دادنامه شماره ۱۵۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

دادنامه شماره ۱۵۸ مورخ ۱۳۹۸/۲/۱۰ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: غیرقانونی بودن دریافت شهریه از دانشجویان کارشناسی‌ارشد بابت دروس جبرانی

شماره دادنامه: ۱۵۸       تاریخ دادنامه: ۱۰؍۲؍۱۳۹۸          شماره پرونده: ۹۷؍۹۷۷

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: سازمان بازرسی کل کشور

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره ۱ ماده ۹ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری 

 گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ۲۴۱۲۱-۱۰؍۲؍۱۳۹۷ اعلام کرده است که:

 "حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای بهرامی

   رئیس محترم دیوان عدالت اداری

 سلام علیکم

 احتراماً آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (مصوب ۱۰؍۸؍۱۳۹۴ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) از جهت انطباق با قانون در این سازمان مورد رسیدگی قرار گرفت که نتیجه به شرح ذیل اعلام می گردد:

 1- ماده ۹ آیین نامه مذکور مقرر داشته است: «تعداد واحدهای دروس جبرانی به تشخیص گروه آموزشی حداکثر ۱۲ واحد است.

 تبصره۱: کسب نمره قبولی ۱۲ در دروس جبرانی الزامی است. ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو محاسبه نمی‌شود و هزینه این دروس طبق تعرفه مصوب هیأت امنا موسسه از دانشجو دریافت می شود.

 تبصره۲: زمان استفاده برای دروس جبرانی در سقف سنوات تحصیلی دانشجو محاسبه نمی شود.»

 تبصره(۱) ماده (۹) آیین نامه مذکور مغایر با قانون می باشد. چرا که: مستفاد از بندهای (ح)، (ط) و (ی) ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران تحصیل دانشجویان روزانه در دانشگاه های دولتی به صورت رایگان و بدون پرداخت شهریه صورت می پذیرد. چنانچه به تشخیص گروه آموزشی دانشگاه اخذ تعداد حداکثر ۱۲ واحد برای دانشجویان دوره روزانه الزام آور گردد، اخذ هزینه این دروس طبق تعرفه مصوب هیأت امنا از دانشجویان دوره کارشناسی ارشد مغایر با قانون یاد شده و با اصل تحصیل رایگان در دوره روزانه دانشگاه ها در تضاد است. 

 بنا به مراتب ابطال تبصره ۱ ماده ۹ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (آن قسمت از تبصره که پرداخت هزینه دروس جبرانی را طبق تعرفه هیأت امنا از دانشجو در دانشگاه دولتی تجویز نموده) در هیأت عمومی دیوان (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) مورد درخواست می باشد. در خاتمه موجب امتنان است از نتیجه تصمیم متخذه این سازمان را مطلع نمایند." 

 متن آیین نامه در قسمت مورد اعتراض به قرار زیر است:

 " آیین نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته:

 ……….

ماده ۹: تعداد واحدهای دروس جبرانی به تشخیص گروه آموزشی حداکثر ۱۲ واحد است.

تبصره۱: کسب نمره قبولی ۱۲ در دروس جبرانی، الزامی است ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو محاسبه نمی شود و هزینه این دروس طبق تعرفه مصوب هیأت امناء موسسه از دانشجو دریافت می شود."

 در پاسخ بـه شکایت مـذکور، مـدیرکل حقوقـی وزارت علوم، تحقیقـات و فنـاوری بـه موجب لایحه شماره 183519؍۷۵؍۷-۳۰؍۷؍۱۳۹۷ توضیح داده است که:

 " مدیریت محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

 با سلام و احترام

 عطف به کلاسه پرونده ۹۷۰۰۹۷۷ موضوع دادخواست سازمان بازرسی کل کشور به خواسته ابطال تبصره ۱ ماده ۹ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته ضمن پیوست نمودن نامه شماره ۱۱۵۲۹۳؍۲-۲۴؍۵؍۱۳۹۷ معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مراتب زیر را به استحضار می رساند: مفاد تبصره ۱ ماده ۹ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مبنی بر اینکه «هزینه این دروس طبق تعرفه مصوب هیأت امنا موسسه از دانشجو دریافت می شود» اشاره به گذراندن دروس جبرانی دارد که در رشته گرایش مرتبط با کارشناسی خود ادامه تحصیل نداده و به تشخیص گروه آموزشی ذی ربط، لازم است قبل از گذراندن واحدهای تخصصی رشته قبولی، چند واحد به عنوان پیش نیاز بگذرانند. به عبارت دیگر این افراد از تحصیل در دوره کارشناسی ارشد به صورت آموزش رایگان در واحدهای آموزشی دوره بهره مند می شوند ولی با توجه به اینکه در رشته غیر مرتبط تمایل به ادامه تحصیل دارند و به علت مفید بودن تحصیل در رشته جدید برای ایشان، حداکثر تا ۱۲ واحد به تشخیص گروه تخصصی می گذرانند علاوه بر دروس دوره کارشناسی ارشد می گذرانند.

 تصویب این تبصره در درجه اول به جهت هدایت تحصیلی صحیح و تشویق به ادامه تحصیل در رشته تخصصی پایه و علاوه بر آن رعایت عدالت اجتماعی و عدم تحمیل هزینه های غیر ضروری به دولت مازاد بر هزینه های تحصیل رایگان است. همان گونه که استحضار دارید دانشجوی کارشناسی ارشد روزانه بابت گذراندن واحدهای اصلی دوره در سنوات مجاز تحصیل (۵ نیمسال) شهریه پرداخت نمی کند و این هزینه صرفاً مربوط به دروس جبرانی می باشد و شامل حال کسانی می شود که رشته خود را در مقطع کارشناسی ارشد تغییر داده و از مزایای تحصیل رایگان در مقطع کارشناسی استفاده کرده اند. شایان ذکر است با توجه به محدودیت امکانات دانشگاه ها و موسسات آموزش عـالی دولتی و لزوم توزیـع عادلانه فرصتهای موجد بین تمامی متقاضیان و با توجه به جایگاه قانونی هیأت امنا در برنامه های توسعه کشور و به خصوص تاکید بر آن در ماده ۱ قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور، میزان و تعرفه دریافت شده در خصوص واحدهای دروس جبرانی صرفاً با تصویب هیأت امنای دانشگاه محل تحصیل دانشجو است و وجوه دریافتی با توجه به نامه های توسعه دانشگاه جهت تامین زیرساختها و امکانات دانشگاه محل تحصیل فرد هزینه شده و از قبل هم در آیین نامه های آموزشی دوره تحصیلات تکمیلی اطلاع رسانی شده است. با توجه به مراتب و اینکه مقررات مندرج در آیین نامه تحصیلات تکمیلی در چارچوب مقررات و اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و توسط شورای عالی برنامه ریزی آموزشی تهیه شده و عدول از قوانین و مقررات نشده است، تقاضای امعان نظر و رد دادخواست مطروحه را دارم." 

 متن نامه شماره ۱۱۵۲۹۳؍۲-۲۴؍۵؍۱۳۹۷ معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به قرار زیر است:

«جناب آقای دکتر سیمایی صراف

  معاون محترم حقوقی و امور مجلس

 با سلام و احترام

 در پاسخ به شماره ۳۲۸؍م؍۷ -۲؍۳؍۱۳۹۷ در خصوص بررسی شکوائیه دانشجویان دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشگاه شهید بهشتی مبنی بر اخذ شهریه از دانشجویان دوره روزانه به استحضار می رساند: تبصره ۱ ماده ۹ آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مصوب جلسه ۸۶۶ به تاریخ ۴؍۷؍۱۳۹۴ اشاره به دروس جبرانی دارد و مشمـول دانشجویانی می شود کـه در رشتـه غیر مرتبط بـا دوره کـارشناسی پذیرفته شـده اند. این موضوع بر اساس مصوبه جلسه ۴؍۱۱؍۱۳۸۲ شورای گسترش آموزش عالی (بخشنامه شماره ۱۱۱۶۲؍۲۲-۲۴؍۱۲؍۱۳۸۲) تصمیم گیری شده است که برای رعایت عدالت اجتماعی و عدم تحمیل هزینه های غیر ضرور به دولت می باشد. 

دانشجـوی روزانـه بابت گـذراندن واحدهای اصلی دوره در سنوات مجاز تحصیل (۵ نیمسال)، شهریه ای پرداخت نمی کند و این هزینه صرفاً مربوط به دروس جبرانی می باشد که ملاک پرداخت آن شیوه نامه مصوب هیأت امنای دانشگاه است. در سایر موارد بر اساس مفاد آیین نامه ابلاغی انجام می شود.»

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۰؍۲؍۱۳۹۸ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

با عنایت به اینکه مطابق بندهای (ح)، (ط) و (ی) ماده ۲۰ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مقرر شده تحصیل دانشجویان روزانه در دانشگاه های دولتی رایگان می باشد و این حکم مطلق بیان شده و دلیلی به انصراف آن از دروس جبرانی ملاحظه نمی شود، از طرفی طبق ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ۱۳۸۴ و نیز ماده ۶۰ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت موسوم به الحاق ۲ دریافت هرگونه وجهی توسط دستگاه های اجرایی نیاز به حکم یا اذن قانونگذار دارد، بنابراین تبصره ۱ ماده ۹ آیین نامه مورد شکایت که متضمن جواز اخذ شهریه از دروس جبرانی در مرحله کارشناسی ارشد ناپیوسته است، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می شود./ 

 مرتضی علی اشراقی

 رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری