رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال اطلاعیه پذیرش دانشجوی پزشکی سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰

تاریخ دادنامه: ۹/۹/۱۴۰۰      شماره دادنامه: ۲۴۶۵    شماره پرونده: ۹۹۰۰۱۶۴

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای علیرضا سلوکی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بندهای ۴ و ۵ اطلاعیه پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بندهای ۴ و ۵ اطلاعیه پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی سال ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران را خواستار شده و در جهت تبیین خواست به طور خلاصه اعلام کرده است که:

” ۱ـ طبق اصل ۲۰ قانون اساسی «همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند».

به موجب بند ۵ این آیین ‌نامه داوطلبین زن در رشته‌هایی که فاقد طرح دوره انسانی می‌باشد می‌توانند پس از فارغ‌التحصیلی در آزمون مذکور شرکت نمایند اما داوطلبین مرد پس از فراغت از تحصیل تنها بعد از اتمام دوره خدمت سربازی مجاز به شرکت در آزمون مذکور هستند، بنابراین بند فوق‌الذکر با این اصل قانون اساسی مغایرت دارد.

۲ـ مطابق تبصره ۲ ماده ۱ آیین‌نامه آموزش دوره پزشکی عمومی برای دانشجویانی که از طریق آزمون سراسری پذیرش می‌شوند جهت ارائـه تاییدیه دوره متوسط مـدت یک نیمسال تحصیلی و تاییدیـه دوره پیش دانشگاهی یک سال پس از ثبت‌نام در دانشگاه زمان در نظر گرفته شده است. طبق نرخ مورد اعتراض ارائه مدرک پایان مقطع کارشناسی در زمان ثبت‌نام برای آزمون دکتری است که براین اساس با بند ۹ اصل ۳ مغایرت دارد.

۳ـ بر اساس قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب ۲۲/۸/۱۳۹۰ طبق ماده ۳۵ تا زمانی که دانشجو وفق تبصره ۱ ماده ۳۳ به تحصیل اشتغال دارند، می‌توانند مشروط به اینکه دارای غیبت غیرموجه نباشند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند. این معافیت برای هر مقطع فقط یک بار داده می‌شود. داوطلبین مرد مقطع کارشناسی، با شرکت در این آزمون وارد مقطع دکتری عمومی می‌شوند که مطابق با این قانون صدور معافیت تحصیلی برای این دسته از داوطلبین بلامانع است. لذا با عنایت به بند ۴ و ۵ این آیین‌نامه و معطوف نمودن توجه مجدد جنابعالی به بند ۹ اصل ۳ قانون اساسی، در جهت ادامه تحصیل علاقه مندان به این دوره تبعیضاتی نسبت به سایر دوره‌های برگزاری توسط وزارت علوم و بهداشت صورت می‌گیرد و همچنین داوطلبین را از تسهیلات مقرر شده در قانون خدمت وظیفه عمومی محروم می نماید.

 ۴ـ دانشجویان سال آخر مقطع کارشناسی که تمایل به شرکت در این آزمون دارند و طبق دفترچه راهنمای شرکت در آزمون ورودی مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته رشته‌های گروه پزشکی مجاز به شرکت در آزمون کارشناسی ارشد و ادامه تحصیل هستند وفق بند ۵ مندرج در بخش «ضوابط ورود به دوره» باید از ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد امتناع بورزند.

از طرفی چون دانشجویان ورودی نیمسال اول دانشگاه‌ها در شهریور ماه فارغ ‌ التحصیل می‌شوند امکان ثبت‌نام در آزمون مذکور را در سال جاری ندارند زیرا ثبت‌نام برای این آزمون در بازه زمانی زمستان سال قبل انجام می‌شود و این دسته از دانشجویان در آن بازه زمانی هنوز فارغ‌التحصیل نشده‌اند. مع ‌ الوصف طبق بند ۴ که لزوم مدرک فارغ‌التحصیلی را هنگام ثبت‌نام برای آزمون ایجاد می‌کند.

داوطلبین باید تا آزمون سال آینده منتظر بمانند. این امر به ایجاد فاصله یک ساله در امر تحصیل برای داوطلب می‌گردد در حالی که داوطلب شرایط ادامـه تحصیل را در این یک سال داراست.

حسب الامر این مـوضوع سبب مغایرت با مـاده ۱ قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی «کلیه اطفال و جوانان ایرانی که واجد شرایط تحصیل می ‌ باشند باید بدون هیچ گونه مانعی به تحصیل بپردازند و هیچ کس نمی‌تواند آنان را از تحصیل باز دارد، جز با مجوز قانونی» می ‌ گردد.

بنابه مراتب که نشان‌دهنده مغایرت قانونی است و همچنین اصل ۴۰ قانون اساسی: «هیچ کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد». وفق ماده ۳۵ قانون دیوان بدواً درخواست صدور دستور موقت مبنی بر توقف مورد شکایت تا رسیدگی به آنها مورد استدعاست.

 ۵ ـ بر اساس تبصره ۳ ماده ۶ قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی «کلیه ضوابط و مقررات آموزشی حاکم بر سایر دانشگاه‌های کشور و نیز ضوابط و مقررات آموزشی اعلام شده از شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت فرهنگ و آموزش عالی در مورد دانشگاه‌های علوم پزشکی حاکم و مجری خواهد بود».

وفق صفحه ۸ دفترچه شماره ۱ راهنمای کارشناسی ارشد ناپیوسته سازمان سنجش آموزش کشور سال ۱۳۹۹ که برای بند ششم ۴ تبصره ذکر گردیده است و طبق تبصره ۱ همین بند دانشجویان سال آخر هنگام ثبت‌نام در آزمون کارشناسی ارشد معدل خود تا پایان ترم ششم را در سامانه نام نویسی ثبت می‌کنند لذا در دستورالعمل فوق‌الذکر صرفاً تبصره چهارم این بند مورد قبول واقع گردیده است. “

متن مقرره‌های مورد اعتراض به شرح زیر است:

” اطلاعیه سیزدهمین دوره پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی سال تحصیلی ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹

داوطلبان جهت ثبت‌نام می‌توانید از روز یکشنبه مورخ ۱/۱۰/۱۳۹۸ تا پایان وقت روز سه شنبه مورخ ۱/۱۱/۱۳۹۸ با مراجعه به سایت ثبت‌نام و اسکن مدارک مشروحه زیر نسبت به ثبت‌نام خود اقدام نمایند. بدیهی است هرگونه مغایرت مدارک ارائه شده با دستورالعمل موجب کان لم یکن تلقی شدن ثبت‌نام از طرف دانشگاه خواهد شد.

…………..

……………

۴ـ مدرک معتبر که نشان‌دهنده معدل مقطع کارشناسی رشته‌های مورد پذیرش باشد.

۵ ـ کارت پایان خدمت نظام وظیفه یا کارت معافیت دائم برای داوطلبان مرد. “

  در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست اداره کل حقوقی و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی معـاونت حقوقـی و امـور مجلس بـه موجب لایحـه شـماره ۴۳۸/۱۰۷ ـ ۱۰/۳/۱۳۹۹ توضیح داده است که:

” متقاضی ابطال بندهای ۴ و ۵ بخش مدارک مورد نیاز اطلاعیه پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی مندرج در سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران می‌باشد. لکن دعوای خود را به طرفیت معاونت آموزشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی طرح نموده است. در این خصوص اشاره می‌نماید:

اولاً مراحل اجرایی آزمون از جمله اطلاعیه مورد اعتراض توسط دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران تنظیم و اجرا شده است بر این اساس اطلاعیه مورد اعتراض ارتباطی با معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ندارد.

ثانیاً: معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دارای شخصیت حقوقی مستقل از وزارت متبوع نبوده و نمی‌تواند مستقلاً طرف دعوا قرار گیرد. بنابراین و نظر به عدم سمت معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دعوای حاضر صدور قرار رد شکایت مورد تقاضا است. مطابق مصوبه جلسه ۴۲۱ـ ۱۹/۳/۱۳۷۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی برنامه‌ریزی از شورای عالی انقلاب فرهنگی منفک و در هر وزارتخانه (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) به طور مستقل تشکیل گردیده است.

مطابق بند ۲۰ مصوبات جلسات ۴۲۹ و ۴۳۰ ـ ۲۱/۷/۱۳۷۷ و ۵/۸/۱۳۷۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره بازنگری مصوبات شورای عالی در خصوص آموزش عالی (نامه شماره ۳۰۹۹/دش ـ ۱۸/۸/۱۳۷۷) مقرر گردیده است «در خصوص موضوعات مربوط به آموزش‌های دانشگاهی، شورای عالی برنامه ‌ ریزی دستگاه اجرایی تصمیم می‌گیرد، مگر دروس معارف اسلامی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی می ‌ شود.»

به استناد بند مذکور و نامه شماره ۴۲۲۹/دش ـ ۲۵/۱۱/۱۳۷۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی و مواد ۲ و ۷ قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب سال ۱۳۶۴ بندهای ۱، ۴ و ۱۶ ماده ۱ قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب ۱۳۶۷، شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی به منظور تحقق سیاستها و خط‌مشی‌ها و اجرای مصوبات شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی به منظور تحقق سیاستها و خط‌مشی‌ها و اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در امر برنامه‌ریزی و تدوین و تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات آموزشی تشکیل گردیده است.

وظایف شورای مزبور به شرح ذیل می‌باشد: «

برنامه‌ریزی آموزشی و پژوهشی در سطح آموزش عالی گروه پزشکی در راستای خط‌مشی کلی و سیاستهای آموزشی و پژوهشی، برنامه ‌ریزی درسی در مقاطع تحصیلی و رشته‌های مختلف دانشگاهی و اصلاح، تغییر و بازنگری برنامه‌های مصوب و تصویب نهایی برنامه‌ریزی آموزشی، پژوهشی و درسی دوره‌های تخصصی علوم پزشکی، تهیه و تصویب آیین‌نامه‌های آموزشی و پژوهشی، تغییر و اصلاح آیین‌نامه‌ها، تدوین ضوابط بررسی صلاحیت علمی داوطلبان استخدام در هیات علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی پزشکی کشور و تصویب آیین‌نامه‌های آن، تعیین نوع  مدرک تحصیلی، جنسیت قابل پذیرش و درصد آن، نوع و میزان نقص عضو موثر، مواد امتحانی و ضرایب آن، ضوابط گزینش علمی و شرایط اختصاصی در آزمونهای ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور، تعیین نوع عناوین رشته‌ها و مقاطع تحصیلی گروه پزشکی (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری عمومی و ph.D. ) ایجاد رشته‌ها و دوره ‌ های آموزشی و پژوهشی در سطح آموزش عالی و بررسی، حذف یا  ادغام رشته‌ها و گرایش‌های تحصیلی در مقاطع مختلف دانشگاهی، تعیین ضوابط ارزیابی کار هر یک از دبیرخانه‌های شوراهای گروه پزشکی و تخصصی و ایجاد هماهنگی و تنظیم فعالیت آنها بر اساس خط‌مشی آموزشی و پژوهشی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی، تدوین و تصویب ضوابط نظارت بر حسن اجرای مصوبات، بررسی و اظهار نظر پیرامون کلیه موارد ارجاعی از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی یا وزیر بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی، بررسی و تصویب برنامه‌های آموزش پیشنهادی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و همکاری با وزارتین فرهنگ و آموزش عالی و آموزش و پرورش در زمینه برنامه ‌ ریزی ‌ های مربوط حسب مورد، بررسی و تصویب کلیه برنامه‌های درسی و مقررات و ضوابط آموزشی و پژوهشی گروه پزشکی مربوط به وزارتخانه‌ها، سازمانها و مؤسسات و نهادهای انقلاب اسلامی و دانشگاه‌ها و مؤسسات غیر انتفاعی، تدوین و تصویب ضوابط مربوط به جشنواره‌های علمی، پژوهشی، تدوین ضوابط مربوط به درس نامه‌ها و منابع درسی، تدوین و تصویب ضوابط انتقال و ادامه تحصیل دانشجویان ایرانی مقیم خارج در مقطع مختلف تحصیلی تا مقطع دکترای تخصصی در داخل کشور، تدوین و تصویب ضوابط اعتبارگذاری مؤسسات آموزش عالی گروه پزشکی، تدوین و تصویب ضوابط ارزیابی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی مرتبط در کشور، تدوین ضوابط مربوط به کمیسیون بررسی موارد خاص.

آیین‌نامه پذیرش دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران از مقطع کارشناسی ، مصوب شصت و ششمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۶/۳/۱۳۹۶ می‌باشد.

بنابراین اطلاعیه سیزدهمین دوره پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی سال تحصیلی ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ با توجه به مصوبه مذکور تنظیم شده است. برابر بند ۱ـ ۵ آیین‌نامه مورد اشاره یکی از شروط شرکت در آزمون مذکور دارا بودن معدل مقطع کارشناسی ۱۶ و بالاتر است. بر این اساس بند ۴ قسمت مدارک مورد نیاز اطلاعیه سیزدهمین دوره پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی سال تحصیلی ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ دایر بر «ارائه مدرک معتبر که نشان‌دهنده معدل مقطع کارشناسی رشته ‌ های مورد پذیرش باشد.»

با توجه به این بند از آیین‌نامه تنظیم شده است. در ارتباط با بند ۵ اطلاعیه سیزدهمین دوره پذیرش دانشجوی پزشکی ازمقطع کارشناسی سال تحصیلی ۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹ نیز اشاره می‌نماید برابر بندهای ۱ـ ۱ شرایط ورود به دوره آیین‌نامه مذکور، متقاضیان لازم است شرایط عمومی تحصیل رایگان در جمهوری اسلامی را دارا باشند.

وفق تبصره بند ۳ـ ۱ مدت زمان سربازی و طرح نیروی انسانی به شرط حداکثر سن متقاضیان اضافه می‌ شود. بر این اساس برابر مفاد آیین‌نامه متقاضی پس از انجام خدمات طرح نیروی انسانی (در رشته‌هایی که مقطع کارشناسی آن دارای طرح نیروی انسانی است) و خدمت سربازی مجاز به ثبت‌نام جهت شرکت در آزمون مقطع مذکور می‌باشند. مضافاً به اینکه شرایط مربوط به نظام وظیفه تابع قوانین سازمان نظام وظیفه است.

همچنین مطابق نامه شماره ۱۰۱/۵۲/۳۳/۹۹ ـ ۳۱/۲/۱۳۹۹ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، آن دانشگاه جهت اخذ معافیت تحصیلی این گروه از داوطلبان با سازمان نظام وظیفه مکاتباتی را انجام داده که سازمان مذکور با اعطای معافیت تحصیلی در مقطع کارشناسی به پزشکی موافقت ننموده است.

برابر ماده ۱۲ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حدود صلاحیت و وظایف هیات عمومی دیوان، رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین‌نامه‌ها و سایر نظامات و مقررات دستگاه‌های دولتی در مواردی است که  مقررات مذکور مغایر با شرع یا قانون باشند و یا مرجع صادر‌کننده از حدود اختیار مربوطه تجاوز و یا سوء استفاده نموده باشد در حالی که در پرونده حاضر تمامی اقدامات وفق ضوابط، مقررات و مصوبات مربوطه صورت گرفته و شاکی نیز دلیل و مستندی جهت اثبات ادعای مطروحه ارائه ننموده است. بر این اساس و با توجه به مراتب مذکور رد شکایت نامبرده مورد تقاضا می‌باشد. “

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۹/۹/۱۴۰۰ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب ‌دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

الف ـ

اولاً: با توجه به اینکه برمبنای ماده ۱ قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال ۱۳۵۳: «کلّیه اطفال و جوانان ایرانی که واجد شرایط تحصیل می‌باشند باید بدون هیچگونه مانعی به تحصیل بپردازند و هیچکس نمی‌تواند آنان را از تحصیل بازدارد، جز با مجوز قانونی.»

ثانیاً: الزام متقاضیان شرکت در آزمون پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی به ارائه مدرک معتبر که نشان‌دهنده معدل مقطع کارشناسی آنها باشد، موجب اعمال محدودیت حق بر آموزش به عنوان یکی از حقوق بنیادین شهروندان است و با بنـد سوم اصل سـوم و اصل سی‌ام قانـون اساسی مغایرت دارد.

ثالثاً: دانشجویان سال آخر مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در تمامی رشته‌ها وفق ضوابط، مجاز به شرکت در آزمونهای تحصیلات تکمیلی مربوطه هستند و از این رو الزام به فارغ‌التحصیلی داوطلبان شرکت در آزمون پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی و ارائه معدل قطعی مقطع کارشناسی و عدم امکان شرکت دانشجویان سال آخر در آزمون یادشده فاقد مبنای قانونی است.

بنا به مراتب فوق، بند ۴ بخش مدارک مورد نیاز دستورالعمل پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی مندرج در پایگاه اطلاع‌رسانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران که متضمن الزام داوطلبان به ارائه مدرک معتبری است که نشان‌دهنده معدل مقطع کارشناسی رشته‌های مورد پذیرش باشد، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.

ب ـ با عنایت به اینکه به موجب تبصره ۱ ماده ۳۳ قانون خدمت وظیفه عمومی الحاقی سال ۱۳۹۰، حداکثر معافیت تحصیلی در هریک از مقاطع تحصیلی پیش‌بینی شده است و براساس قسمت ذیل ماده ۳۵ قانون مذکور اصلاحی سال ۱۳۹۰ و ماده ۶ آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی مصوب سال ۱۳۹۲ هیات وزیران، این معافیت در هر مقطع تحصیلی فقط یک بار صادر می‌شود، بنابراین اطلاق بند ۵ بخش مدارک مورد نیاز دستورالعمل پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی مندرج در پایگاه اطلاع‌رسانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، در مواردی که ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر الزاماً مستلزم طی آن از مقطع قبلی باشد باعث اعمال محدودیت بر حق آموزش می‌شود، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.

رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری ـ حکمتعلی مظفری