گفت‌وگو با تینا دامن‌کشان دارنده مدال برنز المپیاد علمی دانشجویی ۱۴۰۲ در رشته حقوق

گفت‌وگو با تینا دامن‌کشان دارنده مدال برنز بیست و هشتمین دوره المپیاد علمی دانشجویی کشوری در رشته حقوق

 لطفا مختصری از خودتان و سوابق تحصیلی‌تان بفرمایید

تینا دامن کشان هستم. مقطع کارشناسی خود را در دانشگاه فردوسی مشهد گذراندم و موفق به کسب رتبه معدل ۱ در ورودی خود یعنی ورودی ۱۳۹۸ حقوق شدم. از طریق طرح استعدادهای درخشان در گرایش حقوق جزای دانشگاه شهید بهشتی و گرایش حقوق خصوصی دانشگاه فردوسی مشهد و علامه طباطبایی – که همه موارد، انتخاب های اول بنده در لیست ثبت نام بودند – پذیرفته شدم و با وجود امکان پذیرش در دیگر دانشگاه ها از طریق المپیاد، پس از انجام بررسی های فراوان، به دلایل مختلف از جمله قوّت و سرآمدی این گرایش دانشکده حقوق دانشگاه فردوسی، در نهایت تصمیم به ادامه تحصیل در مقطع ارشد حقوق خصوصی دانشگاه فردوسی مشهد گرفتم.

چطور با المپیاد دانشجویی آشنا شدید؟

از آنجا که حدود ۲ سال و نیم از مدت تحصیل ورودی ۹۸ در دوره سخت کرونا گذشت و امکان ارتباط دانشجویان با محیط دانشگاه و اطلاع یافتن در خصوص موضوعات این چنینی کمی محدود بود، متاسفانه حداقل بنده تا چند ماه قبل از المپیاد اطلاعات چندانی از جمله اهمیت آن، زمان و نحوه برگزاری و حتی دروسی که مورد ارزیابی قرار می گیرد، نداشتم اما پس از گذشتن مدتی از دوره کرونا و حضوری شدن کلاس ها، حدودا اواخر سال ۱۴۰۱ بود که دانشگاه همایشی برای رتبه های برتر ورودی هایی که امکان شرکت در المپیاد دارند (دانشجویان سال های سوم و چهارم) برگزار کرد.

با این وجود، به این دلیل که دیر از این ماراتن بزرگ مطلع شده و آمادگی ای با هدف شرکت در المپیاد نداشتم و همچنین زمان کافی نبود، ابتدائا قصدی برای شرکت نداشتم. با این وجود به درخواست مادر در مرحله اول شرکت کردم ولی با توجه به اینکه حتی تا چند روز مانده به مرحله دوم المپیاد، مشغول امتحانات ترم آخر بودم و حتی در فاصله زمانی بین دو مرحله نیز به دلیل هم زمانی این بازه با امتحانات میان ترم و پایان ترم دانشگاه باز هم امکان آمادگی با هدف و برنامه ریزی برای المپیاد را نداشتم، این بار به صورت جدی تر قصد داشتم که در مرحله دوم شرکت نکنم. اما با تشویق پدر و مادر در این مرحله هم شرکت نمودم که از این بابت و به جهت اعتمادی که ایشان به من داشتند، بسیار متشکرم.

همه این موارد را ذکر کردم تا دوستانی که زمان محدودی دارند یا نگران دیر شروع کردن هستند، در صورتی که از ترم های ابتدایی مطالعات خوب و اصولی داشته اند، نگرانی شان یرطرف شود.

المپیاد علمی چیست و شرکت در آن چه شرایطی دارد؟

«المپیاد علمی دانشجویی کشوری» آزمونی است که توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و از طریق سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می گردد و به همین دلیل از اهمیت و اعتبار زیادی برخوردار است. دانشجویان سالهای سوم و چهارم حقوق که تعداد مشخصی از واحدهای درسی خود را گذرانده باشند، می توانند با شرایطی که در ادامه ذکر خواهد شد در آن شرکت کنند.

این آزمون به صورت تشریحی بوده و شامل ۷ درس حقوق مدنی، اصول فقه ، متون فقه، حقوق اساسی، حقوق بین الملل عمومی، حقوق جزای عمومی و آیین دادرسی کیفری است و هر درس ۱۰۰ امتیاز دارد. البته دو درس اصول فقه و متون فقه، با نام «فقه و اصول» با هم محسوب شده و یک عنوان آزمونی را تشکیل می دهد و هر کدام ۵۰ امتیاز دارند.

شرکت در آزمون به دو صورت «متمرکز» و «غیر متمرکز» است. روش غیر متمرکز در اصل از سه مرحله تشکیل می شود. مرحله اول در واقع، مرحله انتخابی از بین دانشجویان حقوق یک دانشگاه به عنوان نماینده برای شرکت در مرحله منطقه ای المپیاد است. گاهی برای انتخاب این نمایندگان، بین نفرات برتر ورودی های دانشکده آزمون برگزار می گردد اما در مواردی نیز با تصمیم گروه آموزشی مربوطه، نفرات برتر ورودی ها برای شرکت در مرحله بعد و بدون برگزاری آزمون مرحله اول انتخاب می شوند.

سپس دانشجویان در مرحله منطقه  با یکدیگر به رقابت می پردازند. تقسیم بندی مناطق مختلف متفاوت است ولی معمولا هر منطقه چند استان را در بر میگیرد. پس از موفقیت در این مرحله، دانشجویان در مرحله کشوری با یکدیگر به رقابت می پردازند. در سالهای گذشته، این مرحله در تهران برگزار می شده اما در این دوره به جهت سهولت رفت و آمد در هر قسمت از کشور، یک دانشگاه مسئول برگزاری مرحله کشوری المپیاد بود.

روش متمرکز از طریق شرکت در آزمون کارشناسی ارشد می باشد و با توجه به عملکرد داوطلب در این آزمون و ترازهای تحصیل شده، وی به مرحله کشوری راه می یابد. دانشجویان سال سوم برای شرکت در المپیاد از طریق شیوه متمرکز می توانند با انتخاب گزینه «صرفا متقاضی شرکت در المپیاد هستم» اقدام نمایند و دانشجویان سال چهارم نیز بدون انتخاب گزینه اضافی در این رقابت شرکت داده خواهند شد. می توان اینگونه گفت که این آزمون، جایگاه مرحله منطقه ای در شیوه غیر متمرکز را دارد اما نهایتا راه یافتگان شیوه متمرکز نیز باید در مرحله کشوری با دانشجویانی که از طریق  شیوه غیر متمرکز برگزیده شده اند، رقابت کنند و در نهایت نفرات برتر از این طریق انتخاب خواهند شد. پس از اعلام نتایج نیز اسامی نفرات اول تا پانزدهم در سایت سازمان سنجش قرار گرفته و به نفرات برتر آزمون مدال تعلق می گیرد.

مدت زمان المپیاد با توجه به تشریحی بودن آن و تعداد دروسی که آزمون از آنها گرفته می شود، به نسبت سایر آزمون ها طولانی تر است. المپیاد در یک روز جمعه و از ساعت ۸ صبح تا ۱۶:۳۰ عصر برگزار می گردد. مدت زمان در نظر گرفته شده برای هر درس ۱ ساعت بوده و یک وقت استراحت ۱۵ دقیقه ای نیز پس از هر درس وجود دارد. همچنین برای ناهار و نماز نیز حدود ۱ ساعت و ۳۰ دقیقه زمان در نظر گرفته می شود.

از کی مطالعه برای این آزمون را آغاز کردید؟

بر خلاف اکثر آزمون ها که می توان به صورت تقریبی زمان مورد نیاز برای آمادگی در آنها را مشخص کرد، به نظر المپیاد، آزمونی نیست که بازه زمانی مشخصی داشته باشد و پشتوانه آمادگی در آن، نحوه عملکرد در طول دوره کارشناسی است. چیزی که در این خصوص دارای اهمیت زیادی است فن استدلال و تحلیل سوالات و پاسخ ها می باشد.

توان ارائه فروض مختلف با افزودن یا کاستن عناصر دیگر به صورت مسئله و شرح و بسط آن می تواند راهگشا باشد. به همین دلیل جدای از داشتن سطح مناسبی از محفوظات باید در جهت تقویت قوای استدلالی تلاش شود که این امر در المپیاد حائز اهمیتی زیادی می باشد اما معمولا در مدت کوتاه به دست نمی آید. قوه استدلالی بنده غالبا در کلاس های مدنی و فقهی تقویت شده و کلاس های درس جزا و جرم شناسی نیز در افزایش مهارت تحلیلی من تاثیر داشتند.

شیوه تدریس اساتید با وجود مجازی بودن زمان زیادی از کارشناسی، امتحانات تحلیلی و مسئله محور، معرفی کتب مناسب و ارائه اطلاعات جامع و کامل در کلاس ها در تقویت این موضوعات بسیار موثر بود. همچنین نکته دیگری که اهمیت به سزایی دارد شیوه مطالعاتی است. گاهی اوقات کتابی می خوانیم اما در مورد آن تامل دقیق و درستی نداریم. بهتر است که در هنگام مطالعه کتاب صرفاً به خواندن آن نپردازیم بلکه سوالاتی هم در ذهن ما شکل بگیرد که به عنوان مثال نویسنده چرا نظراتی اینچنین داشته؟ بر چه پایه و مبنایی اینچنین استدلال کرده؟ آیا می توان دیدگاهی غیر از نویسنده داشت و به گونه ای دیگر استدلال کرد؟ نظر من در این رابطه چیست و چه مبنایی دارد؟ و … . شاید در ابتدای راه، پاسخ ها و مبانی ای داشته باشیم که رفته رفته و با پخته تر شدن دانش حقوقی، توسط خودمان نقض شود اما استفاده از این شیوه به مرور می تواند در استنباط و تحلیل مسائل موجب پیشرفت مطلوبی شود.

منابع شما برای المپیاد چه بود و چطور آنها را مطالعه کردید؟

آنچه که در وهله اول مورد توجه بنده قرار داشت، تدریس اساتید بود. بیانات اساتید در کلاس ها را می توان  به عنوان راهی برای ورود به کتابهای مرجع و منابع اصیل حقوقی دانست. در واقع در پرتوی درک این مطالب است که فهم عمیق تر کتابها راحت و روان تر می گردد. در درس حقوق مدنی بر جزوات مدنی۳، ۴، ۶ و ۷ دکتر سید محمد مهدی قبولی درافشان تسلط خوبی داشتم و همچنین در تابستان سال گذشته کتابهای مرجع مدنی را هم مطالعه کرده بودم از جمله: حقوق مدنی۱ و ۲ دکتر کاتوزیان، مدنی۳ دکتر صفایی، مدنی۴ دکتر کاتوزیان، مدنی۵، ۶ و ۷ دکتر صفایی.

البته فاصله زمانی مطالعه این کتب با المپیاد زیاد است اما با مطالعه به شیوه تحلیلی به نوعی روش استدلال کتاب ها فرا گرفته می شود و حتی اگر مدت نسبتا زیادی از زمان خواندن آن کتاب گذشته باشد باز هم می توان از شیوه استدلال آن استفاده کرد. در درس اصول فقه، کتاب دو جلدی اصول فقه کاربردی دکتر شریعتی و آقای قافی مفید است.

در درس متون فقه نحوه سوالات به این صورت است که متنی در حد یک صفحه یا کمتر از مکاسب یا دیگر کتب مشابه داده می شود و سپس سوالاتی از درون متن مطرح می گردد و معمولا در یک سوال نیز ترجمه متن خواسته می شود. به همین دلیل تسلط نسبی برای درک متون عربی لازم است. در درس حقوق اساسی نیز بایسته های حقوق اساسی دکتر شریعت پناهی، کتابهای اساسی ۲ دکتر هاشمی و همچنین خواندن خود متن اصول قانون اساسی مطلوب است.

در درس حقوق بین الملل عمومی نیز کتابهای دکتر بیگدلی مورد توجه است اما موضوعی که در رابطه با این درس وجود دارد این است که علاوه بر داشتن محفوظات حقوق بین الملل، دانشجو باید اطلاعات کافی در رابطه با پرونده های روز حقوق بین الملل داشته باشد؛ چرا که پرونده ای به صورت مختصر مطرح می شود و سوالاتی نیز از آن طرح می گردد. داوطلب باید با توجه به محفوظات حقوقی و همچنین اطلاعاتی که در رابطه با پرونده دارد به تحلیل آن بپردازد. در ماه های منتهی به المپیاد کتاب های جزای اختصاصی از جمله جرائم علیه تمامیت جسمانی اشخاص از دکتر آقایی نیا را مطالعه کرده بودم که قطعا مرتبط با جزای عمومی بوده و در این خصوص مفید واقع شد.

در آیین دادرسی کیفری نیز کتابهای دکتر خالقی مناسب است و در خصوص این درس، مطالب و نکات مربوط به صلاحیت ها از اهمیت بالایی برخوردار می باشد

سطح سوالات برای دانشجویان مقطع کارشناسی مناسب است؟

به طور کلی، بله، سطح مناسبی دارند. جنبه مشترک میان همه دروس، تحلیلی بودن سوالات آنهاست. تعداد سوالات زیاد نبوده و در مرحله کشوری، تعداد آنها نهایتا از ۵ سوال برای هر درس بیشتر نمی شد اما سوالات تحلیلی بوده و نیاز به توضیح و تشریح زیادی دارند. در برخی از دروس، مسئله ای بیان شده و از دل این مسئله سوالاتی مطرح گردیده بود. به عنوان مثال در حوزه حقوق قراردادها در حقوق مدنی یا در مورد صلاحیت ها در آیین دادرسی کیفری. تنها مورد در رابطه با متن ارائه شده در درس متون فقه بود که هم در مرحله کشوری و هم منطقه کمی پیچیده بود.

رتبه ای که در این آزمون کسب می کنید چه تاثیری دارد؟ چه امتیازات تحصیلی و شغلی به برگزیدگان اعطا می شود؟

پیش از همه امتیازات، مهم ترین نکته ای که می توان بدان اشاره کرد این است که المپیاد می تواند محک و میزان مناسبی برای سنجش دانش حقوقی باشد؛ چرا که دروس متعددی مورد آزمون قرار می گیرد و از طرفی معمولا سرآمدان و برترین های هر دانشگاه در آن شرکت می کنند و مهم ترین نکته اینکه این آزمون تشریحی است.

در سایر آزمون ها تستی خواندن، داشتن مهارت های تست زنی و سرعت فرد می تواند در نتیجه موثر باشد. اما در المپیاد، با توجه به رویکرد تحلیلی و مسئله محوری که وجود دارد تقریبا تمامی مطالب فراگرفته شده در دوره کارشناسی مورد نیاز بوده و علاوه بر آن داشتن مبانی استدلالی و روشهای درست تحلیل موضوعات، در کنار توانمندی در نگارش حقوقی و قلم خوب مدنظر است. به همین دلیل است که استفاده از عنوان «مسابقه بدون بازنده» برای المپیاد، به نظر کاملا درست است؛ چرا که حتی اگر فرد نتواند در کسب مدال یا رتبه توفیقی حاصل کند، حداقل فایده المپیاد این است که ذهن را به سمت شیوه تحلیلی مطالعه سوق می دهد و می تواند آغازگر شروع نگاه استدلالی و استنباط مبنایی موضوعات شود. رویکردی اینچنینی نسبت به مسائل، خصوصا در رشته ما و آینده شغلی آن نیز حائز اهمیت است.

در کنار این ویژگی مهم المپیاد، امتیازات دیگری نیز وجود دارد که برای اطلاع دقیق از آنها می توان به آیین نامه های مربوطه مراجعه نمود. از جمله آن می توان به امکان شرکت در دوره کارشناسی ارشد بدون آزمون اشاره نمود. نفرات اول تا پانزدهم می توانند برای دانشگاه های مختلف اقدام کنند البته دانشگاه ها نیز محدودیت هایی دارند و براساس جایگاه فرد بین رتبه های ۱ تا ۱۵ احتمال پذیرش، متغیر است.

همچنین کسب رتبه و مدال در المپیاد به عنوان امتیازی برای شرکت در طرح های بنیاد ملی نخبگان و استفاده از تسهیلات این بنیاد تلقی می شود. به عنوان مثال پذیرش در طرح شهید وزوایی که از طریق این طرح، مزایای مالی نیز مطرح می شود.

کسب مدال در المپیاد می تواند رزومه مناسبی برای شرکت در مقطع دکتری و همچنین جذب هیئت علمی محسوب شود و اعتبار آن در حد نگارش یک مقاله ISI به صورت انفرادی می باشد. در طرح های مربوط به سربازی آقایان نیز تسهیلاتی ایجاد می کند.

فکر می کنید چرا این آزمون چندان مورد اقبال دانشجویان نیست؟

یکی از دلایلی که می توان ذکر کرد منابع بسیار گسترده و نامشخص المپیاد است. اینکه هر کدام از منابع، مورد مطالعه قرار گیرند، باز هم ممکن است سوالات از منبع دیگری مطرح شوند. البته همانطور که اشاره شد در خوانش کتابها، آن چیزی که بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد، فرا گرفتن روش استدلال و شیوه تحلیل مباحث است.

قطعا منابع مطالعاتی رشته حقوق بی پایان است و با توجه به روزآمدی این رشته هر ساله منابع و مطالب جدیدی منتشر می شود اما در حین مطالعه هر کتاب باید به روش استدلال و استنتاج آن توجه نمود. با مبانی استدلالی و دیدگاه های منطقی مختلف آشنا شد و بهترین آنها یا تلفیقی از آنها را برگزید. آنچه که مبنای منطقی و استدلالی ما را شکل می دهد حائز اهمیت است.

دلیل دیگری که می توان بدان اشاره کرد بسیار دشوار جلوه نمودن المپیاد است. تصوری که در ذهن دانشجویان از المپیاد به وجود آمده ، بسیار سخت بودن آن است و همین موضوع سبب امتناع از شرکت می شود. علاوه بر این به عدم آگاهی نسبت به اهمیت و اعتبار المپیاد نیز می توان اشاره داشت.

چه توصیه ای برای داوطلبان آزمون های آینده دارید؟

اولین نکته ای که به دلیل اهمیت بالای آن، سعی کردم در طول موارد قبلی هم به آن اشاره کنم توجه به شیوه مطالعه است. مطالعه، در کنار اینکه مطالب جدیدی به ما می آموزد باید موجب شکل گیری نحوه تفکر حقوقی نیز بشود و آنچه در المپیاد مورد توجه می باشد، مبانی و شیوه استدلال است. کمترین دستاورد حضور در المپیاد، آشنایی با همین شیوه و سعی در تحلیلی بودن نگرش نسبت به مسائل است. این موضوع می تواند اثرات مثبتی حتی در بازار کار فرد در آینده داشته باشد. بنابراین هیچ تلاشی در این زمینه بیهوده نخواهد بود هر چند که ما حصل آن مدال یا رتبه المپیاد نباشد اما به یقین ثمرات خوبی خواهد داشت؛ «فَاِنَّ مَعَ العُسرِ یُسری»

و سخن پایانی؟

خداوند را شاکرم چرا که در تمام مسیر هر چه شد، توفیقات او بود. همچنین بسیار متشکرم از پدر و مادرم که در سال های تحصیل، حامیان و مشاوران خوبی برای من بودند. تشکر می کنم از تک تک اساتید محترم دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد که با تمام توان، سعی در ایجاد محیطی علمی و پژوهشی برای دانشجویان داشته و دارند. همچنین از زحمات مسئولین آموزش دانشکده سپاسگزارم که با دلسوزی، پیگیر کارهای مربوط به المپیاد بودند.

بیشتر بخوانید:

آشنایی با المپیاد علمی دانشجویی حقوق از زبان دارنده مدال طلا

اعلام تاریخ و نحوه ثبت نام بیست و نهمین دوره المپیاد علمی دانشجویی کشور