رأی شماره ۱۱۲۰ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
رأی شماره ۱۱۲۰ مورخ ۱۳۹۶/۱۱/۳ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع:عدم ذخیره مرخصی اعضای هیأت علمی که قبل از تبدیل وضع استخدامی کسب کرده‌اند، مغایر قانون است
تاریخ دادنامه: ۱۳۹۶/۱۱/۳ شماره دادنامه: ۱۱۲۰ کلاسه پرونده: ۹۶/۳۸۶
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای بهرام پاک زاد
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند یک «۱» نامه شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان
گردش کار:
شاکی به موجب دادخواست و لایحه پیوست آن ابطال بند یک «۱» نامه شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« با سلام و احترام:
اینجانب مراتب شکایت خود را به شرح ذیل اعلام داشته تقاضای رسیدگی دارم:
۱ـ مقدمتاً به استحضار حضرتعالی می‌رساند در سال ۱۳۷۵ با مدرک دکتری عمومی به استخدام دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درآمدم تا اینکه در سال ۱۳۹۱ با اخذ تخصص و از طریق فراخوان هیأت علمی، تبدیل وضعیت گردیده و طبق حکم کارگزینی بـه عضویت هیأت علمی درآمدم. لازم بـه توضیح است که طبق نامه شماره ۲۱۹۲/۷۰ ـ ۱۳۹۱/۱۰/۱۹ بیمارستان گلدیس شاهین شهر که خطاب به معاونت آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مرقوم یافته ذخیره مرخصی اینجانب تا پایان سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۳۴۰ روز بوده است. فی الحال مدیرکل دفتر منابع انسانی وزارت بهداشت طی نامه شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ اعلام داشته که (مانده مرخصی اعضای هیأت علمی که قبل از تبدیل وضعیت به صورت غیرهیأت علمی مشغول به خدمت بوده‌اند قابل احتساب و ذخیره نبوده و می‌بایست قبل از تبدیل وضعیت ایشان به هیأت علمی بازخرید گردد.) متن بند ۱ نامه با قوانین موضوعه و رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری به دلایل ذیل‌الذکر مغایر است.
۲ـ به موجب رأی وحدت رویه شماره ۲۶۹ ـ ۱۳۸۱/۷/۲۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نظر به اینکه استفاده از مرخصی سالانه موضوع ماده ۴۷ قانون استخدام کشوری از حیث مدت و زمان آن منوط به تقاضای مستخدم دولت و موافقت مقام مسئول می‌باشد به لحاظ وضع قاعده آمره قابل اعمال محدودیت نبوده و برخلاف قانون تشخیص داده شده است. لازم به ذکر است شغل اینجانب به گونه‌ای بوده که هر وقت درخواست اعطای مرخصی و استفاده از آن را نموده ام به دلیل کمبود نیرو با آن مخالفت شده و عملاً از حق استفاده از مرخصی محروم مانده ام. فی‌الحال نیز می‌گویند که مرخصی‌های استفاده نشده قابل احتساب نیست. (دلیل آن را به صورت شفاهی سکوت قانون اعلام نموده‌اند حال آن که قانون در این خصوص ساکت نبوده و اطلاق و عموم قانون گویای صورت مسئله است و با کمی استدلال حقوقی قابل استنباط است.)
۳ـ به موجب ماده ۴۷ قانون استخدام کشوری مستخدمین رسمی دولت حق استفاده سالی یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق و فوق‌العاده‌های مربوطه را دارند. همچنین مستنبط از تبصره ذیل ماده ۳ قانون نحوه تعدیل نیروی انسانی دستگاههای دولتی، مستخدم رسمی می‌تواند هنگام تقاضای بازنشستگی، حقوق و فوق‌العاده‌های مربوط به ایام مرخصی‌های استحقاقی استفاده نشده خود را مطالبه نموده و یا تقاضا نماید در احتساب سابقه خدمت اضافه شود. این تبصره صراحت دارد که مرخصی‌های استحقاقی استفاده نشده قابل مطالبه و احتساب در سابقه خدمت است. به عبارتی دیگر با توجه اطلاق تبصره موصوف، هیچ محدودیتی در خصوص عدم ذخیره مرخصی و یا عدم احتساب با لحاظ تبدیل وضعیت به هیأت علمی ملحوظ نظر واقع نمی‌گردد. لذا اظهارات مدیرکل دفتر منابع انسانی وزارت بهداشت در بند ۱ نامه مورد ابطال مغایر با نص صریح قانون است.
