واحد قانونی طبق آیین‌نامه‌های مربوطه تعلق گرفته و موردی مغایر با مقررات مورد اشاره اعمال نمی‌گردد. همچنین براساس ماده (۲۰) آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت در برابر اشعه (تصویب‌نامه شماره ۱۱۲۰۲۶/ت۵۷ هـ ـ ۲۹/۲/۱۳۶۹ هیأت وزیران) احتساب سوابق کار با اشعه جهت بازخرید بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق وظیفه لحاظ می‌شود.
۳ـ براساس مقررات موضوعه مربوط با بازنشستگی قبل از موعد (تبصره ۱ذیل جزء الف بند (۱) از قسمت ۵ـ۱ـ۱۴ مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت) کارمندانی که در برابر اشعه به کار اشتغال دارند، در صورتی که دارای ۵۰ سال (آقایان) و یا ۴۵ سال (بانوان) سن باشند، سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز (به ترتیب ۲۰ و ۱۵ سال) برای بازنشستگی منظور می‌شود، لیکن نامبرده به دلیل نرسیدن به حداقل سن (۵۰سال) نمی‌توانند از بازنشستگی پیش از موعد مربوط به کار با اشعه استفاده نمایند.
۴ـ در راستای تحقق سند چشم‌انداز ۲۰ ساله، از آنجا که یکی از دغدغه‌های مدیران صنعت نفت حفظ و نگهداری متخصصین، کارشناسان کارمندان با تجربه می‌باشد، پیشنهاد مطروحه مبنی بر حذف شرط سنی و یا کاهش آن جهت بازنشستگی این کارمندان (در معرض کار با اشعه)، ضمن مغایرت با مقررات مجری به دلیل تحمیل هزینه‌های غیرضرور به کارفرمایان (جهت پرداخت مقرری/ مستمری به بازنشستگان پیش از موعد)، به صلاح و صرفه صنعت نفت نمی‌باشد. این اقدام موجب می‌شود افراد با شرایط متفاوت کار در برابر اشعه و سنوات ارفاقی متفاوت (از یک تا ده سال) به صرف یک سال کار در برابر اشعه، با ۲۰ سال سابقه کار در سایر مشاغل بتوانند درخواست بازنشستگی پیش از موعد ارائه نمایند. خاطر نشـان می‌گردد موضوع رعایت شرط سنی، منحصر به مقررات بازنشستگی صنعت نفت نبوده بلکه در قوانین کشوری نظیر قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال ۱۳۸۶ مجلس محترم شورای اسلامی و نیز قانون تأمین اجتماعی کشور مجری می‌باشد.
بنابراین با امعان نظر به توضیحات بالا و بالاخص عدم تحقق شرط سن، طرح و موضوع بازنشستگی مشارالیه فاقد محمل مقرراتی بوده، امکان‌پذیر نمی‌باشد.»
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۱/۷/۱۳۹۶ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
نظر به اینکه در ماده ۲۰ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ۱۳۶۸، شرط سنی بر تعلق مزایای مذکور در ماده قانونی یاد شده برای افراد مشمول تعیین نشده است و در ماده ۱۰ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب سال ۱۳۹۱، نظامهای اداری و استخدامی و پرداخت حقوق و مزایای کارکنان شرکتهای تابعه وزارت نفت که در واحدهای عملیاتی و تخصصی شاغل می‌باشند تابع آیین‌نامه خاصی است که صرفاً بدون الزام به رعایت قانون مدیریت خدمات کشوری و با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط به تصویب رئیس‌جمهور خواهد رسید، بنابراین تبصره ۱ بند الف جزء ۲ قسمت ۵ ـ۱۰ـ۱۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان صنعت نفت که در اعمال سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه شرط سنی ۵۰ سال برای آقایان و ۴۵ سال برای خانم‌ها را لحاظ کرده است، مغایر قانون تشخیص می‌شود و به استناد بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی
