چالش‌های تعیین «دیه» در چهل سال گذشته و طرح یک پرسش
چالش‌های تعیین «دیه» در چهل سال گذشته و طرح یک پرسش
✍🏻 عباس شیخ‌الاسلامی؛ وکیل دادگستری و مدرس دانشگاه
نرخ دیه ۱۴۰۲ در ماههای غیر حرام مبلغ ۹۰۰میلیون تومان تعیین شد و سیصد میلیون تومان به رقم پارسال افزوده شد.
به عنوان کسی که سی و شش سال پیش وارد رشته حقوق شده است، خاطرات و نکاتی از دیه در این سال‌ها دارم که با شما به اشتراک می‌گذارم.
۱. شروع بحث دیات از سال ۱۳۶۱ با تصویب قانون دیات شروع شد. با نگاهی اخباری‌گری و ترجمه ای از فقه،دیه ۱۰۰ شتر،۲۰۰ گاو ،۱۰۰۰گوسفند ؛۲۰۰ دست حله یمانی و هزار دینار و ده هزار درهم به انتخاب جانی تعیین شد. در حالیکه نه حله یمانی و نه دینار و درهمی وجود داشت و سال ها طول کشید تا به دستور رهبری فقط سه قلم اول که موجود بودند مبنای پرداخت دیه شد و حال نیز به راحتی تبدیل شد به یک رقم.
۲. ابتدا بعضی می گفتند که جانی باید عین آن را بدهد. بعد دیدند لازمه آن تاسیس یک طویله در کنار اجرای احکام است و راضی به تعیین قیمت شدند.
۳. مدتها دعوا بر سر نرخ دیات بود. اگر اشتباه نکنم اختلاف مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی که دیه را در آن سال ها چهارصد هزار تومان اعلام کرده بود با فقها و قضاتی که عین را ملاک می دانستند باعث اختلاف رویه هایی خاطره‌انگیز شذ. بعدها با فتوای رهبری سه قلم اول قیمت گذاری و کمترین آن که قیمت یکصد شتر بود توسط جانی انتخاب می شد. جدول قیمت را از سال هفتاد که دو میلیون بود تا کنون می توانید در اینجا ببینید.
۴. تفاوت دیه مرد و زن و برابری تا ثلث و نتایج عیر منطقی آن هم چالشی بزرگی بود که طی زمان با اجبار بیمه ها به بیمه و پرداخت یکسان دیه زن و مرد و صندوق خاص تا حدودی حل شد.
۵. چالش تفاوت دیه کافر و مسلمان (کافر یک دوازدهم دیه مسلمان) نیز بالاخره با فتوی خلاف مشهور رهبری حل شد و دیه کافر و مسلمان برابر اعلام شد.
۶. میزان و مبلغ دیه را از ابتدا برای پیشگیری از ورشگستگی بیمه ها و کمک به مردم تعاونی حساب شد والا همه می دانیم قیمت یکصد شتر یا دویست گاو و هزار گوسفند بیش از سه ملیارد تومان است. حال مشخص نبست آیا تعیین این رقم خلاف شرع نیست؟
۷. خسارات مازاد بر دیه اعم از هزینه های درمان و خسارات معنوی را هم با دید سخت‌گیرانه شورای نگهبان نپذیرفتند و گاه هزینه‌های درمان بیش از دیه است.
۸. چالش بزرگ دیه بر عاقله هم با فتوای خاص مرحوم امام خمینی (ره) و شبه عمد تلقی کردن خطاهای محض همراه با تقصیر تا حدودی حل شد ولی قصه تغلیظ دیه در ماههای حرام و اینکه فلسفه آن هنوز باقی است یا خیر، حدیث مفصل دیگری است.
۹. داستان برگرداندن تفاضل دیه وقتی زنی مردی را بکشد هم شنیدنی است.
۱۰. نتیجه اینکه هنوز برای من حقوق‌خوان سوال است که آیا واقعا دیه به عنوان یک حکم امضایی با اقلام مورد مبادله آن زمان موضوعیت دارد و نمی‌توان جایگزین مناسبی برای جبران خسارت و با معیارهای پول رایج (سکه و ریال و دلار) و با نگاه امروز پیدا کرد؟
منبع: کانال تلگرامی نویسنده
باسلام خدمت شما عزیزان خدمت شما عرض کنم به نظر من در این دوره زمانه به عنوان مثال یک اتومبیل در یک صحنه تصادف شخصی را به قبرستان روانه میکند ممکن است آن شخص بسیار انسان ارزنده‌ای باشد وبرای کشور مفید اما وقتی مقایسه می کنم ارزش آن خودرو از دیه آن مرد با ارزش ومفید بیشتر است این برای من سوال است که قیمت یک انسان فرهیخته دانا از یک ماشین هم کمتر است چرا ؟؟؟؟ دوم با این تورم افسارگسیخته یک میلیارد و دویست میلیون تومان چقدر ارزش دارد اگر به بانک بسپارید برای دریافت سود بلند مدت حدود بیست ملیون در ماه سود می دهند اما حقوق یک جانباز ۳۵ درصد ۲۰ ملیون تومان است یعنی یک نفر را روانه قبرستان کنید و به بازماندگانش برجی ۲۰هزار تومان بدهی خوب این خرج زندگی روزمره اما ممکنه آن بنده خدا سه فرزند داشته باشد اینده این فرزندانش چه میشود به نظر من دولت محترم و شرکتهای بیمه قیمت یک انسان را از یک ماشین معمولی هم کمتر حساب کرده اند به قیمت خودرو نگاهی بیاندازید از یک میلیارد و پانصد میلیون تومان شروع تا پنج میلیارد و پانصد میلیون هم می‌رسد در همین سایت دیوار من کاری به خودروهای لاکچری بالای ۵/۵ملیارد ندارم همین قیمتهای ثبت شده در دیوار وشیپوروسایتهای داخلی امیدوارم ارزش انسان از یک مشت آهن پاره بیشتر شود نه یک پنجم آهن پاره به امید خدا سپاسگزارم از توجه و محبت شما یاران