مضافاً اینکه ذخیره مرخصی حق قانونی اینجانب بوده که هیچ اختیاری در راستای استفاده از آن را نداشته ام چرا که استفاده از آن منوط به موافقت مقام مسئول بوده است. علیهذا نظر به مراتب فوق تقاضای صدور حکم به ورود شکایت وفق ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری تحت استدعاست. »
متن نامه شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ که مورد اعتراض قرار گرفته به شرح زیر است:
« سرکار خانم دکتر طاهر چنگیز
معاونت آموزشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان
با سلام و احترام
بازگشت به نامه شماره ۱۰۸۳۴/۳/۱۲/پ ـ ۱۳۹۲/۱۰/۱۹ پاسخ به سوالات مطروحه را به شرح ذیل به اطلاع می‌رساند:
۱ـ مانده مرخصی اعضای هیأت علمی که قبل از تبدیل وضعیت به صورت غیرهیأت علمی مشغول به خدمت بوده‌اند، قابل احتساب و ذخیره شدن نبوده و می‌بایست قبل از تبدیل وضعیت ایشان به هیأت علمی بازخرید گردد.
۲ـ در خصوص اعطای یک پایه تشویقی به نخبگان (موضوع بند «ب» ماده ۲۱ آیین‌نامه اداری و استخدامی اعضای هیأت علمی) به اطلاع می‌رساند با رعایت مفاد بخشنامه شماره ۲۲۰/۹۱/۹۴۹۹ ـ ۱۳۹۱/۳/۲۱ معاونت توسعه مدیریت و نیروی انسانی ریاست جمهوری و ماده (۱) تصویب نامه شماره ۲۴۷۲۸۵/ت۴۷۰۵۰هـ ـ ۱۳۹۰/۱۲/۱۵ هیأت وزیران، اعطای پایه مذکور بلامانع است.
۳ـ شایان ذکر است به استناد تبصره ۷ ماده ۱۸ آیین‌نامه اداری و استخدامی اعضای هیأت علمی، صرفاً پایه‌های سالیانه به متعهدین خدمت عضو هیأت علمی تعلق می‌گیرد و اعطای سایر پایه‌ها به ایشان محمل قانونی ندارد. مدیرکل دفتر منابع انسانی »
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۱۴۹۶/۱۰۷ ـ ۱۳۹۶/۸/۲ توضیح داده است:
« مدیریت محترم دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با اهدای سلام
احتراماً، در خصوص پرونده کلاسه ۹۶/۳۸۶ موضوع دعوای آقای بهرام پاک زاد به خواسته ابطال بند اول نامه شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ اداره کل منابع انسانی این وزارتخانه، مراتب زیر به استحضار می‌رسد:
۱ـ وفق ادعای مطروحه در دادخواست تقدیمی، شاکی از سال ۱۳۷۵ با مدرک دکترای پزشکی عمومی و شاغل به استخدام دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درآمده و پس از دریافت مدرک تخصصی در سال ۱۳۹۱ با شرکت در فراخوان استخدام هیأت علمی، پس از عضویت در کادر هیأت علمی آن دانشگاه به لحاظ استخدامی مشمول مقررات و ضوابط مربوط به اعضای هیأت علمی گردیده و تبدیل وضعیت یافته است. وفق بند اول شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ اداره کل منابع انسانی وزارت متبوع، (مانده مرخصی اعضای هیأت علمی که قبل از تبدیل وضعیت به صورت غیرهیأت علمی مشغول به خدمت بوده‌اند، قابل احتساب و ذخیره شدن نبوده و می‌بایست قبل از تبدیل وضعیت ایشان به هیأت علمی بازخرید گردد).
۲ـ وی همچنین مدعی گردیده، علیرغم ۳۴۰ روز ذخیره مرخصی سالانه در پایان ایام مشمول مقررات استخدام کشوری، که از سوی مدیریت بیمارستان گلدیس شاهین شهر مورد تأیید قرار گرفته، مسئولین ذیربط در آن دانشگاه، از احتساب ذخیره مرخصی مورد اشاره و انتقال آن به پرونده اداری مربوط به هیأت علمی ایشان به استناد نامه فوق‌الذکر خودداری می‌نمایند و به ناچار ایشان بایستی نسبت به بازخرید مرخصی مذکور اقدام نماید. بر اساس این ادعا، وی به موجب دادخواست تقدیمی خواستار ابطال نامه صادره از سوی اداره کل منابع انسانی این وزارتخانه و احتساب ذخیره مرخصی خود شده است.
۳ـ در پاسخ به درخواست مطروحه به استحضار می‌رساند، نامه شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ اداره کل منابع انسانی وزارت متبوع صرفاً مکاتبه‌ای اداری و در پاسخ به استعلام دانشگاه علوم پزشکی اصفهان صادر شده است و در زمره مصوبات قانونی مراجع اداری و اجرایی قرار نمی‌گیرد. با این وصف و از آنجا که بر فرض قبول تقاضای شاکی، ابطال بند اول نامه مذکور نیز فاقد اثر حقوقی مترتب بر ابطال مصوبات قانونی خواهد بود، به این لحاظ درخواست مطروحه به استناد ماده (۸۰) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری محل ایراد است.
۴ـ ضمن اینکه همان گونه که مستحضرید، استخدام هیأت علمی بر مبنای نیاز دانشگاههای علوم پزشکی کشور، از طریق فراخوان عمومی، طی مراحل جذب و ابتدا به صورت پیمانی بر اساس مقررات و ضوابط مندرج در آیین‌نامه اداری استخدامی اعضای هیأت علمی مصوب هیأت امنای دانشگاههای علوم پزشکی کشور انجام می‌گیرد. با این وصف استخدام متقاضیان ورود به کادر هیأت علمی یک وضعیت استخدامی جدید محسوب شده، ادامه یا تبدیل وضعیت استخدامی محسوب نمی‌گردد و پس از پذیرش این قبیل کارمندان به عنوان عضو هیأت علمی که سابقاً مشمول مقررات استخدام کشوری بوده‌اند، تجمیع سوابق اداری قبل از لحاظ (پستهای سازمانی مورد تصدی، طبقات شغلی، گروه‌ها و پایه‌های اداری، مزایا و مبالغ مربوط به فوق‌العاده‌های دریافتی و نیز مرخصی‌های استحقاقی) امکان پذیر نبوده و صرفاً سوابق خدمت اداری آنان قابل احتساب در سنوات بازنشستگی می‌باشد.
۵ ـ شایان ذکر است، در ارتباط با تأیید اعتبار قانونی مقررات استخدامی و اداری هیأت علمی برای کارمندان سابق مشمول استخدام کشوری، دادنامه شماره ۴۳۵ ـ ۱۳۹۰/۱۰/۱۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری صادر گردیده است. برابر مفاد دادنامه مورد اشاره: (با توجه به اینکه استخدام کلیه اعضای هیأت علمی وفق ماده یکم آیین‌نامه نحوه استخدام اعضای هیأت علمی دانشگاهها و مؤسسات آموزشی عالی و پژوهشی وابسته، مصوب هیأت امناء صورت می‌گردد و این تبدیل وضع از اداری به هیأت علمی، بدون زوال رابطه استخدامی سابق و پذیرش الزامات رابطه استخدامی جدید مقدور نیست و مادام که در این جایگاه (هیأت علمی) قرار دارند، می‌بایست طبق شرایط خاص، مراحل لازم را طی نموده و با داشتن شرایط استخدامی تعریف شده، از امتیازات آن برخوردار شوند. بدیهی است سوابق خدمت دولتی آنان فقط به عنوان سوابق قابل قبول بازنشستگی قابل‌احتساب می‌باشد، لکن سایر مقررات هیأت علمی بر چنین اشخاص اعمال خواهد شد.)
۶ ـ همچنین وفق دادنامه شماره ۲۱۷ـ ۱۳۹۲/۱۰/۲۹ هیأت تخصصی اداری و استخدامی دیوان عدالت اداری: (تبدیل وضع اعضای غیرهیأت علمی پس از تبدیل به عضویت هیأت علمی، در واقع استخدام جدیدی است و نوع استخدام و شرایط حاکم بر مقررات استخدامی اعضای هیأت علمی و غیرهیأت علمی با هم متفاوت بوده و نمی‌توان تبدیل وضع اعضای غیرهیأت علمی به هیأت علمی ادامه استخدام قبلی دانست). کما اینکه در مقررات حاکم به استخدام اعضای هیأت علمی تبدیل وضع آنان نیاز به وجود شرایط ارتقاء خواهد بود. بنابراین چنانچه مستخدم غیرهیأت علمی با رضایت خود به عضو هیأت علمی درآید، در واقع با پذیرش شرایط جدید باید مقررات جدید را بپذیرد و در نتیجه الزام دانشگاه به ادامه شرایط استخدام قبلی مبنای قانونی ندارد. »
همچنین سرپرست امور حقوقی و املاک دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اصفهان به موجب لایحه شماره ۹۲۶۱/۲/۱۲/پ ـ ۱۳۹۶/۶/۱ توضیح داده است که:
« مدیر محترم دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
پس از حمد خدا و درود و صلوات بر محمد و آل محمد(ص)، به استحضار می‌رساند، اولاً: نامبرده ابطال نامه وزارت بهداشت و درمان را درخواست نموده‌اند که ابطال نامه اثر حقوقی ندارد و رسیدگی خواسته وی در خصوص مرخصی استحقاقی در صلاحیت هیأت عمومی نمی‌باشد. در ماهیت دعوی به آگاهی می‌رساند: قوانین و مقررات استخدامی اعضای هیأت علمی با اعضای غیرهیأت علمی متفاوت بوده و مقررات آن خاص می‌باشد و با شرکت در فراخوان جذب و با رعایت مفاد ماده ۱۱ و شرایط عمومی ورود به خدمت موضوع ماده ۱۵ آیین‌نامه اداری استخدامی اعضای هیأت علمی، استخدام جدید صورت می‌پذیرد و عضو هیأت علمی در بدو استخدام بر اساس تعهدنامه محضری، متعهد و ملزم می‌گردد از تاریخ عضویت از اقدام به هرگونه اشتغال یا فعالیت که مربوط به رشته تخصصی وی باشد چه به صورت خصوصی یا عمومی و چه به نفع خود یا دیگری خودداری نماید.
با عنایت به مراتب فوق آقای دکتر بهرام پاکزاد با احراز شرایط لازم موضوع آیین‌نامه اداری استخدامی اعضای هیأت علمی مصوب اسفند ماه ۱۳۹۰ و رعایت مفاد بند «ز» ماده «۴۴» برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، طی حکم شماره ۱۸۱۵ ـ ۱۳۹۱/۱۰/۹ از تاریخ اجرای ۱۳۹۱/۱۰/۱۰ به استخدام این دانشگاه درآمده و تعهد نامه محضری شماره ۵۳۳۵۵ ـ ۱۳۹۱/۱۰/۵ دفتر اسناد رسمی شماره ۵۵ حوزه ثبتی اصفهان مبین استخدام جدید و منفک شدن از داشتن هر گونه رابطه استخدامی دیگر می‌باشد و در استخدام جدید، عضو هیأت علمی تابع قوانین و مقررات آیین‌نامه استخدامی اعضای هیأت علمی می‌گردد. لذا ذخیره‌های مرخصی در زمان استخدام غیرهیأت علمی به استناد پاسخ شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ مدیرکل دفتر منابع انسانی وزارت متبوع می‌بایست در وضعیت خدمت قبل از استخدام عضو هیأت علمی و بر اساس آخرین حقوق و مزایای مندرج در آخرین حکم غیرهیأت علمی محاسبه و بازخرید گردد. بنابراین ذخیره مرخصی مدتی که نامبرده استخدام هیأت علمی نبوده به عنوان مرخصی هیأت علمی مستند قانونی ندارد و مرخصی‌های ذخیره شده قبل از عضویت هیأت علمی در وضعیت جدید قابل استفاده نبوده است. بنابراین با تبدیل وضعیت استخدامی نامبرده به عنوان هیأت علمی مرخصی ذخیره وی مطابق قانون بازخرید می‌شود و این موضوع مغایرتی با قانون ندارد و خواسته نامبرده موجه نبوده از آن مقام قضایی رد شکایت شاکی مورد استدعا می‌باشد.»
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۳۹۶/۱۱/۳ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
هر چند ماده ۱۱۷ قانون مدیریت خدمات کشوری، اعضای هیأت علمی را از شمول این قانون خارج دانسته ولی با توجه به اینکه در ماده ۱۲۷ آیین‌نامه استخدامی اعضای هیأت علمی مقرر شده در مواردی که حکم خاصی برای اجرای برخی از قوانین و مقررات عمومی دولت در این آیین‌نامه پیش‌بینی نشده باشد تا تصویب دستورالعمل و مقررات جدید توسط هیأت امناء مقررات عمومی دولت نافذ خواهد بود، بنابراین چون در خصوص موضوع مورد شکایت مصوبه‌ای توسط هیأت امناء وضع نشده است می‌بایست با استفاده از مقررات عمومی حکم قضیه را روشن کرد. نظر به اینکه به موجب دادنامه‌های شماره ۲۵۷ ـ ۱۳۷۸/۶/۲۰ و ۲۶۹ ـ ۱۳۸۱/۱/۲۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و تبصره ماده ۳ قانون نحوه تعدیل نیروی انسانی دستگاههای دولتی مصوب سال۱۳۶۶ و ماده ۴۷ قـانون استخدام کشوری ، مستخدمین دولت سالی یک مـاه از مرخصی برخوردارند و ذخیره مرخصی کارکنان مازاد بر ۱۵ روز قابل ذخیره شدن می‌باشد و به موجب ماده ۱۰۷ قانون مدیریت خدمات کشوری وجوه مرخصی‌های ذخیره شده فقط در هنگام بازنشستگی قابل مطالبه است و نه هنگام تبدیل وضع استخدامی، بنابراین نمی‌توان هنگام تبدیل وضع استخدامی، مستخدم را مجبور به بازخرید ذخیره مرخصی کرد و از ذخیره‌سازی مرخصی‌هایی که قبل از تبدیل وضع به دست آورده بوده محروم کرد چرا که سلب حق نیازمند نص صریح قانون است و با عنایت به اینکه حکم خاصی در این خصوص در آیین‌نامه استخدامی اعضای غیرهیأت علمی پیش‌بینی نشده است به موجب عمومات و مقررات فوق الاشاره عدم ذخیره مرخصی اعضای هیأت علمی که قبل از تبدیل وضع استخدامی، کسب کرده‌اند، مغایر قانون و مقررات به شرح فوق‌الذکر است و از این رو بند ۱ نامه شماره ۲۰۷۱/۲۰۹/د ـ ۱۳۹۳/۴/۱۸ مدیرکل دفتر منابع انسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی
